دیدارنیوز ـ خورشید صبحگاهی تمام ساحل «جزیره شمالی» را درخشان کرده و صدای پرندگان از آن سوی ساحل، جایی که جنگل تنک درختان کنار و نخل و انجیر، دامن خود را پهن کرده‌اند، به گوش می‌رسد. برای نعیمه ملاح و بیش از 140 زن جوان و میانسال روستای جزیره شمالی اکنون زمان ماهیگیری است.
زنان پیاله و قلاب در دست در گروه‌های چند نفری درحال خوش و بش با یکدیگر، به ساحل می‌آیند و بساط ماهیگیری را پهن می‌کنند. هدف، صید ماهی هواسین است که از مرداد ماه تا اوایل بهمن در ساحل کم عمق روستا یافت می‌شود و هوای خوب و آب صاف قبل از ظهر بهترین زمان برای گرفتن آن است. روستای هزار و 50 نفری جزیره شمالی در شهرستان گناوه بخش ریگ از معدود روستاهایی است که در آن ماهیگیری، زن و مرد نمی‌شناسد. همه به این شغل اشتغال دارند و کسی بیکار نیست. زنان در ساحل ماهی می‌گیرند و مردان با قایق و لنج به دریا می‌زنند. شیوه ماهیگیری زنان اما متفاوت و آمیخته با هوشمندی و ظرافت‌هایی است که نعیمه ملاح از اهالی روستا که بطور مستمر به صید ماهی اشتغال دارد درباره آن توضیح می‌دهد. نعیمه، زمانی با من همصحبت می‌شود که تازه از ساحل برگشته، سه کیلو ماهی صید کرده و همه را در بازار ساحلی فروخته است: «ماهی‌ها را با پیاله‌های روحی صید می‌کنیم. اول داخل پیاله‌ها یک خرچنگ می‌گذاریم، در پیاله‌ها را با پارچه‌های نازک توری مانند که اینجا به آن «مینا» می‌گوییم می‌بندیم و یک سوراخ در آن باز می‌کنیم. بعد در ساحل چند متری داخل آب، پیاله‌ها را تا لبه، داخل ماسه‌های کف آب قرار می‌دهیم. ماهی‌های هواسین به هوای خوردن خرچنگ از سوراخ پارچه وارد پیاله می‌شوند و اینطوری شکار می‌شوند چون وقتی پیاله‌ها را برمی‌داریم راه خروج را گم می‌کنند.»
هرکدام از زنان ماهیگیر دو تا چهار پیاله را کف دریا جاساز می‌کنند و هرچند دقیقه به آن سر می‌زنند. اگر ماهی صید شده بود آن را بر می‌دارند و اگر صید نشده بود، جای پیاله‌ها را عوض می‌کنند. نعیمه می‌گوید: «من علاوه بر صید پیاله‌ای، با قلاب هم ماهیگیری می‌کنم، بیشترین صیدی که در یک روز انجام داده‌ام 9 کیلو بوده است؛ ولی بطور متوسط روزی دو تا سه یا چهار کیلو صید می‌کنیم. ماهی‌های متوسط را مشتری کیلویی 10 هزار تومان و ماهی‌های درشت را کیلویی 25هزار تومان از ما می‌خرد.»
سیاوش حائری دهیار روستای جزیره شمالی می‌گوید: «صید و صیادی شغل 95 درصد مردم این روستاست. ما در این روستا هیچ بیکاری نداریم. 65 نفر از ماهیگیران ما لیسانس و فوق لیسانس دارند. ماهیگیری شغل ایده آل اهالی بویژه تحصیلکرده‌ها نیست اما وقتی بازار کارهای دیگر خراب است، شغل خوب و غنیمتی است.»
مردان روستا با 140 قایق و 8 لنج برای صید به دریا می‌زنند. به دلیل اینکه زیرساخت‌های اسکله جزیره شمالی هنوز تکمیل نشده، ساحل روستا برای پهلوگیری لنج‌ها مناسب نیست برای همین در گناوه پهلو می‌گیرند. از اینها گذشته آنچه این روزها به دغدغه و مشکلی مهم در صیادی استان بوشهر تبدیل شده، قیمت بنزین است. این معضل دامن صیادان روستای جزیره شمالی را هم گرفته. دهیار روستا می‌گوید: «یک قایق در هر بار دریا رفتن 100 تا 150 لیتر بنزین مصرف می‌کند. هنوز وضعیت سهمیه بنزین صیادان مشخص نشده است؛ گفته‌اند برای صیادان بطور روزانه حواله بنزین صادر می‌شود، ولی تاکنون اقدامی نشده بخاطر همین دریاروی مردان خیلی کم شده. در هفته یک یا دو بار دریا می‌روند. از طرفی این وضع بر قیمت ماهی هم تأثیر گذاشته و قیمت ماهی یکباره خیلی بالا رفت.»
دهیار جزیره شمالی سیاهه بلندی از مشکلات مردم این روستا و پیگیری‌های نافرجامش برای حل این مشکلات دارد. او می‌گوید: «با اینکه صیادی تنها شغل درآمدزای مردم این روستاست اما مسئولان دست از هرگونه حمایتی برداشته‌اند و صیاد بی پناه مانده. استهلاک لوازم صیادی خیلی بالاست؛ از تور گرفته تا موتور قایق و... در گذشته تعاونی‌های صیادی نقش فعالی در حمایت از صیادان داشتند و تقریباً همه لوازم مورد نیاز و قطعات یدکی قایق‌ها و لنج‌ها را تأمین می‌کردند ولی الان با بالا رفتن قیمت ارز، همه این حمایت‌ها حذف شده است. هرچه هم پیگیری کرده‌ایم نتیجه نداده است. با وجود هزینه‌های بالا و افزایش قیمت بنزین درآمد صیادی بخور و نمیر شده است.» او می‌افزاید: «یکی از درخواست‌های ما که مدام درحال پیگیری آن از طریق دستگاه‌های دولتی هستیم اجازه استفاده از موتورهای چهار زمانه به جای موتورهای سه زمانه در قایق‌هاست. موتورهای چهار زمانه به دلیل اینکه مخزن روغن شان از مخزن بنزین جداست استهلاک کمتری دارند و مصرف بنزین آنها خیلی پایین است؛ درحالی که موتورهای سه زمانه مصرف بنزین و استهلاک بسیار بالایی دارند و هزینه‌های صیادی را بالا می‌برند. به دلیل سرعت بالای موتورهای چهار زمانه متأسفانه مجوز استفاده از آنها به صیادان داده نمی‌شود.»
با وجود این مشکلات سیاوش حائری از وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستا رضایت زیادی دارد: «هم در بخش صیادی و هم گردشگری در شهرستان گناوه و استان بوشهر منتخب هستیم. این روستا مهاجرت منفی ندارد، 270 نفر نسبت به آخرین سرشماری به جمعیت روستا اضافه شده و از این جهت در شهرستان نمونه هستیم. کار برای همه هست. ساحل ماسه‌ای – صخره‌ای روستا از جاذبه‌های جزیره شمالی است. علاوه بر آن 80 هکتار جنگل در کناره ساحل داریم با درختان نخل ، لیل ، انجیر ، کنار و...، میوه انجیر سیاه اینجا خاص و زبانزد است. این انجیر اول سبز بعد زرد بعد قرمز و آخر سر سیاه می‌شود و طعم ویژه‌ای دارد. در 100 متری ساحل دریا چاه آب شیرین داریم که خیلی گوارا و خاص است. 8 اقامتگاه گردشگری هم برای پذیرایی از گردشگران در روستا فعال هستند و نرخ خدمات آنها با مصوبه دهیاری ابلاغ شده است.»
اما یکی از جاذبه‌های این روستا که نام آن را در بوشهر به شهرت رسانده است، جشنواره غذاهای محلی جزیره شمالی است که هر سال از هشتم فروردین به بعد برگزار می‌شود. نعیمه ملاح که در ابتدای این گزارش از روش‌های ماهیگیری او خواندید، از منتخبان و برندگان هر ساله در این جشنواره است. نعیمه می‌گوید: «170 نوع غذا داریم که در این روستا و مناطق اطراف با ماهی و میگو پخته می‌شود. 14 جشنواره غذا در این روستا برگزار شده و انواع غذاها شامل قلیه ماهی، ماهی شکم پر، ماهی کباب، دمپخت، پلو میگو، میگو کباب و... در این جشنواره عرضه می‌شود. من اغلب با ماهی شکم پر در این جشنواره شرکت کرده و برنده شده‌ام. شکم ماهی شوریده، شعوم یا صبور را با شوید و کشمش و پیاز و سیر و ادویه محلی پر می‌کنم و می‌پزم.»
حالا دریا با دومین مد به سمت ساحل پیش خزیده و بستر ماسه‌ای را تسخیر کرده است. موج‌ها، صخره‌های خزه‌پوشی را که صدف‌های سفید بر تن‌شان چسبیده و خرچنگ‌هایی را که لابه‌لای خزه‌ها و حفره‌ها پنهان شده‌اند به آرامی می‌شوید. فردا زنان جزیره‌شمالی با قشقرق مرغان دریایی دوباره به ساحل می‌آیند.
