بررسی وضعیت ایران از نظر شاخص‌های جهانی کارآفرینی

دیدارنیوز : پژوهشگران ۸ شاخص را برای تعیین رفاه مشخص کرده‌اند. یکی از این شاخص‌ها کارآفرینی و فضای کسب‌وکار است. محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در همایش روز جهانی کارآفرینی گفته است: «آمارها نشان می‌دهد که در شاخص جهانی کارآفرینی ۱۷ رتبه در سال ۲۰۱۸ پیشرفت کرده‌ایم و ایران پنجمین کشوری است که بیشترین ارتقا را در زمینه کارآفرینی در این سال داشته است».

 

او همچنین مدعی شده رتبه کارآفرینی ایران در منطقه مِنا (MENA، خاورمیانه و شمال آفریقا) سه پله ارتقا پیدا کرده و از چهاردهم پارسال به یازدهم در ۲۰۱۸ رسیده است. 
 
معنی کارآفرینی چیست؟
منظور از کارآفرینی راه‌اندازی کسب‌وکارهای جدید یا توسعه کسب و کارهای موجود است. در فرهنگ لغات کسب و کار (Business Dictionary)، کلمه کارآفرینی(Entrepreneurship) این طور تعریف شده است:

 

ظرفیت و تمایل به توسعه، سازماندهی و مدیریت کسب و کارهای اقتصاد و ریسک‌پذیری برای سودآوری است. راه‌اندازی کسب و کارهای جدید مثال بدیهی کارآفرینی است.

در اقتصاد، ترکیب کارآفرینی با زمین، سرمایه، منابع طبیعی و سرمایه می‌تواند سود تولید کند. روح کارآفرینی با نوآوری و ریسک‌پذیری عجین است. بر این اساس کارآفرینی مفهومی است که تحت تاثیر عوامل گوناگون قرار دارد. ظرفیت‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، طبیعی هر کشوری در ظرفیت کارآفرینی آن موثر است.

 

در این میان موسسه بین‌المللی کارآفرینی و توسعه، با تعریف و اندازه‌گیری برخی شاخص‌ها، اقدام به امتیازدهی و رتبه‌بندی منطقه‌ای و جهانی کشورها می‌کند.

این موسسه یک سازمان تحقیقاتی است که مهم‌ترین خروجی آن نمایه جهانی کارآفرینی است. روش تحقیق این موسسه مورد تایید نهادهای دانشگاهی است و رسانه‌های معتبر دنیا از گزارش‌های سالانه آن به عنوان یک مرجع معتبر، استفاده می‌کنند.

شاخص کارآفرینی این موسسه عددی بین صفر تا یک است که میانگین امتیاز ۱۴ شاخص مجزا است: 

۱- ریسک‌پذیری (Risk Acceptance)،

۲- فرصت‌شناسی (Opportunity Perception)،

۳- جهانی‌سازی (Internationalization)،

۴- حمایت‌های فرهنگی (Cultural Support)،

۵- نوآوری در فرآیند (Process Innovation)،

۶- رقابت‌پذیری (Competition)،

۷- نوآوری در محصول (Product Innovation)،

۸- فرصت‌ کسب‌‌وکار (Opportunity Startup)،

۹- ریسک سرمایه (Risk Capital)،

۱۰- رشد بالا (High Growth)،

۱۱- سرمایه انسانی (Human Capital)،

۱۲- فناوری (Tech Sector)،

۱۳- شبکه‌‌ (Networking)،

۱۴- مهارت کسب‌وکارهای نوپا (Start-up Skills)

بررسی منابع
آخرین گزارش موسسه بین‌المللی کارآفرینی و توسعه در سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد آمار گفته شده با «نمایه کارآفرینی جهانی» مطابقت دارد. امتیاز کلی ایران ۲۶/۸ و رتبه ایران در ۱۳۷ کشور، ۷۲ است. همچنین ایران در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در جایگاه یازدهم قرار دارد.

با این همه در پروفایل به‌روز شده ایران در تاریخ ۳۰ آبان ۱۳۹۷، رتبه ایران در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) دوازدهم نوشته شده، اما در صفحه نهم گزارش منتشر شده، ایران در جایگاه یازدهم قرار دارد.

 
در جدولی که در صفحه ۳۱ نمایه ۲۰۱۸ منتشر شده، تایید می‌کند امتیاز امسال ایران ۴/۷ درصد  بیشتر از پارسال است و ایران از نظر افزایش امتیاز کارآفرینی در جایگاه پنجم قرار دارد.

 

چرا امتیاز ایران امسال بیشتر شده است؟
دقت در جزییات نشان می‌دهد، بهبود وضعیت ایران تحت تاثیر مهارت‌ در زمینه‌های فناوری و کسب‌وکارهای نوپا (استارتاپ‌ها) است.  
امتیاز ایران در زمینه‌هایی مانند ریسک‌پذیری، فرصت‌شناسی، جهانی‌سازی، نوآوری در فرایند، نوآوری در محصول بسیار پایین است، اما در برخی شاخص‌ها مثل مهارت کسب و کارهای نوپا، شبکه‌سازی و فناوری اوضاع ایران به مراتب بهتر از میانگین منطقه و میانگین جهانی است.

 

 
جمع‌بندی
مقایسه آمارهای ارائه شده از سوی محمد شریعتمداری با نمایه کارآفرینی جهانی نشان می‌دهد ادعای او درباره بالا رفتن امتیاز ایران درست است، اگرچه دقت در جزییات نشان می‌دهد دلیل اصلی این تغییر بالا رفتن امتیاز ایران در زمینه مهارت کسب‌وکارهای نوپا (استارتاپ‌ها) است. مقایسه بقیه شاخص‌ هم نشان می‌دهد امتیاز ایران به جز در زمینه ریسک‌پذیری که به صفر نزدیک‌تر شده، در بقیه موارد، وضعیت به نسبت سال ۲۰۱۷ پیشرفت اندکی داشته است.

به همین اعتبار باید اذعان داشت اعداد و ارقام ارائه شده از سوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی را مطابق آخرین گزارش‌های موسسه است و این گفته که «رتبه کارآفرینی ایران از جایگاه ۸۵ جهان به ۷۲ رسیده، ضمن اینکه ایران در شاخص بهبود جایگاه کارآفرینی در بین ۵ کشور دنیا قرار گرفته است»؛ کاملا مطابق با واقع است.