شیرین هانتر: گزینه جنگ میان ایران و آمریکا مطرح نیست/ اسرائیل و عربستان خواستار تغییر حکومت در ایران هستند

دیدارنیوز ـ مژگان فرجی: اختلاف بین ایران و آمریکا از زمان تسخیر سفارت این کشور توسط دانشجویان پیرو خط امام وارد مرحله پیچیده ای شد که نتیجه این بالا رفتن از دیوار سفارت و گروگان‌گیری نیرو‌های آمریکایی در سفارت، تحریم ایران تا به امروز بوده است که هر یک از رؤسای جمهور آمریکا در افزایش میزان آن نقشی مخصوص به خود داشته است.

دو دورۀ ریاست جمهوریِ ریگان هم‌زمان شد با جنگ ۸ سالۀ ایران و عراق. دولت ریگان در آغاز، بی‌طرفی اختیار کرد. سپس به پشتیبانی از صدام حسین پرداخت و از ۱۹۸۷ ناو‌های آمریکایی برای محافظت از کشتی‌هایِ نفت‌کش در خلیج فارس مستقر شدند. مداخلۀ آمریکا به چندین درگیری میان ناو‌های ایرانی و آمریکایی انجامید و در ۳ ژوئیه ۱۹۸۸ ناو جنگی آمریکا هواپیمای «ایران ایر» را با ۲۹۰ سرنشین بر فراز خلیج فارس سرنگون کرد. آمریکایی‌ها به خطای خود اعتراف کردند، اما هنوز خسارتِ آن خطا را پرداخت نکرده‌اند.

در ژانویه ۲۰۰۲ «جرج بوشِ پسر» نیز ایران را جزو کشورهایِ «محور شرارت» قرار داد و در دسامبر همان سال دولت آمریکا از تأسیساتِ اتمی اراک و نطنز سخن به میان آورد که از آن به بعد روابط ایران و آمریکا وارد مرحلۀ تازه‌ای شد و تحریم‌های آمریکا بر ایران فزونی گرفت.

در دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون، آمریکایی‌ها به بهانه کسب اطلاعاتِ دقیق‌تر دربارۀ فعالیت‌هایِ هسته‌ای ایران، پهپاد‌هایی را از عراق به آسمان ایران فرستادند که دولت ایران نسبت به تجاوز آمریکا به حریم هوایی‌اش رسماً دست به اعتراض زد. در دومین دورۀ ریاست جمهوری اوباما از ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ روابط ایران با آمریکا کم و بیش صلح‌آمیز شد. در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ «توافق موقت ژنو دربارۀ برنامۀ هسته‌ای ایران» به امضا رسید که زمینه سازِ «توافق جامع و نهاییِ هسته‌ای وین» بود. این توافق که به «برنامۀ جامع اقدام مشترک» یا «برجام» معروف شد در سه شنبه ۱۴ ژوئیۀ ۲۰۱۵ میان ایران، اتحادیۀ اروپا و گروه ۵+۱ شامل چین، روسیه، ایالات متحده آمریکا، فرانسه، بریتانیا و آلمان امضا شد. با امضای این توافق بخش بزرگی از تحریم‌های جهانی علیه ایران برداشته شد.

با وجود آنکه این یک توافق بین‌المللی به حساب می‌آمد، در ماه می ۲۰۱۸ دونالد ترامپ، خروج آمریکا را از برجام اعلام کرد و تحریم‌های آمریکا این بار با شدت بیشتری از سر گرفته شد. رئیس جمهور آمریکا در فردای آن روز گفت اگر ایران بخواهد برنامۀ هسته‌ای‌اش را از سر بگیرد، مجازات‌های سنگین‌تری در انتظارش خواهد بود. از آن تاریخ تاکنون روابط ایران و آمریکا روزبه‌روز تیره‌تر شده است. رفتار جمهوری اسلامی ایران هم بر این مبنا قرار گرفت که کاهش گام به گام تعهدات خود تا مرز خروج از برجام را پیش بگیرد و پنج گام را تا به امروز برداشته است. در مقابل این حرکت، آمریکا هم عرصه را از نظر اقتصادی روزبه‌روز بر ایران تنگ‌تر کرده است.

دیدارنیوز در خصوص آینده روابط ایران و آمریکا با شیرین هانتر متخصص مسائل سیاسی ایران به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه می خوانید.

دیدارنیوز: وضعیت فعلی آمریکا در خصوص روابط با ایران، مبتنی بر شرایط تعارض است. این تعارض در یک پروسه تاریخی شکل گرفته و در وضعیت کنونی به نقطه عطف رسیده است. آیا این تعارض، ماهیتی و کنش غریزی در روسای جمهوری آمریکا است؟

هانتر: بعد از انقلاب اسلامی، حالت یک ترازو در روابط ایران و آمریکا ایجاد شد. نقطه عطف این مورد، بحران گروگانگیری آمریکایی‌ها در سفارتخانه آن کشور بود که پس از این حرکت، سیاست‌های داخلی ایران هم به طرف تندروی رفت. از آن گذشته، حکومت اسلامی مبارزه با آمریکا را یکی از اصول بنیادین ایدئولوژی و سیاست خود قرار داد، به این جهت می‌توان گفت بعد از بحران گروگانگیری، تمام رؤسای جمهوری آمریکا گرچه میزان خصومت آن‌ها متفاوت بوده است، اما نسبت به ایران نظر خوبی نداشتند، البته با توجه به نزدیکی آمریکا و اسرائیل و نفوذ لابی طرفدار اسرائیل در آمریکا و هم موضع خصمانه ایران نسبت به اسرائیل، باعث ادامه اتمسفر تقابل و تعارض بین ایران و آمریکا شده است.

دیدارنیوز: در صورتی که همین امروز تحریم‌ها ملغی اعلام شود، آیا این مسئله به بهبود روابط ایران و آمریکا کمکی خواهد کرد؟

هانتر: اگر آمریکا تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند جو روابط دو کشور بهتر می‌شود، اما احتمال این امر زیاد نیست. بهبود واقعی روابط حتما بستگی به این خواهد داشت که آیا دولت ایران حاضر به تغییر موضع خود خواهد شد یا خیر.

دیدارنیوز: آیا فضای امروز روابط ایران و آمریکا فضای مذاکره است یا اینکه احتمال تنش بیشتری وجود دارد؟ جهت انجام مذاکره چه شرایطی لازم است؟ در صورتی که قرار باشد مذاکره‌ای احتمالی روی دهد عربستان و اسرائیل چه نقشی خواهند داشت؟

هانتر: برای آنکه مذاکره‌ای بین دو کشور صورت گیرد و به نتیجه مثبت برسد، هم ایران و هم آمریکا باید حاضر به ارائه بعضی از امتیازات شوند. در حال حاضر شاهد هستیم که آمریکا لیست درازی در دست دارد که براساس آن تعیین کرده تا ایران چه کار‌هایی را باید انجام دهد و چه جنبه‌هایی از سیاست‌های داخلی و خارجی خود را تغییر دهد. تا به امروز ایران نشان داده که آماده قبول این شرایط نیست، در نتیجه به نظر می‌رسد در آینده نزدیک، همین وضع «نه جنگ و نه مذاکره» ادامه خواهد داشت.

عربستان و اسرائیل هم مخالف مذاکره بین ایران و آمریکا هستند مگر اینکه خواسته‌های آن‌ها نیز مطرح شود. اسرائیل در واقع خواستار تغییر رژیم در ایران است و عربستان نیز همین خواسته را دارد؛ به خصوص اینکه روابط نزدیکی با اسرائیل برقرار کرده است. این کشور‌ها حتما درصدد هستند که در مذاکرات احتمالی بین ایران و آمریکا شرکت داشته باشند.

دیدارنیوز: روسای جمهور آمریکا همواره از تمام گزینه‌ها بر روی میز صحبت می‌کنند، آیا امروز با توجه به شرایط موجود می‌توان گزینه جنگ را نسبت به گذشته محتمل‌تر دانست؟

هانتر: در حال حاضر به نظر می‌رسد که گزینه جنگ مطرح نیست، انتخابات ریاست‌جمهوری و شیوع ویروس کرونا فعلا ذهن سیاستمداران آمریکا را به خود مشغول کرده است.