پس از گذشت حدود سه هفته از اعلام نتیجه انتخابات جنجالی، محمد اشرف غنی رسما به عنوان رئیس‌جمهوری در "ارگ" سوگند ادا کرد. در عین حال عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی پیشین که خودش را پیروز انتخابات می‌داند نیز به طور جداگانه در کاخ سپیدار (محل کارش) مراسم تحلیف برگزار کرد. مصیب نعیمی کارشناس مسائل سیاسی در خصوص آخرین تحولات افغانستان به دیدارنیوز گفت: با توجه به میزان آرایی که هر کدام از این دو نفر دارند ـ ۵۱ به ۴۹ درصد ـ آن‌ها فقط از طریق نوعی مصالحه درونی است که می‌توانند این گردنه را عبور کنند. قطعاً با زور، درگیری و تقابل کاری از پیش نمی‌رود. چه مانعی دارد هر کدام از طیف‌های ذی‌نفوذ و قومیت‌هایی که در آنجا دارای جایگاه و موقعیت هستند در دولت سهیم باشند؟ این اتفاق می‌تواند بیفتد و تجربه آن را در کشور‌هایی مانند لبنان و عراق داشته‌ایم. جامعه افغانستان رشد بسیار بالایی کرده، به طوری که می‌تواند از این گردنه هم عبور کند.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: افغانستان گویی قرار نیست روی آرامش به خود ببیند. این کشور سال‌ها درگیر جنگ با ارتش سرخ شوروی بود و پس از خروج روس‌ها نیز به فاصله کوتاهی جنگ داخلی آغاز شد و مردم آن کشور شاهد تغییر و آمدن حکام و دولت‌های مختلف طی بیش از چهل سال گذشته بوده اند. اما بزرگترین چالش مردم افغانستان در قرن اخیر سیطره حکومت کاملا ایدئولوژیک طالبان بود که در سال ۲۰۰۱ توسط مجاهدین شمال و ائتلاف بین‌المللی و کمک ایران سرنگون شد، ولی تا به امروز این گروه مسلح و تندرو اسلامی، سایه جنگ داخلی را بر سر افغانستان حفظ کرده است. این موضوع با وجود توقف موقت پا برجاست اما این بار، گرفتاری نه چندان جدیدی دامان افغانستان را گرفته است که منجر به برگزاری تحلیف دو رئیس جمهور در یک سرزمین شده است!
تحلیف دو رئیس جمهور برای یک دولت!
در سال ۱۳۹۳ و پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری (در انتهای دو دوره ریاست حامد کرزای)، محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله که رقبای اصلی در انتخابات بودند، هر کدام خود را پیروز نهایی معرفی کردند اما با وساطت جان کری وزیر امور خارجه وقت آمریکا، قضیه فیصله پیدا کرد و کار به توافقی تحت عنوان حکومت وحدت ملی منجر شد. مبنای توافق نیز بر این اساس قرار گرفت که اشرف غنی رییس جمهور شود و عبدالله با کیفتی که در توافق اعلام شد، نخست‌وزیر یا رییس اجرایی افغانستان باشد. این توافق با وجودی که در طی ۵ سال گذشته، مورد انتقاد زیادی بود، ولی توانست تا انتخابات امسال ادامه یابد.
اما انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۸ افغانستان برگزار شد و بار دیگر اشرف غنی و عبدالله رودرروی یکدیگر قرار گرفتند. پس از حدود ۵ ماه اختلاف و کش‌مکش، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان اعلام کرد اشرف غنی با حدود ۵۱ درصد آرا رییس جمهور افغانستان است. این نتیجه را عبدالله نپذیرفت و اعلام کرد پیروز نهایی و در نتیجه رییس جمهور جدید افغانستان اوست. اینک و پس از گذشت حدود سه هفته از اعلام نتیجه انتخابات جنجالی، محمد اشرف غنی رسما به عنوان رئیس‌جمهوری در "ارگ" سوگند ادا کرد. در عین حال عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی پیشین که خودش را پیروز انتخابات می‌داند نیز به طور جداگانه در کاخ سپیدار (محل کارش) مراسم تحلیف برگزار کرد. این دو مراسم به طور زنده از رسانه‌های مختلف پخش شد.
براساس گزارش‌ها زلمی خلیلزاد نماینده آمریکا در امور صلح افغانستان و برخی چهره‌های سیاسی دیگر در این مدت با دو طرف برای یافتن راه حل گفتگو کردند، اما این گفتگو‌ها به بن‌بست خورده است.
در واشنگتن، مایک پومپئو وزیر امور خارجه آمریکا با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که ایالات متحده با تشکیل یک دولت موازی در افغانستان مخالف است و از حاکمیت ملی و یکپارچگی افغانستان حمایت می‌کند. وزیر امور خارجه آمریکا گفت که کشورش برای رسیدن به یک توافق بین دو طرف این مناقشه تلاش می‌کند. او تاکید کرد: ما قویا با هرگونه اقدام برای تشکیل دولت موازی و استفاده از خشونت برای حل اختلافات سیاسی مخالف هستیم، ما از اظهارات رئیس جمهورغنی در مراسم تحلیفش استقبال می‌کنیم که گفتگو‌ها و مذاکرات برای ایجاد یک دولت فراگیر که این کشور را متحد کند و صلح را در اولویت قرار دهد، ادامه یابد. پومپئو همچنین گفت: ما از اظهارات دکترعبدالله هم قدردانی می‌کنیم که بر تعهدات مشابه در مورد صلح و همه‌شمول بودن روند سیاسی تاکید کرد.
نمایندگان سیاسی چندین کشور از جمله زلمی خلیلزاد، نماینده آمریکا در امور صلح افغانستان، نماینده سفارت آمریکا، اسکات میلر فرمانده نیرو‌های آمریکایی و ناتو، سفیران آلمان، چین، کانادا و همچنین چهره‌های سیاسی افغانستانی در مراسم سوگند اشرف غنی حضور داشتند. همچنین در مراسمی که عبدالله برای سوگند برگزار کرده بود چهره‌های سیاسی و صد‌ها طرفدار او شرکت کرده بودند و نمایندگان کشور‌های خارجی حضور نداشتند.
مصیب نعیمی کارشناس مسائل سیاسی در خصوص آخرین تحولات افغانستان به دیدارنیوز گفت: با توجه به میزان آرایی که هر کدام از این دو نفر دارند ـ ۵۱ به ۴۹ درصد ـ آن‌ها فقط از طریق نوعی مصالحه درونی است که می‌توانند این گردنه را عبور کنند. آمریکایی‌ها دنبال بهانه هستند که در افغانستان بمانند و نشان بدهند که افغانستانی‌ها نمی‌توانند حاکمیت خود را تثبیت کنند. آن‌ها با طالبان زد و بند‌هایی کرده اند؛ در حالی که این موضوع خود مبدل به اختلافاتی در سطح بزرگان افغانستان شده است و می‌گویند چگونه آمریکا که افغانستان را به جنگ‌های داخلی کشانده و اشغالگری را ادامه داد و سال‌ها از پیشرفت و هر گونه تفاهم داخلی افغانستان جلوگیری کرد امروز با طرفی که به بهانه آن، افغانستان را اشغال کرد، کنار می‌آید و قصد دارد بقیه را مطیع خود کند؟ این خود گره بزرگی است و در عین حال واقعیتی می باشد که پیش آمده است.
نعیمی افزود: همه در افغانستان پذیرفته‌اند که آمریکا قابل اعتماد نیست، زیرا آن‌ها همیشه حتی هم‌پیمانان خود را دور میزنند و این اتفاقی است که در افغانستان افتاد. در حال حاضر برخی ریش‌سفیدان و اعضای لویه‌جرگه تلاش دارند بین عبدالله و غنی تفاهم ایجاد کنند که این تنش به رکود و سقوط دولت منتهی نشود.
وی در پاسخ به این پرسش که اگر آمریکا دخالت نکند آیا احتمال جنگ وجود ندارد، گفت: آمریکایی‌ها عنوان می‌کنند که قصد مصالحه دارند، ولی خود افغانستانی‌ها هم با توجه به تجاربی که پشت سر گذاشته اند به این نتیجه رسیده‌اند که جنگ بین طوایف افغانستانی، پایان ناپذیر است و به نفع کسی نیست. این افراد هر کدام بخشی از جامعه افغانستان را نمایندگی می‌کنند و حق دارند در حاکمیت این کشور نقش داشته باشند. افغانستان کنونی با ۲۰ سال پیش قابل مقایسه نیست، آن‌ها از نظر دانش و بینش سیاسی و اجتماعی رشد کرده اند، همچنین طالبان امروز نسبت به ۲۰ سال پیش نگاه متفاوتی پیدا کرده است، آن‌ها پذیرفته‌اند طیف‌های مختلف در افغانستان زندگی کنند و اگر بخواهند با نگاه طالبان قبلی عمل کنند، نه آمریکا که هیچ قدرتی نمی‌تواند به جنگ در افغانستان پایان دهد.
نعیمی با بیان اینکه آن چیزی که امروز طالبان را کنار آمریکای کافر، ملحد و خونخوار (به زعم طالبان) نشانده، نگاه بسیط و جدید است، اظهار کرد: طالبان می‌خواهد از این مرحله به هم‌ریختگی و درگیری داخلی افغانستان عبور کند و فرصتی برای بازسازی و مشارکت ملی به دست بیاورد؛ لذا این نیست که آمریکا عامل استقرار و ثبات باشد، آمریکا هرگز دنبال ثبات و استقرار دولت ملی در افغانستان نبود، همیشه با طیفی می‌جنگید و افغانستانی‌ها را علیه هم مسلح می‌کرد.
افغانستان از مدل عراق و لبنان پیروی کند
مدیر مسئول روزنامه الوفاق در خصوص حاکمیت همیشگی پشتون‌ها بر افغانستان هم گفت: پشتون‌ها به نوعی حاکمیت در افغانستان را حق خود می‌دانند؛ در حالی که افغانستانی‌ها از هر طیف، قوم، مذهب و ولایت، این حق را دارد. البته در پشتون‌ها هم افراد زیادی هستند که نگاه مسالمت‌آمیزی دارند و به‌رغم ادعای تاریخی که دارند حاضر به مشارکت در امور سیاسی افغانستان هستند. این دوگانگی در افغانستان را می‌توان به شرایط لبنان قدیم و عراق تشبیه کرد که آنجا مذهبی و اینجا طایفه‌ای است که فکر نمی‌کنم خیلی ایجاد مشکل کند، چون همه افغانستانی هستند و این راهکار خوبی است که یکی رئیس جمهور و دیگری نخست‌وزیر باشد. در افغانستان به جای مذهب، قومیت‌ها پررنگ هستند. به نظرم ساختاری شبیه لبنان و عراق در آنجا جواب می‌دهد و تا جایی که ما ارتباط داریم اکثر عقلای این کشور، مشارکتی را که در آن همه اقوام و گروه‌ها باشند را قبول دارند.
نعیمی در پاسخ به این پرسش که چرا در این مقطع، ایران نقشی در صلح افغانستان ندارد و نمی‌تواند بین این دو طیف آشتی برقرار کند، اظهار کرد: اگرچه برخی از طوایف و اقوام افغانستانی، خودشان را به ایران نزدیکتر می‌دانند، ولی نگاه جمهوری اسلامی ایران نسبت به افغانستان یک نگاه کلان است که همه جوانب را در آن می‌بیند، یعنی ایران دوست دارد که با همه اقوام و طرف‌ها همراهی مناسب و متناسب داشته باشد و کمک کند و آن چیزی که برای ایران مهم است امنیت و بازگشت آسایش به افغانستان است، چون آن کشور عمق استراتژیک ایران است و هر همسایه ناامنی می‌تواند اثرات منفی بر دیگر همسایگان بگذارد. جنگ‌های افغانستان بیشترین آوارگان افغانی را راهی ایران کرد. از طرفی، طرف‌های افغانستانی با جنگ راه به جایی نمی‌برند مخصوصاً جنگ‌های این زمانه که در آن غالب و مغلوب وجود ندارد، لذا ایران معتقد است مردم آنجا باید سیاست کشورشان را مشخص کنند. اگرچه ایران به طیفی از افغانستانی‌ها نزدیکتر است اما سعی دارد امنیت و منافع افغانستان محقق شود به طوری که هر طیفی که حاکم باشد حقوق دیگری را رسمیت بشناسد.
وی بابیان اینکه نگاه ایران به افغانستان همان نگاهی است که به عراق دارد، خاطرنشان کرد: ایران برای افغانستان یک حاکمیت کاملاً مستقل از بیگانه و زمامدارانی که سیاست مستقل داشته باشند می‌خواهد. ایران در چهل سال گذشته، میزبان بزرگان همه طرف‌های افغانستانی از حکمتیار گرفته تا ازبک‌ها، تاجیکها، پشتون‌ها و هزاره‌ها بوده است و درب ورود به ایران به روی هیچ‌کدام بسته نبود. اما سعی ندارد به عنوان مداخله گر در آنجا شناخته شود جز اینکه سیاستش همه طیف‌ها را در بر بگیرد که مسیری در جهت منافع ملی خود و امنیت همسایگان پیش بگیرند.
این کارشناس روابط بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که آیا قاعده دو پادشاه در یک اقلیم را ختم به خیر می‌بیند، گفت: قطعاً امری ناشدنی است. در برخی کشور‌ها این جنس از اختلافات طبیعی است، ولی وقتی کنار هم باشند و برای یک هدف همکاری کنند قطعاً به نتیجه می‌رسند. قطعاً با زور، درگیری و تقابل کاری از پیش نمی‌رود. چه مانعی دارد هر کدام از طیف‌های ذی‌نفوذ و قومیت‌هایی که در آنجا دارای جایگاه و موقعیت هستند در دولت سهیم باشند؟ این اتفاق می‌تواند بیفتد و همان گونه که گفتم تجربه آن را در کشور‌هایی مانند لبنان و عراق داشته‌ایم. این رویکرد و رهیافت، حداقل از تنش‌های قومی پیشگیری می‌کند. این سیاست در دوره قبل افغانستان موفق بود و تا جایی که اطلاع دارم، تلاش‌هایی وجود دارد این تشریک مساعی مجددا حاصل شود.
هر چه اختلاف در دولت بیشتر باشد، طالبان احساس پیروزی بیشتری می‌کند
مصیب نعیمی با تاکید بر حفظ وحدت در افغانستان، اضافه کرد: در یک قانون اساسی همه‌جانبه‌نگر، حتی طالبان می‌تواند با دیگر گروه‌ها زیر یک پرچم، قرار گیرد. با توجه به تجربه جنگ‌های داخلی بی‌نتیجه، این اتفاق می افتد و قرار نیست دشمنی آن‌ها تا ابد ادامه یابد. این تجربه را در عمان داشتیم زمانی که برخی از وزرای سلطان قابوس علیه او خروج کردند، او آن‌ها را در کنار خود نشاند و موفق شدند عمان را به کشوری آرام و قابل احترام تبدیل کنند و حدود ۴۰ سال است که دارند با هم کار می‌کنند. افغانستان هم بعد از تجربه ارتش سرخ، حکومت طالبان، جنگ‌های داخلی و حضور آمریکا در آنجا، هزینه‌های زیادی داده و متوجه خسارت‌های احتمالی بعدی نیز هست. به نظر من جامعه افغانستان رشد بسیار بالایی کرده، به طوری که می‌تواند از این گردنه هم عبور کند.
این کارشناس روابط بین‌الملل در پاسخ به این پرسش که آیا شرایط کنونی به نفع طالبان تمام می‌شود، یادآور شد: قطعاً. هر قدر دامنه این داستان طولانی‌تر و دولت ضعیف‌تر شود، طالبان احساس پیروزی بیشتری می‌کند. به هر حال طالبان در افغانستان حاکمیت ندارد و نمی‌توانست در مورد کشور تصمیم بگیرد، ولی در حال حاضر اگر وارد پروسه سیاسی شود، می‌تواند به عنوان یکی از طرف‌های مهم، منشأ اثر باشد، از این رو می‌تواند از این فرصت استفاده کند و این شرایط آن‌ها را امیدوارتر می‌کند. طالبان و دولت افغانستان به این نتیجه رسیده‌اند که حضور آمریکا در افغانستان مفید نیست و این یک نقطه مشترک است که در دراز مدت، افغانستانی‌ها را به هم نزدیک می‌کند. اگر این دو طیف متعهد شوند قطعاً آمریکا را بیرون خواهند کرد.
نعیمی در پایان با بیان اینکه طرف‌های افغانستانی با نگاه جدید می‌توانند افغانستانی جدید را پایه گذاری کنند، افزود: این کشور شامل طیف‌ها، سلیقه‌ها، اقوام و مذاهب مختلف است و وقتی منافع همه این‌ها مراعات شود و برای ساختن کشور، کنار هم بنشینند قطعاً مردم هم همراهی خواهند کرد و کسی نیز از خارج، بهانه‌ای برای دخالت در افغانستان به دست نخواهد آورد.
