دیدارنیوز ـ حامد نخجوانی*: موج جدید آنفولانزا در نیمه‌های پاییز کشور را در برگرفت. هر چند هر سال با ورود به فصل سرما شاهد شیوع ویروس آنفولانزا بین مردم هستیم، اما امسال قربانیان آنفولانزا بیشتر بود به طوری که طبق آخرین گزارش رسمی وزارت بهداشت، این ویروس در ایران در همین مدت کوتاه توانست جان ۸۱ نفر از مبتلایان را بگیرد.
در حالی که آنفولانزا همچنان در کشور قربانی می‌گیرد و بیش از ۴ هزار نفر در کشور به این ویروس مبتلا شده‌اند، وزارت بهداشت مدعی است که از دوران اوج شیوع این ویروس عبور کرده‌ایم. برخلاف گفته مسئولان وزارت بهداشت که این بیماری در سراسر کشور در حال مهار است، اما همچنان تعطیلی مدارس در شهر‌های مختلف برای جلوگیری از شیوع این بیماری ادامه دارد.
مهم‌ترین دلایلی که تعداد قربانیان آنفولانزا در کشور را افزایش داده، نبود امکانات، تجهیزات پزشکی و از همه مهم‌تر دارو در سطح کشور است. در همان ابتدای شیوع این بیماری ویروسی، وزارت بهداشت اطمینان داد که در زمینه تامین داروی بیماران، هیچ مشکلی در سطح کشور وجود ندارد و علاوه بر بیمارستان‌های دولتی، در بیمارستان‌های خصوصی هم توزیع دارو انجام شده است. با این وجود برخی رسانه‌ها و همچنین شماری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی از کمبود دارو؛ هم در تهران و هم در شهرستان‌ها خبر داده‌اند.
طبق گفته مدیرکل اداره دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو، شرکت تولیدکننده داخلی طرف قرارداد وزارت بهداشت در نزدیکی فصل پاییز به صورت ناگهانی اعلام کرد که شرایط تولید داروی آنفولانزا را ندارد که البته با واردات، جلوی نبود دارو در کشور گرفته شد. اما گویا در بسیاری از مناطق به ویژه مناطق کم برخوردار مردم با نبود دارو‌های مورد نیاز مواجه هستند و از سوی دیگر روند بستری بیماران به کندی صورت می‌گیرد.
در این میان نکته اصلی اینجاست که آیا کنترل این بیماری در حیطه اختیارات بخش بیماری‌های واگیردار وزارت بهداشت است؟ و اینکه آیا ارتباطی به داروی خاصی دارد یا خیر؟
با نگاهی کلی‌تر به بیماری‌های ویروسی که راه پیشگیری یا واکسن مشخصی برای آن‌ها موجود نیست به این جمع‌بندی خواهیم رسید که نقش مراقبت و حمایت از مبتلایان به مراتب جایگاه ویژه و موثرتری از بحث دارو دارد.
آنفلوآنزا یک بیماری ویروسی است که به ساده‌ترین شکل ممکن می‌تواند بین پستانداران و حتی بین پستانداران و پرندگان منتقل شود. بسیاری از مردم بر این باورند که عامل این بیماری سرمای هوا است، درحالی که تنها دلیل ابتلا به آنفولانزا عفونت ویروسی است که ارتباطی با هوای سرد ندارد. در فصول پاییز و زمستان عواملی مانند باز شدن مدارس و تماس کودکان با هم، تمایل بیشتر مردم به ماندن در فضا‌های سرپوشیده و خشکی هوا به این ویروس‌ها اجازه پخش و تکثیر می‌دهند، به همین علت شیوع این بیماری در فصول سرد بیشتر از فصول گرم است.
آیا آنفلوآنزا همان سرماخوردگی است؟ آنفلوآنزا با سرماخوردگی کاملا متفاوت است. سرما خوردگی معمولا با احساس خستگی و عطسه، سرفه و آبریزش بینی همراه است. ممکن است با تب همراه نبوده یا تب پایین جزو علایم آن باشد. همچنین ممکن است کوفتگی عضلانی یا سوزش گلو و سر درد هم در این بیماری دیده شود. عامل ایجاد سرماخوردگی می‌تواند ویروس باشد و حتی بیمار را در روند بیماری دچار عفونت‌های باکتریایی کند، اما به هیچ عنوان نباید آن را با ویروس آنفلوآنزا اشتباه گرفت.
تنها پزشک است که می‌تواند در مورد ابتلای بیمار به سرماخوردگی یا آنفلوآنزا تشخیص قاطعانه‌ای ارائه کند. آنفولانزا معمولا به طور ناگهانی شروع شده و بسیار آزار دهنده است. فرد بیمار احساس ضعف و خستگی می‌کند و تب شدید از همان ابتدای شروع فعالیت ویروس در بیمار دیده می‌شود.
سرفه‌های خشک، آبریزش از بینی، لرز، درد عضلانی، سر درد شدید، درد چشم و گلودرد نیز از دیگر علائم بارز این بیماری است. مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا آنفولانزا کاملا بهبود پیدا کند (حدود پنج روز تا دوهفته)، اما در سرماخوردگی این مدت زمان کوتاه‌تر است.
آیا تزریق واکسن از مبتلا شدن به این بیماری جلوگیری می‌کند؟ واکسن آنفولانزا می‌تواند از ابتلای فرد واکسینه شده به انواعی از ویروس جلوگیری کند و مبتلایان به بیماری‌های مزمن بهتر است که قبل از شروع فصل شیوع ویروس واکسینه شوند، اما چون ویروس آنفلوآنزا، ویروسی است که دائما در حال تغییر ساختار ژنتیکی خود است، واکسن واحدی برای تمامی انواع آن وجود ندارد.
اگر علائم آنفلوآنزا را در خود و اطرافیان مشاهده کردیم چه باید بکنیم؟ در تمامی حالات به ویژه فصول شیوع آنفلوآنزا عقلانی‌ترین کار مراجعه به پزشک و شروع درمان به روش درست آن است. متاسفانه سهل‌انگاری و خوددرمانی از عواملی است که باعث تشدید بیماری می‌شود و مقاومت بیشتر بیماری در مقابل درمان را در بر خواهد داشت.
اما وظیفه پزشکان و به طور کلی کادر درمانی در قبال بیماران مبتلا به ویروس چه خواهد بود؟ پزشک در وهله اول و پس از تشخیص بیماری باید از بیماری‌های مزمن فرد مبتلا مطلع شود. در میان مبتلایان به آنفولانزا دو گروه سنی بیشتر از سایر گروه‌ها در معرض مرگ ناشی از این بیماری قرار دارند: کودکان زیر ۵ سال و سالمندان بالای ۶۵ سال.
افرادی که در میان این دو گروه سنی قرار دارند، در صورتی که دچار بیماری‌های قلبی-عروقی، بیماری‌های ریوی، بیماری‌های نقص ایمنی، سرطان و یا دیابت باشند هم در معرض خطر مرگ ناشی از آنفولانزا قرار می‌گیرند. تحقیقات جدید نشان می‌دهد افرادی که از بیماری‌های قلبی-عروقی رنج می‌برند، در زمان ابتلا به آنفولانزا ۶ برابر بیشتر از حالت عادی در معرض سکته قلبی هستند.
در زمان ابتلا به آنفولانزا ممکن است افراد دچار عفونت ثانویه شوند. عفونت ثانویه در کودکان، سالمندان و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن ممکن است با خطرات بیشتری نسبت به سایرین همراه باشد. در عفونت ثانویه باکتری‌ها به بدن فرد مبتلا به آنفولانزای ویروسی حمله کرده و با تشدید بیماری و همچنین ایجاد عفونت‌های جدید در گوش، حلق و بینی و همینطور ریه، سبب تضعیف بیشتر سیستم ایمنی شده و به دلیل عدم توانایی بدن این افراد در مبارزه با عفونت‌های ویروسی و باکتریایی ممکن است جان خود را از دست بدهند.
اگر فرد مبتلا شده در سریع‌ترین زمان ممکن به کادر درمانی مراجعه کند و کادر درمانی نیز از بدو مراجعه بیمار شروع به بررسی ابعاد مختلف بیماری فرد مبتلا شده کنند، با تقریب بالایی می‌توان مدعی شد که این ویروس تلفات چندانی نخواهد گرفت.
آیا درمان این بیماری نیاز به بستری دارد؟ در صورت ابتلای بیمار به بیماری‌های زمینه‌ای و مزمن مانند بیماری‌های دستگاه تنفسی، بیماری قلبی، بیماری‌های نقص ایمنی، دیابت و ... شخص بیمار قطعا نیاز به بستری و مراقبت کامل توسط کادر درمانی حرفه‌ای خواهد داشت.
همچنین افراد بالای ۶۵ سال و کودکان زیر ۵ سال نیز قطعا باید بستری شوند. این قطعیت به دلیل مشکلات گوارشی ناشی از این بیماری است که در اکثر موارد باعث بروز اسهال و استفراغ شدید در بیمار می‌شود و به همین دلیل روند درمان با دارو‌های خوراکی برای بیمار سخت شده و در بسیاری از موارد میسر نخواهد بود.
تناقص در گزارش‌های وزارت بهداشت و واقعیت بیمارستان‌ها در پذیرش بیماران
هر چند «محمدمهدی گویا» رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت گفته است به هیچ عنوان با کمبود تخت بیمارستانی یا پذیرش بیماران مبتلا به آنفولانزا مواجه نیستیم و هر بیمار مبتلایی که نیاز به بستری داشته، بستری شده است، اما آمار جانباختگان توسط این بیماری در کشور نشان از واقعیت دیگری دارد. اکثر بیماران مبتلا به صورت سرپایی ترخیص می‌شوند و نهایتا چند ساعت تحت مراقبت کادر درمانی هستند. در میان جانباختگان، مبتلایان به بیماری‌های مزمن تعداد به مراتب بالاتری را شامل می‌شوند.
فارق از بستری بیشتر بیماران مبتلا به بیماری‌های حاد تنفسی در این بازه زمانی، عدم بستری بیماران مبتلا به آنفلوآنزایی که نیاز قطعی به بستری شدن داشته‌اند، در بالا رفتن تعداد جانباختگان از این بیماری نقش به سزایی دارد.
این که مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت هنوز مرکز مشخصی را برای اعلام وضعیت خطر و بستری تمام موارد مشکوک به ابتلا به این ویروس مشخص نکرده برای ما روشن شده است، اما این که آیا اصلا چنین مرکزی در کشور و یا حتی در پایتخت وجود خارجی دارد یا خیر مشخص نیست.
بدون شک تا لحظه نگارش این مطلب موج ابتلا به ویروس آنفلوآنزا در کشور متوقف نشده است و طبق صحبت‌های معاون وزارت بهداشت در ابتدای آذر ماه شدید‌تر نیز شده است، اما آیا کنترل یک بیماری فصلی که شیوع آن هرساله در کشور مشخص و قابل پیش بینی است باید به یک مساله خوفناک در جامعه تبدیل شود؟
در پایان، نوع نگاه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به شیوع این بیماری و بیماری‌هایی از این قبیل که شمار قابل توجهی از افراد جامعه را به خود درگیر می‌کند جای تامل دارد که چرا و چگونه یک ویروس نام آشنا این گونه در کشور جولان می‌دهد و اراده محکمی برای مقابله با آن وجود ندارد.
*دانشجوی پزشکی
