حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه گزارش مجلس درباره آتشسوزی جنگل الیت متناقض و ظلم به جامعه محیطبانی بود، گفت: دامنه وقوع حریقها در کشور بهطور نگرانکنندهای افزایش یافته است.
دیدارنیوز: معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی گفت: در گزارش مجلس درباره آتش سوزی جنگل الیت اعلام شده که سازمان حفاظت محیطزیست در این فرایند کوتاهی کرده است و اعلام شده که عدم صدور مجوز از سوی سازمان محیطزیست برای جمع آوری درختان شکسته موجب بیشتر شدن آتش شده است، در حالیکه این یک حرف کاملا غیر علمی است و سازمان محیطزیست زیر بار اقدام غیر علمی نمیرود.
به نقل از روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست، حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در نشست خبری با اهالی رسانه درباره عوامل افزایش آتش سوزی در جنگلهای الیت و منطقه زاگرس که صبح امروز ۲۲ آذر ماه در سالن سرو سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد گفت: حریق یکی از عوامل مهم تعدیل تنوع زیستی است و عواملی از جمله خشکسالیهای مستمر و تغییرات اقلیمی در گسترش دامنه آتشسوزیها و زمان وقوع این حریقها موثر بوده است.
وی افزود: در گذشته آتشسوزیهای زاگرس معمولاً از اواسط خرداد تا پایان شهریور بود، اما اکنون این دوره از فروردین ماه آغاز شده و تا آذرماه ادامه دارد علاوه بر آثار تغییرات اقلیمی، با توجه به شرایط اقتصادی جوامع محلی، بهرهبرداری غیرمجاز از منابع طبیعی و زمینخواری، حفاظت از جنگلها و مراتع بسیار دشوارتر شده است. افزایش حضور در جنگلها برای برداشت منابع و شکار غیرقانونی حیوانات موجب شده تا تنوع زیستی کشور مورد تهدید بیشتری قرار گیرد.
ظهرابی درباره راهکارهای مقابله با آتشسوزیها و حفظ مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست گفت: ۱۲ درصد از سرزمین ایران تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد که شامل ۱۹.۸ میلیون هکتار از اراضی است. در این مناطق ۶۵۰ پایگاه محیطبانی و حدود ۴۰۰۰ محیطبان فعالیت میکنند. به همین دلیل حضور نیروهای محیط زیست در مناطق آتشسوزی سرعت عمل مناسبی را در اطفای حریق فراهم کرده و در این زمینه، تمرکز بر پیشبینی و پیشآگاهی از وقوع آتشسوزیها بوده است.
معاون محیطزیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیطزیست، از رویکردهای جدید این سازمان در مدیریت و پیشگیری از حریق در مناطق طبیعی کشور خبر داد و گفت: استقرار نیرو و حضور مأموران محیطزیست در مناطق حساس، بهویژه در مناطقی که بخش عمدهای از آنها تحت مدیریت سازمان قرار دارند، نقش مهمی در افزایش سرعت عمل در مواجهه با حریق ایفا کرده است. تجربه نشان میدهد که در این مناطق، وقوع حریق بهویژه در ارتفاعات معمولاً با سرعت بالایی اتفاق میافتد و به همین دلیل تمرکز اصلی ما بر پیشگیری، پیشآگاهی و پیشبینی وقوع حریق قرار دارد.
وی با اشاره به اهمیت مشارکت مردمی در حفاظت از محیط زیست گفت: در جنگلهای منطقه زاگرس، جوامع محلی به مدیریت عملیات اطفای حریق میپردازند و بهجای حضور مستمر نیروهای دولتی در همه مناطق، بر شناسایی ظرفیتهای جوامع محلی و آموزش آنها تمرکز شده است. بر همین اساس، یک جلسه هم اندیشی در استان لرستان با حضور افراد مجرب در حوزه اطفای حریق برگزار شد که تجربیات موفق و برنامه آینده برای اطفای حریق در منطقه زاگرس به جمع بندی رسید که این برنامه مبتنی بر پیشگیری و مشارکت مردم تدوین شده است.
ظهرابی درباره استفاده از تجهیزات نوین جهت پیشگیری از آتش سوزی در جنگلها گفت: در جنگلهای هیرکانی به دلیل دسترسی سختتر، توجه ما بر نصب دوربینها و سنسورهایی است که وقوع حریق را اطلاعرسانی میکنند همچنین با کمک یکی از شرکتهای دانش بنیان سامانهای با استفاده از هوش مصنوعی، تحلیل دادههای دما، وزش باد و میزان مواد سوختنی، وقوع حریق را پیشبینی کرده و به ما ارائه خواهد کرد. تمرکز ما در حفاظت از تنوع زیستی بر اساس دانشمحوری، مشارکتطلبی، مشارکتپذیری خواهد بود و در کنار استفاده از فناوریهای نوین، نقش مشارکت مردمی در حفظ محیط زیست بسیار حیاتی است.
ظهرابی، درباره دقت و عملکرد سیستم پیشبینی حریق جدید گفت: سیستم پیشبینی طراحیشده با دقت بین ۷۰ تا ۸۵ درصد قادر است وقوع آتشسوزی در جنگلها را پیشبینی کند. این پیشبینیها با استفاده از تجربیات گذشته، سوابق حریقهای قبلی و تحلیل عواملی مانند دسترسی به جادهها و مسیرهای پیادهروی ارتقا یافته است. این سیستم در واقع پتانسیل وقوع حریق را بررسی و اعلام میکند بنابراین از آنجا که انسان قابل پیشبینی نیست، پیشبینی حریقهایی با منشا انسانی، ممکن نیست و نتایج این پیشبینیها تا به امروز در اکثر موارد اعلامی صحیح بوده است.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی درباره اقدامات هوشمندسازی حفاظت از مناطق طبیعی گفت: در زمان مدیریت آقای آذری جهرمی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سامانهای برای شناسایی حریق انجام گرفت که با تغییراتی که در سطح دولت انجام گرفت، به بهرهبرداری نرسید، اما اکنون با کمک مشاوران این سامانهها مجددا فعال شده و در حال آزمایش و ارتقا هستند. یکی از برنامههای اصلی ما هوشمندسازی مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست است. این سامانهها با استفاده از ابزارهای هوشمند مانند دوربینهای تحت تعقیب، تشخیص انسان از حیوانات، تشخیص دود و آتش میتوانند به شناسایی سریع تخلفات و حریق احتمالی در مناطق تحت حفاظت کمک کند.
ظهرابی افزود: با توجه به دستور ویژه رئیس جمهور مبنی بر هماهنگی با سازمان حفاظت محیط زیست جهت هوشمندسازی مناطق تحت حفاظت، با همکاری وزارت دفاع و سازمان برنامه بودجه برنامههای در حال پیشرفت برای هوشمندسازی در پارک ملی گلستان وجود دارد که جلسات مختلفی با وزارت دفاع داشتهایم و نیازمندیهای لازم برای هوشمندسازی محیط زیست شناسایی شده است. در حال حاضر در مرحله انعقاد تفاهمنامه هستیم تا بتوانیم با کمک سازمان برنامه و بودجه تسهیلات لازم این پروژهها را عملیاتی کنیم.
وی تصریح کرد: آن چیزی که در این موضوعات اهمیت دارد، پایداری و حفظ نگهداری این پروژهها در آینده است. معتقدیم که برای موفقیت بیشتر در حفاظت از منابع طبیعی باید جوامع محلی و فعالان محیط زیست را در این فرآیند مشارکت دهیم. در صورت پیوند دادن مردم به این فعالیتها، میتوانیم بهرهبرداری درستی از منابع و تجهیزات داشته باشیم.
ظهرابی افزود: در نظر داریم دفاتر قدیمی محیطبانی را نیز جمعآوری کرده و با استفاده از دستافزارهای هوشمند، ثبت اطلاعات را بهصورت دیجیتال انجام دهیم تا دادههایی که بهطور روزانه در سراسر کشور جمعآوری میشود و تاکنون استفاده مناسبی از آنها نشده، مورد تحلیل قرار گیرد. این تحلیلها میتواند به درک بهتر وضعیت مناطق حفاظتشده، پراکنش و تغییرات آنها، شناسایی تخلفات و سایر موضوعات مرتبط کمک کند.
ظهرابی با اشاره به وجود سامانههای مشاورهای در حوزه حریق گفت: سامانه مشاوره در این زمینه وجود دارد، اما سامانهای که در سازمان حفاظت محیطزیست طراحی و راهاندازی شده، تخصصیتر است. در ایجاد این سامانه از تجربیاتی که پیشتر در حوزه منابع طبیعی کسب شده بود نیز استفاده کردهایم. این سامانه به این شکل نیست که یک نقطه خاص را بهعنوان محل وقوع حریق معرفی کند، بلکه پهنههایی را مشخص میکند که در آنها احتمال وقوع حریق وجود دارد و لازم است در آن مناطق حالت آمادهباش اعلام شود. بر اساس همین سامانه، در مقاطعی در استانهای شمالی کشور، تقریباً در همه این استانها احتمال وقوع حریق اعلام شده بود و همکاران ما در جریان این هشدارها قرار داشتند و در جریان همین هشدارها، در یکی از حریقها، همکاران ما به همراه همکاران منابع طبیعی و با کمک مردم، در دو تا سه مرحله توانستند بهسرعت آتش را مهار کنند. با این حال، مسئلهای که پیشتر هم به آن اشاره کرده بودم، مربوط به دانش شناخت حریق و آگاهی از علم مدیریت حریق است که در این مورد کار را کمی دشوار کرد.
ظهرابی توضیح داد: حریق در این منطقه بهصورت زیرسطحی در حال حرکت بود، در حالی که همکاران ما، مردم و نیروهای منابع طبیعی، آتشهای سطحی را خاموش میکردند و تصور میشد که حریق بهطور کامل مهار شده است. در واقع آتش از زیر سطح خاک در حال پیشروی بود و همین موضوع باعث شد که نیاز به احداث آتشبُر برای کنترل حریق احساس شود. در نهایت با تدابیری که اتخاذ شد در جلسهای به این جمعبندی رسیدیم که باید حتماً آتشبُر ایجاد شود. نقطهای بسیار مناسب برای این کار انتخاب شد؛ محلی که در واقع یک آبراهه بود و پیشتر سیلاب نیز در آن رخ داده بود و مقدار زیادی سنگ و رسوبات در مسیر آبراهه جمع شده بود.
وی افزود: از همین آتشبُر استفاده شد، نیروها در آن نقطه مستقر شدند و توانستند مانع پیشروی آتش شوند و حریق را دقیقاً در همان نقطه متوقف کنند. در روزهای بعد، در داخل آن محدوده، همچنان با پدیده حریقهای زیرسطحی مواجه بودیم که خوشبختانه با اقدامات انجامشده، در نهایت کنترل شد و به نتیجه رسید.
ظهرابی با تأکید بر اهمیت تصمیمگیری بهموقع گفت: اگر این چارهاندیشی بهموقع انجام نمیشد، اگر این پیشنهاد مطرح و اجرا نمیشد، قطعاً با یک حریق گسترده مواجه میشدیم و آسیب جدی به منطقه وارد میشد. خوشبختانه با تدبیری که اتخاذ شد، از وقوع چنین حادثهای جلوگیری شد. البته باید به این نکته هم توجه داشت که هر زمان آتش در یک جنگل شکل میگیرد، بهطور قطع خسارت و آسیبهایی به محیطزیست وارد میشود، اما هدف اصلی ما کاهش این آسیبها و جلوگیری از گسترش حریقهای گسترده و مخرب است.
وی ادامه داد: نکتهای که باید به آن اشاره کنم این است در گزارش مجلس درباره آتش سوزی جنگل الیت اعلام شده که سازمان حفاظت محیطزیست در این فرایند کوتاهی کرده است و اعلام شده که عدم صدور مجوز از سوی سازمان محیطزیست برای جمع آوری درختان شکسته موجب بیشتر شدن آتش شده است، در حالیکه این یک حرف کاملا غیر علمی است و سازمان محیطزیست زیر بار اقدام غیر علمی نمیرود.
ظهرابی تاکید کرد: این یک گزارش متناقض، غیر علمی و غیرکارشناسی بوده و تحت تاثیر یک سری مسائل نادرست تهیه شده است. رئیس کمیسیون کشاورزی از مناطق آتش سوزی الیت بازدید کردند، اما در گزارش نوشتند که ماموران محیط بانی در آتش سوزی حضور داشتند و زحمات و تلاشهای محیط بانان و جوامع محلی دیده نشده و یک ظلم بزرگ در حق جامعه محیط بانی رخ داده است.
ظهرابی با تأکید بر نقش کلیدی مشارکت مردمی در حفاظت از طبیعت گفت: تجربهها نشان میدهد که در بسیاری از موارد، حضور مردم محلی در صحنه حتی مؤثرتر از نیروهای دولتی عمل میکند و میتواند در مدیریت بحرانهای محیطزیستی نقش تعیینکنندهای داشته باشد. در پارک ملی گلستان ما رویکرد را به سمت مشارکت مردمی بردیم، به مردم اختیار دادیم و فضای همکاری را برای آنها فراهم کردیم. نتیجه این سیاست، بهصورت ملموس قابل مشاهده است و مطالعات انجامشده در دانشگاه گلستان نشان میدهد که با وجود افزایش تعداد حریقها به دلیل خشکسالی، تغییر اقلیم و همچنین فعالیتهایی که در مسیر جاده اتفاق میافتد، میزان و وسعت مناطق تحت حریق بهشدت کاهش پیدا کرده است.
وی تأکید کرد: بنابراین این موضوع نشان میدهد که اگر مردم در صحنه باشند و مشارکت کنند، میتوانند بسیار مؤثرتر عمل کنند. دلیل آن هم ساده است؛ فردی که در محل مستقر است، در زمان طلایی وقوع حریق میتواند سریع وارد عمل شود، به حریم حادثه دسترسی داشته باشد و در مهار آتش کمک کند.
وی ادامه داد: بر همین اساس ما معتقد هستیم اگر بتوانیم به مردم نقش بدهیم و آنها را آموزش دهیم، هم در حوزه پیشگیری از حریق میتوانند بهطور مؤثر به ما کمک کنند و هم در مرحله مقابله و اطفای حریق نقشآفرینی جدی داشته باشند. این مشارکت میتواند در مراحل بعدی، از جمله برنامهریزی برای احیای مناطق آسیبدیده نیز تداوم پیدا کند و به یک الگوی پایدار در مدیریت منابع طبیعی کشور تبدیل شود.
ظهرابی تصریح کرد: همانطور که میدانید سازمان حفاظت محیط زیست از نظر امکانات و نیروی انسانی در وضعیت خوبی قرار ندارد. در استاندارد جهانی بین ۱۰۰۰ تا ۲۶۰۰ هکتار یک محیط بان باید وجود داشته باشد و اگر ما همان ۲۶۰۰ هتکار را در نظر بگیریم حدود ۱۲ هزار محیط بان نیاز داریم که یکی از مشکلات مناطق تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست که باید فکر اساسی درباره آن صورت بگیرد.
وی افزود: همچنین با پیشنهاد انصاری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست باید یگان اطفای حریق هم ایجاد شود تا در زمینه اطفای حریق نیروی آموزش دیده در این حوزه بتواند با امکانات و تجهیزات مناسب کار اطفای حریق را انجام دهد. امروز امکانات اطفای حریق هوایی ما نیز تخصصی نیست و باید به سمت تخصصی شدن امکانات حرکت کنیم و خوشبختانه مجلس شورای اسلامی در این زمینه موافقت خود را اعلام کرده تا تجهیزات اطفای حریق تخصصی فراهم شود؛ بنابراین با ایجاد یگان اطفای حریق و حضور نیروی اطفای حریق زمینی و امکانات اطفای حریق هوایی و در کنار آن آموزش و مشارکت جوامع محلی در اطفای حریق، میتوانیم به مردم در این زمینه کمک کنیم.
