دیدارنیوز _ سجاد صفوی: متاسفانه هر روز در جامعه شاهد تنش‌ها و درگیری‌هایی هستیم که ریشه در مشکلات و سطح انتظارات افراد یک جامعه دارد و این تنش‌ها امروزه در قالب جرم قتل، نمایان شده است که اگر تمهیدی اندیشیده نشود، قبح این فعل نابخشودنی از بین خواهد رفت.
با رویکردی جرم‌شناسانه می‌توان قائل بر آن بود زمانی که میان آرمان‌های فرد و توقعات وی در یک جامعه شکاف ایجاد می‌شود تحت فشار حاصل از این موقعیت به ارتکاب جرم روی می‌آورد و این فشار می‌تواند بر همه گروه‌های جامعه وارد شود و محدود به طبقه خاصی نیست و از طرفی فشار می‌تواند موجب شکل‌گیری پنج وضعیت روانی شامل «خشم، سرخوردگی، یأس، افسردگی و ترس» گردد و ممکن است افراد در واکنش به احساسات یاد شده، به رفتار‌های مجرمانه متوسل شوند که از بین حالات یاد شده، خشم بیشترین ارتباط را با شکل‌گیری جرم دارد؛ چون خشم معمولاً منجر به واکنش‌های آنی و نسنجیده می‌شود، که غالباً جنبه مجرمانه دارد.
پدیده همسرکشی مصداق بارز و اوج خشونت‌های خانوادگی است که مجرمین اتفاقی می‌توانند قابلیت ارتکاب آن را داشته باشند. در نمونه اخیر و هولناک همسرکشی، صبح روز شنبه ۱۹ آبان ماه «منصوره قدیری‌جاوید» خبرنگار ایرنا به دست همسرش به قتل رسید. دلیل این قتل اختلافات خانوادگی عنوان شد و قاتل پس از ارتکاب جرم به قتل همسرش اقرار کرد. این دسته از مجرمین در واکنش به خشم رفتار غیرقابل پیش‌بینی از خود بروز می‌دهند و حالت خطرناک در این دسته از مجرمین بدین نحو است که آن‌ها استعداد مجرمانه پایین و قابلیت جامعه‌پذیری بالایی دارند، اما تحت تاثیر فشار، مرتکب جرم می‌شوند، اما با توسل به قوانین و مقررات کیفری که تضمین‌کننده امنیت و همچنین اعاده‌کننده نظم در یک جامعه است. اما در باب اینکه جرم چه زمانی عمدی تلقی می‌شود، باید گفت؛ مرتکب باید عمد در فعل و قصد نتیجه را به صورت توأمان داشته باشد و با آنچه که غالباً کشنده است فعل مجرمانه را به منصه ظهور برساند.
همچنین مطابق بند الف ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی، هرگاه مرتکب با انجام کاری قصد ایراد جنایت بر فرد یا افرادی معین را داشته باشد و در عمل نیز جنایت مقصود یا نظیر آن واقع شود خواه کار ارتکابی نوعاً موجب وقوع آن جنایت یا نظیر آن بشود خواه نشود، جنایت عمدی محسوب می‌گردد و نیز مطابق ماده ۳۸۱ قانون مجازات اسلامی، مجازات قتل عمدی در صورت تقاضای ولی دم قصاص است حال آنکه مطابق ماده ۳۸۲ همان قانون اگر قتل زن توسط مرد صورت گیرد در صورت عمدی بودن، موجب قصاص خواهد شد؛ که این قصاص، با پرداخت فاضل دیه از جانب اولیای دم مقتوله به قاتل صورت خواهد گرفت.
شرایط عمدی بودن قتل
در کل برای قتل عمد سه حالت را می‌توان متصور شد. نخستین حالت این است که شخص قصد کشتن فرد دیگری را دارد. روش انجام این قتل مهم نیست که به صورت عرفی کشنده محسوب شود یا خیر. برای مثال فرض کنید شخصی قصد کرده است که دیگری را بکشد. ممکن است با چاقو به وی حمله کند، با اسلحه به او شلیک مرگبار کند یا از عمد و با برنامه‌ریزی با ماشین وی را زیر بگیرد که مسلم است همه این حالات به مرگ آن شخص منجر می‌گردد. در حالت دیگر ممکن است با عملی که عرفا کشنده نیست این قتل را انجام دهد، مثلا با کتک‌کاری که عموما کشنده نیست ولی از قضا اینجا به گرفتن جان فرد ختم شود. در این وضعیت هم قتل عامدانه بوده است. در حالت دوم، اما شخص قصد کشتن دیگری را ندارد، اما با انجام عملی که عموما کشنده است باعث مرگ شود. به‌طور نمونه، شخص الف قصد کشتن شخص ب را ندارد، اما برای شوخی یا تهدید و نه به قصد کشت اسلحه دست بگیرد و به سمت شخص ب شلیک کند. اگر به هر دلیل این شلیک منجر به مرگ شود، قتل عمد است. حالت سوم آن است که فرد قصد کشتن دیگری را ندارد یا حتی کاری که انجام می‌دهد هم کشنده محسوب نمی‌شود، اما به خاطر شرایطی خاص مثل بیماری، کودکی یا پیری، ضعف یا برخی شرایط محیطی منجر به مرگ شود. در هر سه حالتی که برای قتل عمد توصیف شد، مجازات قصاص نفس در قانون آمده است. این بدان معناست که اولیای دم مقتول اعم از ورثه مقتول به جز زوج یا زوجه، حق درخواست قصاص و کشتن قاتل را دارند. البته اولیای دم می‌توانند از قصاص گذشت کرده و به جای آن دیه دریافت کنند.
منبع: روزنامه تعادل
