ایران و افق خروج از لیست سیاه FATF

دیدارنیوز _ مهرداد حاجی‌زاده فلاح:

پس از تلاش دولت چهاردهم برای طرح دوباره FATF؛ لازم است ابعاد و زوایای گوناگون این امر از منظر تحلیلی مورد بررسی قرار بگیرد. مرتبط‌ترین کار و مهم‌ترین ابزار FATF به اصطلاح توصیه‌های FATF است. این توصیه‌ها برای خود سابقه بلندبالایی دارند و تبعاتی قابل توجهی را ایجاد می‌کنند. سال ۱۹۹۰ سالی است که FATF برای اولین‌بار ۴۰ توصیه اولیه خود را در مورد پولشویی صادر کرد. این ابزار اصلی سیاست صادر شده توسط FATF بوده و هست. این توصیه‌ها در سطح جهانی به عنوان استاندارد جهانی در مبارزه با پولشویی دیده می‌شود.

بسیاری از کشور‌ها متعهد شده‌اند که چهل توصیه را اجرا کنند. این توصیه‌ها سیستم عدالت کیفری و اجرای قانون، همکاری بین‌المللی و سیستم مالی و مقررات آن را پوشش می‌دهد. در مورد تاریخچه توصیه‌ها، FATF در سال‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۰۳ چهل توصیه را به‌طور کامل بازنگری کرد. در اکتبر ۲۰۰۱، پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در ایالات متحده، هشت توصیه ویژه در مورد تأمین مالی تروریسم صادر کرد. بعدا یک توصیه ویژه دیگر اضافه شد. ۴۰ توصیه در مورد پولشویی و ۹ توصیه ویژه در مورد تامین مالی تروریسم با هم استاندارد بین‌المللی را برای اقدامات ضد پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم و اقدامات تروریستی تعیین می‌کند. هر دو مجموعه از توصیه‌های FATF قرار است در سطح ملی از طریق قوانین و سایر اقدامات الزام‌آور قانونی اجرا شوند. در مقطعی یادداشت‌های تفسیری برای توصیه‌های خود صادر کرد و در نهایت در سال ۲۰۱۲، FATF توصیه‌ها و یادداشت‌های تفسیری خود را در یک سند تدوین کرد. کارگروه ویژه اقدام مالی همچنین پیشرفت در اجرای توصیه‌های خود را از طریق بررسی همتایان کشور‌های عضو نظارت می‌کند.

این همان چیزی است که FATF آن را ارزیابی متقابل می‌نامد. FATF عملکرد یک کشور را بر اساس روش ارزیابی خود ارزیابی می‌کند که دو عنصر را در بر می‌گیرد. اولین مورد انطباق فنی است که در مورد چارچوب قانونی و نهادی و اختیارات و رویه‌های مراجع ذیصلاح است. دوم ارزیابی اثربخشی است که در مورد میزانی است که چارچوب قانونی و نهادی نتایج مورد انتظار را تولید می‌کند.

FATF حوزه‌ها و کشور‌هایی را که در فهرست سیاه قرار دارند، به عنوان کمبود‌های استراتژیک قابل توجهی در رژیم‌های خود برای مقابله با پولشویی، تأمین مالی تروریسم و ​​تأمین مالی اشاعه توصیف می‌کند. در واقع وقتی ایران و کره شمالی در لیست سیاه FATF قرار می‌گیرند، تنها توصیه‌هایی به سایر اعضا در مورد ابهامات موجود در فعالیت‌های این دو کشور ارایه می‌شود. توصیه‌های FATF هیچ الزامی ندارند، اما کشور‌ها با توجه به اعتبار این نهاد، از توصیه‌های ارایه شده توسط او استفاده کاملی می‌کنند. FATF در مورد همه کشور‌هایی که در لیست سیاه قرار دارند، از همه اعضا و از همه حوزه‌های قضایی می‌خواهد نسبت به آن‌ها دقت لازم را افزایش دهند.

در واقع‌ FATF فشار خاصی را بر مشاغل و اقتصاد این کشور‌ها تحمیل می‌کند. در جدی‌ترین موارد، از کشور‌ها خواسته می‌شود تا اقدامات متقابلی را برای محافظت از سیستم مالی بین‌المللی در برابر خطرات جاری پولشویی، تأمین مالی تروریسم و ​​تأمین مالی اشاعه از این کشور‌ها اعمال کنند. با گذشت سال‌ها، لیست سیاه به میزان قابل توجهی کاهش یافته است و در حال حاضر تنها ایران و کره شمالی و میانمار در این لیست باقی مانده‌اند. FATF، بدون شک مرتبط‌ترین نهاد تنظیم استاندارد بین‌المللی در زمینه مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم است. تنها مهم‌ترین هدف تعیین استاندارد‌ها و ترویج اجرای موثر اقدامات قانونی، نظارتی و عملیاتی برای مبارزه با پولشویی، تأمین مالی تروریسم و ​​سایر تهدیدات مرتبط با یکپارچگی نظام مالی بین‌المللی است.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که FATF یک سازمان بین دولتی و یک «سازمان سیاست‌گذار» است که برای ایجاد اراده سیاسی لازم برای ایجاد اصلاحات قانونی و نظارتی ملی در حوزه پولشویی فعالیت می‌کند. بنابراین تلاش دولت ایران برای دوری از لیست‌سیاه FATF و قرار گرفتن در لیست خاکستری و سفید این گروه، زمینه‌های لازم برای توسعه مناسبات ارتباطی میان ایران و سایر کشور‌های جهان را فراهم می‌کند. در واقع FATF این پالس را به سایر اعضا و جامعه جهانی ارسال می‌کند که مراوده مالی و اقتصادی و تجاری با ایران نه تنها مشکلی ندارد، بلکه از سوی این نهاد توصیه می‌شود.

منبع: روزنامه تعادل