با اصلاح ساختار مالیاتی، شفاف‌سازی بازار ارز و الگوگیری از تجربه تاریخی دوران بدون اتکا به درآمد‌های نفت، می‌توان اقتصاد را از نفت مستقل کرد.
دیدارنیوز ـ لیلا قصاب‌زاده: فرهاد بیاشاد، تحلیلگر مستقل اقتصادی، در گفت‌وگویی با برنامه «گفت‌وگوی اقتصادی»، با نقد ساختار فعلی اقتصاد ایران، نسخه‌ای متفاوت برای نجات کشور از بحران ارائه داد. به باور او، اصلاح نظام مالیاتی، شفاف‌سازی بازار ارز، بهره‌گیری از تجربه تاریخی دوران بدون درآمد نفتی و جایگزینی سیاست‌های علمی به‌جای دستوری، راه عبور از بن‌بست فعلی است.
ویدیوی این گفت و گو را می توانید اینجا، یوتیوب و آپارات ببینید.
اقتصادی مستقل از نفت امکان‌پذیر است
بیاشاد با بازخوانی تجربه ملی شدن صنعت نفت در دوران دکتر محمد مصدق گفت: «در آن دوره، با وجود عدم دسترسی به درآمد نفت، کشور با برنامه‌ریزی به مسیر توسعه ادامه داد؛ راه‌آهن ساخته شد، دانشگاه‌ها تأسیس شدند و زیرساخت‌ها گسترش یافتند. امروز هم می‌توان با تکیه بر منابع داخلی و الگو گرفتن از همان دوران، همین مسیر را طی کرد.»
درمان و آموزش رایگان با یک درصد مالیات بر تراکنش‌ها
این تحلیلگر اقتصادی با اشاره به ظرفیت بالقوه نظام بانکی کشور افزود: «اگر دولت تنها یک درصد از کل تراکنش‌های بانکی را به‌عنوان مالیات دریافت کند، می‌تواند سالانه حدود ۳۳۰۰ هزار میلیارد تومان (همت) درآمد پایدار ایجاد کند؛ رقمی که توانایی پوشش هزینه‌های آموزش، درمان، یارانه‌ها و حتی بازپرداخت بدهی‌های بازنشستگی را دارد.»
او با استناد به داده‌های بانک مرکزی گفت: «در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۲۰ هزار همت پول در نظام بانکی جابه‌جا شده است. با رشد حدود ۴۰ درصدی، پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۱۴۰۴ به ۳۳۰ هزار همت برسد. تنها یک درصد مالیات از این میزان گردش مالی، معادل ۳۳۰۰ همت خواهد بود.»
جایگزینی نظام فرسوده مالیاتی با مالیات بر تراکنش
بیاشاد پیشنهاد داد نظام سنتی مالیات‌ستانی کنار گذاشته شود و به جای آن، ۶ درصد مالیات سراسری بر تراکنش‌های بانکی اعمال شود: «بیش از ۶۰ درصد فعالیت‌های اقتصادی فعلی از مالیات معاف هستند یا آن را دور می‌زنند، اما تراکنش‌های مالی قابل پنهان‌کاری نیستند. اگر به دنبال عدالت مالیاتی هستیم، باید تمرکز بر گردش واقعی پول باشد.»
او افزود: «درمان و آموزش رایگان، نه یک رؤیا بلکه تصمیمی اجرایی است. اگر منابع داخلی به درستی مدیریت شوند، می‌توان کشور را از چاه نفت بی‌نیاز کرد.»
اقتصاد در سایه نفت؛ غفلت از ۵۰۰ میلیارد دلار ظرفیت داخلی
فرهاد بیاشاد با اشاره به تولید ناخالص داخلی حدود ۵۰۰ میلیارد دلاری کشور گفت: «در بهترین حالت، درآمد نفتی کشور به ۱۱۰ میلیارد دلار می‌رسد. اما همه توجه دولت معطوف به همین بخش محدود شده و از ظرفیت‌های عظیم داخلی غافل مانده‌ایم. اگر مدیریت علمی و شجاعانه داشته باشیم، بدون فروش نفت نیز می‌توان خدمات عمومی نظیر آموزش و درمان رایگان ارائه کرد.»
راه نجات از سفته‌بازی و تورم؛ شفاف‌سازی بازار ارز و طلا
در ادامه، بیاشاد به لزوم مقابله با سوداگری در بازار ارز و طلا پرداخت: «در حال حاضر خط فقر به ۳۰ میلیون تومان رسیده، در حالی‌که درآمد اغلب مردم به سختی به ۲۰ میلیون تومان می‌رسد. برای کنترل بازار، باید سامانه‌ای مشابه صیاد برای دلار و سکه طراحی شود. هر دارایی ارزی باید دارای شماره سریال و قابل رهگیری در سامانه‌ای مشخص باشد. خرید و فروش هم باید از طریق همان سامانه انجام گیرد.»
او تأکید کرد که تفاوت میان نرخ رسمی و آزاد ارز باید مشمول مالیات شود تا انگیزه برای سفته‌بازی کاهش یابد.
ساخت مسکن با مدل مشارکتی؛ نه وام‌های بی‌اثر
بیاشاد شکست طرح ساخت سالانه یک میلیون مسکن را ناشی از ناکارآمدی الگوی مالی آن دانست: «وام ۳۶۰ میلیون تومانی برای حقوق‌بگیر ۱۵ میلیونی عملاً بلااستفاده است. به‌جای این رویکرد، باید مدل مشارکتی را جایگزین کرد؛ دولت زمین و مجوز را تأمین کند، سازنده پروژه را اجرا کند، و واحد‌ها میان دو طرف تقسیم شود. سهم دولت نیز با اقساط متناسب به مردم واگذار شود.»
بهره‌گیری از دارایی‌های عظیم دولت
او با اشاره به دارایی‌های گسترده دولت گفت: «ما بیش از ۱.۶ میلیون کیلومترمربع زمین و ۳۲ بانک داریم که هر بانک یک شرکت ساختمانی و یک شرکت سرمایه گذاری دارد. در نتیجه، شبکه بانکی ۶۴ شرکت قابل استفاده برای سرمایه گذاری مشارکتی برای ساخت مسکن مشارکتی دارد؛ بنابراین وقتی دولت زمین، مجوز و شبکه بانکی را در اختیار دارد، چرا از این امکانات بهره نمی‌گیرد؟»
برنامه‌ریزی علمی، شرط نجات اقتصاد
فرهاد بیاشاد در پایان تأکید کرد: «اگر اقتصاد ایران بر پایه برنامه‌ریزی علمی، با هدف اصلاح ساختار و بدون وابستگی به نفت اداره شود، می‌توان از بحران عبور کرد. دولت باید از نقش مداخله‌گر بی‌منطق فاصله بگیرد و به تنظیم‌گری هوشمند روی آورد. این‌گونه می‌توان اعتماد عمومی را بازگرداند.»
