مهاجرت پزشکان و پرستاران و طرح شکست خورده "دارویار"

دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: هر چند که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۴۰۱ با بحران عجیب سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ در مواجهه با کرونا درگیر نبود و تقریبا سال آرامی را در بخش درمان پشت سر گذاشت، اما درگیری مردم با پیک‌های مختلف آنفلوانزا و پیک هشتم کرونا در روز‌های پایانی سال که حتی آمار فوتی‌ها را برای چند روزی دو رقمی کرد نکته قابل اهمیتی بود.

در پاییز سال ۱۴۰۱ زمانی که ویروس آنفلوانزا به طرز عجیبی مردم را درگیر کرد، یک بحران مهم خود را نشان داد؛ "کمبود دارو". هر چند که بهرام عین‌اللهی در همان روز‌ها وعده‌ها و قول‌های زیادی داد که مشخص‌ترین آن جبران کمبود دارو تا بهمن ماه بود، اما هیچ زمانی خبر و اطلاعاتی منتشر نشد که معلوم شود کدام یک از وعده‌های وزیر محقق شده یا اساسا تا چه میزان کمبود دارو‌ها جبران شد.

این در حالی است که چند ماه پیش از اینکه بحران کمبود دارو نمایان شود، خبر رسید که یک هواپیما از هند به سمت ایران در حرکت است و بار آن ۵۰ تن دارو است، دارو‌هایی که بیشتر در درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا کاربرد داشت و وزارت بهداشت و شخص وزیر در زمان ورود این هواپیما که در صبح دومین ماه پاییز انجام شد، حسابی جنجال خبری به راه انداختند و رسانه‌های تصویری را تا پای هواپیما بردند که بتوانند این شو را به بهترین نحو اجرا کنند.

یک ماه بعد یعنی آذر ۱۴۰۱ ویروس آنفلوانزا بخش زیادی از جامعه و اقشار مردم را درگیر کرد تا جایی که دوباره بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها مملو از بیمار شد و نیاز بیماران به ویژه کودکان به دارو‌های سرماخوردگی و استامینوفن بیشتر از هر زمان دیگری نمود پیدا کرد، اما کمبود همین دارو‌های اساسی حساب دردسرساز شد و اعتراض مردم در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به شکل‌های مختلف پای وزیر را به مجلس کشاند و نمایندگان از او توضیح خواستند و او در همان جا یعنی اواخر آذرماه قول داد تا دو ماه دیگر این مشکل برطرف می‌شود.

همانطور که پیشتر اعلام شد وارد کردن دارو‌های وارداتی از هند که مشمول داروی سرماخوردگی و آنتی بیوتیک بود در آبان ماه انجام شد، اما اینکه چرا در آذرماه همین دارو‌ها در بازار نبود پرسش مهمی بود که کسی به آن پاسخ نداد، البته در همان روز‌های اول وزیر گفته بود که این دارو‌ها را به سازمان غذا و دارو تحویل می‌دهد و مسئولیت توزیع دارو با این سازمان است و در نهایت چالش کمبود دارو‌های اساسی منجر به برکناری رئیس وقت سازمان غذا و دارو شد و در نهایت هم با حضور رئیس جدید اتفاق خاصی نیفتاد از این رو اذهان عمومی به این باور رسیدند که دارو هست، اما نه در داروخانه بلکه در بازار آزاد و محل سرشناسی به اسم "ناصرخسرو".

پرستارانی که دیگر نیستند ...

شنیدن کلمه مهاجرت تا چند سال پیش دایره کوچکی را شامل می‌شد و در گزارش‌ها و خبر‌ها هم بیشترین آماری که منتشر می‌شد مربوط به نخبگان بود، نخبگانی که بیشتر در حوزه ریاضی یا فیزیک یا رشته‌های مشابه فعال بودند، اما در ایران فضایی برای نمود بیشتر توانایی‌های خود نداشتند بنابراین تصمیم می‌گرفتند که ایران را به قصد یک کشور اروپایی یا آمریکای شمالی ترک کنند، اما از چند سال پیش ورق برگشت و سهم پرستاران و پزشکانی که ایران را ترک می‌کردند بیشتر و بیشتر می‌شد و بخش عمده‌ای این اتفاق پس از فروکش کردن نسبی ویروس کرونا اتفاق افتاد، زیرا جامعه پزشکان و پرستاران در این دوران بیش از زمان دیگری تحت فشار بودند؛ قرار بود دولت از این قشر به دلیل فشار و سختی کار بیشتر حمایت مالی کند، اما این امر یا محقق نشد یا زمانی معوقه‌های آن‌ها پرداخت شد که شاید برای آن‌ها کارایی نداشت از این رو آن‌ها تصمیم گرفتند کم کم قید کار کردن در ایران را بزنند و کوله بار خود را ببندند و راهی دیار غربت شوند، هر چند که این کار برای آن‌ها تصمیم سختی بود و به این امر واقف بودند که آن‌ها باید همه چیز را از اول شروع کنند.

مهاجرت این گروه فرهیخته کمابیش ادامه داشت تا اینکه بهمن سال ۱۴۰۱ دبیرکل خانه پرستار درگزارشی اعلام کرد که ماهیانه ۲۰۰ پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند البته تاکید می‌کند که همکاران پرستارش، از اعلام این آمار دل‌خوشی ندارند.

او این را هم می‌گوید: همکارانم می‌گویند آمار از مهاجرت پرستاران را اعلام نکنید، چون بجای اینکه مشکلات را حل کنند، سنگ‌اندازی می‌کنند برای موسسات کاریابی و راه‌های مهاجرت تا پرستاران برای خروج از کشور دچار مشکل شوند. هر چند که طی ماه‌های اخیر درباره مهاجرت پزشکان بار‌ها هشدار داده شده، اما آنچه که به اندازه مهاجرت پزشکان مهم است و شاید کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، مهاجرت گروه‌های پیراپزشکی خصوصا پرستاری است.

مهاجرت نیروی انسانی در بخش سلامت که به آن فرار مغزهای پزشکی گفته می‌شود، بحران جهانی نیـروی کار در بخـش بهداشت و درمان شناخته می‌شود. بر اساس گزارش سازمان بهداشـت جهانی،۳.۲ میلیون نفر از پرستاران شـاغل در ۸۶ کشور دنیا، مهاجر هستند. سـهم نیروی انسانی متخصص خارجی در نظام سلامت انگلیس،۱۲ درصد، در آمریکا ۱۷ درصد و در مجموع کشور‌های عضو اتحادیه اروپا ۱۱ درصد گزارش شده است.

در ایران آمار مهاجرت پرستاران دقیق و شفاف نیست، اما محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار، براساس آنچه که آمار درخواست گواهی goodstanding (گواهی گود استندینگ، سندی برای اثبات عدم سوءپیشینه یک پرستار، پزشک یا کارکنان پیراپزشکی دیگر برای کشور مقصد است) می‌داند، می‌گوید: فقط براساس این آمار دست‌کم سالانه ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند، درواقع ماهانه حدود ۲۰۰ پرستار کشور را ترک می‌کنند، البته این آمار هم دقیق نیست، چون برخی شخصی و یا راه‌های دیگری برای مهاجرت اقدام می‌کنند.

طرحی شکست خورده به اسم "دارویار"

تیرماه ۱۴۰۱ بهرام عین اللهی که خود را برنده میدان مبارزه با کرونا می‌دانست بعد از موفقیت در این طرح ابتدا به این فکر افتاد که در بیمارستان‌ها مسجد بسازد، اما، چون حرفش با اقبال عمومی مواجه نشد به سراغ کار دیگری رفت و طرحی را پیشنهاد و اجرا کرد به اسم دارویار و این طرح بر اساس تکلیفی در قانون بودجه ۱۴۰۱ مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و با دستور ابراهیم رئیسی به اجرا رسید.

قرار بود بر اساس این طرح یارانه دارو مستقیما به مصرف کننده نهایی دارو برسد، از طرف دیگر در طرح دارویار اگرچه افزایش قیمت دارو‌ها افزایش داشت و قیمت دارو به سمت واقعی شدن پیش رفت، اما این هزینه را بیمه‌گر پرداخت می‌کرد و در نهایت پرداختی از جیب بیمار نبود.

مجریان که تصورشان این بود که این طرح یکی از بهترین طرح‌های بهداشتی در سطح دنیا است از همان روز‌های ابتدایی شروع به تعریف و تمجید از این طرح کردند؛ محسن تقی زاده معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی کاشان با مثبت توصیف کردن اجرای طرح دارویاری در کشور گفته بود: طرح دارویار نه تنها هزینه‌ای به مردم تحمیل نمی‌کند بلکه موجب کاهش هزینه‌های دارویی مردم می‌شود.

او این را هم اضافه کرده بود که توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیماران، بهره مندی همه دهک‌های درآمدی از یارانه دارو، عدم تغییر پرداخت از جیب بیماران و در مواردی کاهش آن و اجرای بیمه همگانی سلامت برای افراد فاقد بیمه از مزایای این طرح است!

خبر شکست خوردن این طرح درست در آبان ماه همان زمانی که کشور با بحران کمبود دارو مواجه شد، رقم خورد و در یک جمله "طرح دارویار با وجود تبلیغات فراوان دولت و وزیر بهداشت شکست خورد."

طراحان و مجریان آن از تیرماه ۱۴۰۱ شروع به مصاحبه‌های مختلف کردند و در وصف این طرح هر چه را که در پر شال داشتندرو کردند تا جاییکه دارویار را موفق‌ترین طرح دولت سیزدهم می‌دانستند بعد از آغاز اجرای طرح تا هفته‌ها شاهد تبلیغات گسترده تلویزیونی و رسانه‌ای وزیر بهداشت و معاونان و مدیرانش بودیم.

در نهایت بهرام عین‌اللهی که تا امروز با تکیه به روحیه نقدناپذیری خود صرفا بر مدار اصولگرایی افراطی در حوزه غیرسیاسی سلامت پیشروی کرده، در همان دوران آشوب کمبود دارو از بحران کمبود دارو و گرانی دارو اعلام برائت کرد و صراحتا گفته بود که مساله گرانی و کمبود دارو به او مربوط نیست و مقصر رخداد‌های اخیر در حوزه دسترسی به دارو او نیست.

شاید تصور کنید اظهارنظر‌های وزیر دولت ابراهیم رئیسی به همین جا ختم می‌شود، اما اینطور نیست او پا را فراتر از تصور گذاشت و در نهایت در اظهار نظری گفت: اگر طرح دارویار شکست بخورد من مقصر نیستم و حالا یک پرسش؛ پس چه کسی مقصر است آقای وزیر بهداشت؟ وزیر امور خارجه یا شاید هم وزیر آموزش و پرورش!