کدام نهاد، تکلیف اصلاح طلبان را مشخص می‌کند؟

دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: پس از دوم خرداد ۱۳۷۶ و پیروزی احزاب همسو در قالب جبهه پیروان خط امام (ره)، یک جناح جدید در کشور شکل گرفت که تا مدت‌ها به نام «جبهه دوم خرداد» شناخته می‌شد. انتخابات ششمین دوره مجلس شورای اسلامی در ۲۹ بهمن ۱۳۷۸ برگزار شد و در این دوره از انتخابات، جبهه دوم خرداد توانست اکثریت مطلق مجلس را به دست آورد. شروع حرکت جبهه موسوم به دوم خرداد پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ و اوج آن ۲۹ بهمن ۱۳۷۸ بود.

با توجه به اینکه جریان مذکور، معتقد بود امور اجرایی کشور دارای کاستی‌هایی است و نیاز به اصلاح در چهارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دارد، به مرور به جناح اصلاح طلب معروف شد. تا قبل از این و برای پیروزی در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا ائتلاف نیروهای اصلاح طلب، همچنان با عنوان دوم خردادی‌ها شناخته می‌شد اما در مجلس ششم بود که به ائتلاف گروه‌های ۱۸ گانه دوم خردادی تغییر نام داد. این روند انتخاب و تعویض نام نهادهای اصلاح طلب تا به امروز ادامه داشته است، تا جایی که اکنون با چندین نام و همچنین چندین نهاد مواجه هستیم.

 

 

آنگونه که از روند کار و محتوای رفتاری و گفتاری اصلاح طلبان استنباط می‌شود، ایدئولوژی اصلی آنها در ایران رسیدن به یک جامعهٔ مدنی و قانون‌مدار، دستیابی به مردم‌سالاری دینی، آزادی، عقل سالاری، دوری از تحجر و توجه ویژه به نیازها و مشکلات جوانان و مردم سالاری دینی بر اساس اصالت حاکمیت مردم و گسترش مشارکت سیاسی و اجتماعی آنها از طریق تشکیل نهادهای مردم نهاد و شوراهای صنفی و کارگری است. آنان بر این اساس معتقدند حضور فزاینده نهادهای مدنی در همه شئون حکومتی، به عنوان بازوی نظارتی ـ مشورتی عمل می‌کند و این روند را پایه اصلی مردم سالاری می‌دانند.

این گزاره‌ها و رویکردها طبیعتاً در مقابل خوانشی اطلاق و استفاده می‌شود که خاستگاه محافظه کارانه ای دارند و حفظ وضع موجود را دنبال می‌کند. جایگاه تاریخی گروه و جناحی که اکنون به عنوان اصولگرایان شناخته می‌شوند نیز همانند اصلاح طلبان و طی سی سال گذشته دستخوش تغییر بوده است. در واقع جدایی و جناح بندی بین نیروهای انقلابی از زمانی شروع شد که گروهی از اعضای «جامعه روحانیت مبارز» از این تشکل جدا شدند و «مجمع روحانیون مبارز» ـ که شاکله اصلی اصلاح طلبان بعدی بود ـ را تأسیس کردند. بنابراین در ادبیات سیاسی ایران اصطلاح اصلاح طلبی معمولاً در مقابل اصولگرایی استفاده می‌شود. به هر حال اصلاح طلبی و اصلاح طلبان در داخل نظام اهدافی را تعریف کرده و دنبال می‌کنند که با توجه به اینکه در هر فصل انتخابات، مطالبات و خواسته‌های مردم متفاوت و گاهی عوض می‌شود، باید حرفی برای گفتن داشته باشند. آنها با این نگاه و رویکرد تلاش می‌کنند در آستانه هر انتخابات در قالب ائتلاف و عناوینی وارد این کارزار شوند.

 

 

پس از پیروزی در سال ۷۶ بود که به مرور احزاب متعددی شکل گرفت و نهایتاً احزاب جدید و گروه‌هایی که در انتخابات از رئیس دولت اصلاحات حمایت کرده بودند تحت عنوان کلی «جبهه دوم خرداد» گردهم آمدند. جبهه دوم خرداد متشکل از ۱۸ گروه و تشکل سیاسی بود که مهم‌ترین آن‌ها جبهه مشارکت ایران اسلامی (منحله در سال ۸۸)، حزب همبستگی ایران اسلامی، مجمع روحانیون مبارز، حزب کارگزاران سازندگی ایران، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی (منحله در سال ۸۸)، دفتر تحکیم وحدت، انجمن اسلامی معلمان، حزب اسلامی کار، مجمع نیروهای خط امام، جمعیت زنان جمهوری اسلامی، مجمع اسلامی بانوان، انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران و مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم نام داشتند.

 

آنها گرد هم آمدند و «شورای هماهنگی جبهه دوم خرداد» را با هدف یکپارچه‌سازی استراتژی اصلاح طلبان تشکیل دادند. فعالیت های این شورا در طی سالیان بعد، با فراز و فرودهای فراوانی همراه شد و برخی اعضا به انحا مختلف حذف شده و یا به این شورا اضافه شدند. «شورای هماهنگی اصلاح طلبان»، عنوان امروز همان شورای هماهنگی جبهه دوم خرداد است که به عنوان بازوی اجرایی «شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان» عمل می کند.

شورای عالی سیاست گذاری ـ انتخاباتی اصلاح طلبان (شعسا) شورایی است که اعضای آن متشکل از افراد و تشکل های جریان اصلاح طلب است. این شورا کار خود را در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در اسفند ۱۳۹۱ آغاز کرد. محمدرضا عارف رئیس شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان است و تا کنون ۳۰ حزب اصلاح طلب و اعتدالی از جمله حزب اعتدال و توسعه و حدود ۱۵ شخصیت حقیقی در این مجموعه عضو هستند اما از سال ۹۴ طرح تشکیل یک نهاد جدید و متفاوت نیز مطرح شده است که برخی، آن را پارلمان اصلاحات می نامند.

 

تشکیل پارلمان اصلاحات اولین‌بار توسط «محمدعلی نجفی» در سال ۱۳۸۷ مطرح شد. هدف از طرح تشکیل پارلمان اصلاحات، رسیدن به سازوکاری برای معرفی نامزد و لیست واحد انتخابات ادوار مختلف ریاست جمهوری، مجلس، شوراها و مجلس خبرگان رهبری بود. این طرح مدتی فراموش شد و تشکیل این پارلمان با جدیت دنبال نشد تا اینکه «مصطفی کواکبیان» دبیر کل حزب مردم سالاری در شانزدهمین کنگره حزب «مردم‌سالاری» در اسفند سال ۹۷ طرح «پارلمان اصلاحات» را مجدداً مطرح کرد و در ادامه در جلسه شورای هماهنگی جبهه اصلاحات که خرداد ماه سال جاری برگزار شد، بررسی پیشنهادها برای تشکیل پارلمان اصلاحات آغاز شد.

اختلاف نظرهای جدی بین احزاب مختلف تشکیل دهنده شورای هماهنگی جبهه اصلاحات در این زمینه وجود دارد و نمایندگان برخی احزاب عضو، حتی با عنوان «پارلمان اصلاحات» نیز مخالفت کرده‌اند. احزابی چون اتحاد ملت و اعتماد ملی با نحوه عضوگیری این نهاد و اینکه احزاب کوچک نمی‌توانند نمایندگان مساوی با احزاب بزرگ داشته باشند و همچنین در خصوص اصل عضویت افراد و شخصیت‌های حقیقی در این نهاد مشورتی و همچنین سازوکار تشکیل آن، مخالف هستند.

 

 

با وجود مباحث مرتبط با پارلمان اصلاحات، «حمید ملانوری» مدیر کل سیاسی وزارت کشور و دبیر کمیسیون ماده ۱۰ احزاب در نشست خبری ۱۲ خرداد از تشکیل جبهه اصلاح طلبان ایران اسلامی متشکل از چند حزب اصلاح طلب خبر داد.

وی همچنین درباره دلایل موافقت با تأسیس «جبهه اصلاح طلبان ایران اسلامی» به ایرنا گفت: «نهادی تحت عنوان شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان نداریم و شاید ابهام و ایراد آقایان روی همین است. ایراد کمیسیون ماده ۱۰ احزاب این بود که شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان ائتلاف محسوب نمی‌شود. چون نهادی است که وظیفه آن سیاست گذاری و ابلاغ آن به دیگران است، به همین دلیل آنها در جلسه قبل، ائتلاف جدیدی را مطرح کردند و چون ایرادی نداشت با آن موافقت شد.»

«محمود میرلوحی» عضو شورای مرکزی حزب همبستگی ایران اسلامی نیز در پاسخ به پرسشی درباره تشکیل ائتلاف جدیدی به نام «جبهه اصلاح طلبان ایران اسلامی» اظهارداشت: این ائتلاف دارای ساز و کار اداری است که روند طبیعی خود را طی می‌کند تا اعضای شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان همچون دفعات قبل در یک ائتلاف منسجم فعالیت انتخاباتی خود را انجام دهند، چنین ائتلافی به کمیسیون ماده ۱۰ احزاب معرفی شده است.

وی اضافه کرد: تعدادی از احزاب اصلاح طلب ابتدا این درخواست را ارائه دادند و همه اعضای شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان به عضویت «جبهه اصلاح طلبان ایران اسلامی» در می آیند. این تصمیم در این شورا اتخاذ شده و مورد قبول همه اعضا است.

 

 

به نظر می رسد اصلاح طلبان در حال حاضر در قالب مشورتی و تصمیم گیری، حداقل با چهار عنوان «شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان»، «شورای هماهنگی ائتلاف اصلاح طلبان»، «پارلمان اصلاحات» و «جبهه اصلاح طلبان ایران اسلامی» مواجه هستند. البته اعلام شده که طرح پارلمان اصلاحات تا اطلاع ثانوی منتفی است. یکی از دلایل کنار گذاشته شدن این طرح در وهله اول، اختلافات درونی اصلاح طلبان است. همچنین به گفته چند تن از چهره‌های شاخص احزاب اصلاح طلب، نهایی شدن پارلمان اصلاحات به انتخابات پیش رو (انتخابات مجلس شورای اسلامی) نمی‌رسد و نیاز به بررسی و کار کارشناسی بیشتر دارد.

در این شرایط، این سوال مطرح می‌شود که اگر قرار است اصلاح طلبان در قالب «جبهه اصلاح طلبان ایران اسلامی» گرد هم آیند، تکلیف دو تشکل یا نهاد «شورای عالی سیاست گذاری اصلاح طلبان» و «شورای هماهنگی اصلاحات» چه خواهد شد و این دو نهاد در تصمیم گیری های بعدی چه نقشی ایفا خواهند کرد؟