عربستان در جستجوی حامی جدید: پایان ماه عسل ترامپ-بن‌سلمان

 

 

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: شیوع کرونا معادلات جهانی را تا حدود زیادی تحت تاثیر قرار داده است. در میان این تحولات یکی به نظر از همه عجیب‌تر می‌رسد: ستاره بخت عربستان در آسمان کاخ سفید رو به افول است. بعد از سفر دونالد ترامپ به ریاض و انعقاد قرارداد تسلیحاتی ۱۱۰ میلیارد دلاری، به نظر می‎رسید ماه عسل روابط واشنگتن و ریاض در اوج است، اما امروز اختلافات بین دو کشور در حال اوج گرفتن است.

روابط آمریکا و عربستان که بر سر قضیه خاشقچی و ادامه جنگ در یمن صدمه دیده بود، در قضیه کاهش قیمت نفت لطمه بیشتری دید. این گونه به نظر می‌رسد که واشنگتن تصمیم دارد عربستان را به دلیل کم نکردن از تولید نفت که به ایجاد قیمت منفی برای نفت منجر شد، تنبیه کند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا عربستان را تهدید کرده بود که در صورت کم نکردن از میزان تولید نفت نیرو‌های خود را از عربستان خارج می‌کند. هشدار جدی امریکا به عربستان، باعث شد که آن کشور از آتش تنشی که با روسیه بر سر تعیین قیمت نفت ایجاد کرده بود، بکاهد.

از سوی دیگر در چند روز اخیر دموکرات‎ها و بعضی از جمهوری‌خواهان تمرکز خود را بر قرارداد فروش ۸ میلیارد دلاری سلاح به عربستان گذاشته‌اند. قراردادی که به علت ابهامات آن، مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا نیز تحت فشار قرار گرفته و این قرارداد و ابهامات آن به ابزاری برای حمله به کمپین ترامپ مبدل شده است. تا جایی این موضوع ادامه پیدا کرده است که الیوت انگل، رییس کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا گفته است: «اخراج استیو لینیک، بازرس کل وزارت خارجه این کشور احتمالاً به دلیل تحقیقاتش در خصوص اعلام وضعیت اضطراری از سوی دونالد ترامپ برای فروش سلاح به عربستان سعودی بوده است». در این بلبشو چند روز پیش اداره تحقیقات فدرال آمریکا تائید کرد که در تیراندازی روز ششم دسامبر سال ۲۰۱۹، محمد سعید شمرانی که از طرف نیروی هوایی عربستان سعودی برای شرکت در یک دوره آموزشی به پایگاهی در ایالت فلوریدا اعزام شده بود، سه نظامی آمریکایی را به ضرب گلوله کشت و هشت نفر از جمله دو افسر پلیس را زخمی کرد. او خود با شلیک مأموران پلیس کشته شد.

این چند اتفاق نشان می‌دهد که روابط آمریکا با عربستان بر خلاف پیش‌بینی‌ها پیش می‌رود و فقدان فزاینده منافع متقابل، منجر به این شده است که دو کشور علیرغم همکاری‌های استراتژیک، در ماه‌های اخیر با یکدیگر با زبان تهدید سخن بگویند. شاید کمتر کسی احتمال می‌داد روابط ریاض - واشنگتن که طی هفت دهه در بالاترین سطوح  شکل گرفته، به یک باره در بحبوحه یک بحران این چنین تغییر کند. اما به نظر می‎رسد دوران ماه عسل روابط دو کشور رو به پایان است.

عربستان ویروس زده
شیوع ویروس کرونا و سقوط قیمت نفت برنامه‌ها و اهداف محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی را دچار اختلال کرده است. شیوع ویروس کرونا نه تنها زندگی روزمره در عربستان سعودی را تحت تاثیر قرار داده است، بلکه فراتر از آن عربستان سعودی را موقتا از بخشی از ثروت عظیم خود محروم کرده است.

محمد بن سلمان به عنوان حاکم واقعی عربستان سعودی، می‌داند که پادشاهی این کشور بدون نفت مدت زمان زیادی نمی‌تواند دوام آورد و هنوز سعی دارد با اقدامات پر سروصدا چهره جدید از عربستان ارائه دهد. عربستان البته خواهد کوشید که متحد استراتژیک خود را راضی نگه دارد. البته عربستان برنامه دوم هم دارد و آن عادی‌سازی روابط منطقه‌ای خود است. اگر واشنگتن چراغ سبز به ریاض نشان ندهد، قطعاً عربستان به سمت حامیان منطقه‌ای خواهد آمد.

کاخ کرملین جایگزین کاخ سفید برای ریاض
جهان امروز دیگر دوقطبی نیست و شرکای آمریکا تمایل کمتری به دنباله‌روی از این کشور دارند. چنانچه واشنگتن در آینده بعنوان یک شریک نامطمئن ظاهر شود، چه بسا ریاض به دلیل آسیب‌پذیری و نیاز حیاتی به حمایت‌های خارجی، به سوی متحدین جدید نظیر روسیه یا چین سوق دهد.

در پی استمرار شرایط ناخوشایند در روابط ایالات متحده و عربستان و تقویت حس ناامنی برای عربستان سعودی، این احتمال وجود دارد که ریاض به فکر متحدان جدید باشد تا از این طریق خلأ حمایت‌های آمریکا را پر کند. برخی از قدرت‌ها نیز در انتظار ایجاد شکاف بین متحدین واشنگتن هستند تا آن‌ها را بسوی خود بکشانند. بعد از ماجرای قتل جمال خاشقجی، پوتین اولین سیاستمدار مطرحی بود که به سمت ریاض رفت تا از بار انتقادات و تهدیدات غربی علیه بن‌سلمان بکاهد. تصور کنید اگر روسیه بعد از این جنگ نفتی درصدد نزدیکی به عربستان برآید و در این راه هم موفق شود، یک پیروزی برای روس‌ها در جبهه‌ای دیگر به دست خواهد آمد. از سوی دیگر گرمای اخیر در رابطه ریاض و مسکو نشان از این دارد که عربستان در تلاش است تا همه تخم‌مرغ‌هایش را در یک سبد نگذارد.