آغاز بی سر و صدای مذاکره در مسقط!

دیدارنیوز: روز گذشته بود که یکی از تحلیلگران حوزه روابط بین الملل از آغاز مذاکرات محرمانه میان ایران و آمریکا خبر داد.

روزنامه آرمان امروز در گزارشی نوشت: «بر این اساس یدالله کریمی پور گفت، «بین مدیران ارشد جمهوری اسلامی و مقامات ایالات متحده در مسقط مرکز سلطنت عمان گفتگو‌هایی به کلی سری پیرامون چگونگی برقراری مناسبات دیپلماتیک در جریان است.

با شنیدن و خواندن این خبر چه احساسی خواهید داشت؟ برخوردتان با آن چگونه خواهد بود؟ نیشخند؟ خشنودی و دعا برای پیشرفت یا پیوستن به کسانی که در صدد ممانعت از پیشبردش هستند؟ احساس من که چنین خواهد بود، جلوی ضرر هرجا گرفته شود نفع است؛ هر چه بود گذشته، تفسیر روند و فرایندش به تاریخ و تحلیلگران واگذار شود»

وی افزود، «خیلی مهم نیست چه کسانی و کدام احزاب و طیف‌های حکومتی پشت آن باشند، منافع ملی اصل است. رییسی یا روحانی، احمدی نژاد یا میرحسین، رفسنجانی یا …هر کسی پیشگام بوده، نتیجه برای مردم فرخنده است. بیایید مصالح عالیه و منافع ملی را بر رویکرد‌ها و تحلیل و تفسیر‌های شخصی، حزبی و سازمانی، قومی و قبیله‌ای و…ترجیح دهیم».

این اظهارات در کنار گفته مقامات دولت مبنی بر این که گفتگو‌های حقوقی میان ایران و آمریکا شکل می‌گیرد، گمانه زنی‌ها در رابطه با آغاز مذاکرات را بیشتر کرده است و هیچ بعید نیست که این مذاکرات در سکوت خبری آغاز شده باشد.

از سوی دیگر شاهد بودیم که رهبران کشور‌های گروه ۷ پس از نشست روز شنبه خود در هیروشیما در بیانیه‌ای با ابراز نگرانی نسبت به آنچه تشدید فعالیت‌های ایران در این زمینه خواندند، برجام را برای حل دیپلماتیک مساله هسته‌ای ایران مفید دانستند.

بر اساس بیانیه‌ای که پس از اجلاس رهبران کشور‌های گروه ۷ منتشر شد، آمده است: ما دوباره بر عزم آشکار خود مبنی بر این که ایران هرگز نباید سلاح هسته‌ای تولید کند، تاکید می‌کنیم. ما عمیقا نگران تشدید مداوم برنامه هسته‌ای ایران هستیم، برنامه‌ای که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری ندارد و به طور خطرناکی به فعالیت‌های واقعی مرتبط با تسلیحات نزدیک است. طبق بیانیه سران گروه ۷، راه حل دیپلماتیک همچنان بهترین راه حل این مساله (رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران) است. در این زمینه، برنامه جامع اقدام مشترک همچنان یک راهنمای مفید است. همچنین کشور‌های گروه ۷ از ایران می‌خواهند که اقدامات سریع و ملموسی برای انجام تعهدات قانونی و تعهدات سیاسی خود از جمله تعهدات مربوط به عدم اشاعه هسته‌ای و پادمان‌ها انجام دهد.

بیانیه رهبران گروه ۷ در مورد خلع سلاح هسته‌ای در هیروشیما که محور‌های متعددی را دربرمی گیرد، شاهد چرخش دیدگاه این گروه در مورد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است. در این بیانیه تاکید شده است که راه حل دیپلماتیک بهترین راه برای حل نگرانی‌های بین‌المللی در مورد برنامه هسته‌ای ایران است، اما برنامه جامع اقدام مشترک دیگر صرفا یک مرجع یا منبع مفید برای این راه حل دیپلماتیک خواهد بود. جملات به‌کار گرفته شده در بیانیه گروه ۷ دقیقا همسان با بیانیه وزرای خارجه کشور‌های گروه ۷ در تاریخ ۲۳ آوریل ۲۰۲۳ است؛ در این بیانیه نیز برجام نه به عنوان راهکار نهایی بلکه به مثابه منبع مفید برای راهکار‌های دیپلماتیک در نظر گرفته شده است.

در بیانیه سال گذشته تاکید وزرای گروه ۷ بر احیای کامل برجام به معنی این بود که این گروه در آن مقطع برجام را به عنوان یک گزینه یا یک هدف در نظر می‌گرفتند، اما وقتی این گروه در بیانیه جدید تاکید می‌کند که برجام یک رفرنس است، یعنی گزینه‌ای برای الگو‌های دیگر است.

به این معنی که برجام از حالت آپشن بودن خارج می‌شود و حالتی الهام بخش پیدا می‌کند. اظهارات رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاییدی بر پیچیدگی‌های احیای برجام است. گروسی هفته گذشته در مصاحبه با سی بی‌سی کانادا در خصوص احیای برجام گفت: هنوز تصمیمی درباره بازگشت طرفین به توافق گرفته نشده است، اما در حال حاضر، چشم‌انداز بازگشت سریع طرفین به این توافق، بسیار ضعیف است. الگوی جایگزین برجام مدتی است که در ادبیات رسانه‌ای و اتاق فکر غربی در حال پردازش و انتشار است و به‌نظر می‌رسد پایتخت‌های غربی پس از بروز متغیر‌های جدید در روابط با جمهوری اسلامی به سمت آن متمایل شده‌اند. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه پیش‌تر دوشنبه (۱۴ نوامبر، ۲۳ آبان) سال گذشته در مصاحبه با رادیو فرانسه، در اشاره به مذاکرات احیای برجام ادعا کرد اعتقاد ندارد که هیچ پیشنهاد جدیدی بتواند به احیای توافق هسته‌ای با ایران در آینده نزدیک کمک کند و احتمالا به چارچوب جدیدی برای رسیدگی به این موضوع نیاز است. پایگاه آکسیوس نیز اواسط فروردین به نقل از منابع آگاه نوشت دولت جو بایدن با مقام‌های اسرائیلی و اروپایی درباره توافق موقت با ایران رایزنی کرده است. مقام‌های اسرائیلی، دیپلمات‌های غربی و کارشناسان آمریکایی که از جزئیات طرح آمریکا مطلع هستند گفته اند که طرح مدنظر کاخ سفید شامل رفع برخی تحریم‌ها در ازای توقف بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود.

پایگاه آکسیوس نوشته رویکرد جدید دولت بایدن نشان دهنده میزان نگرانی کاخ سفید از پیشروی‌های جدید برنامه هسته‌ای ایران است. در همین ارتباط دولت‌های اروپایی اخیرا واشنگتن را برای احیای برجام تحت فشار قرار داده‌اند. وال استریت ژورنال گزارش داده کشور‌های اروپایی با توجه به پیشرفت‌های برنامه هسته‌ای ایران کاخ سفید را برای احیای دیپلماسی با ایران تحت فشار گذاشته اند.

این رسانه آمریکایی در گزارش ۱۲ مه-۲۲اردیبهشت نوشت: کشور‌های اروپایی که از پیشرفت‌های ایران در زمینه غنی سازی اورانیوم نگران هستند دولت بایدن را برای احیای مسیر دیپلماسی با ایران با هدف جلوگیری از بحران هسته‌ای احتمالی تحت فشار قرار داده اند. با وجود این و به رغم بروز نشانه‌هایی مبنی بر تمایل اروپا به بازگشت به ریل برجام، اما همچنان گره برجام در واشنگتن در حال کور‌تر شدن است. با این اوصاف به نظر می‌رسد مذاکرات هسته‌ای با پیچیدگی‌های بیشتری در هفته‌ها و ماه‌های آتی مواجه شود. از همین رو انتظار می‌رود غرب با توجه به چنین چشم‌اندازی دیپلماسی را با چاشنی بازدارندگی مورد پیگیری قرار دهد. بازدارندگی از طریق تهدید به استفاده از اسنپ‌بک نه اعمال آن؛ و اقدامات نمایشی همچون انتقال جت‌های مجهز به بمب‌های سنگر‌شکن به منطقه (نه استفاده از آنها) و تکرار بیشتر مانور‌های مشترک با اسرائیل با هدف شبیه‌سازی حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران؛ همه این اقدامات انجام می‌شود تا از نظر غرب ایران از غنی‌سازی ۶۰درصدی به عنوان یک خط قرمز اصولی عبور نکند و بدین وسیله شرایط برای برخی تغییرات در بند‌های برجام یا توافق جامع دیگر فراهم شود؛ در غیر این‌صورت آمریکا توافق ضمنی و غیر‌رسمی با ایران را همچون بحران موشکی کوبا دنبال خواهد کرد. بر این اساس آمریکا احتمالا به‌طور ضمنی خطوط قرمزی برای ایران تعیین و اعلام می‌کند؛ در عین حال که ظرفیت هسته‌ای ایران را مورد پذیرش غیر‌رسمی قرار می‌دهد و در عین حال اجازه حمله بازیگر ثالثی را نیز نمی‌دهد، اما ایران نیز در مقابل اجازه ندارد از غنی‌سازی ۶۰درصدی عبور و به سمت سلاح هسته‌ای حرکت کند.»