خبرنگاری جرم نیست

دیدارنیوز: عصر جمعه بود که خبری در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها منتشر شد؛ «اولین بیانیه مشترک اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات». اولین بیانیه مشترک دو نهاد امنیتی ایران، ۷ هزار و ۷۰۰ کلمه بود، اما شاید مهم‌ترین بخش‌اش، اتهاماتی بود که متوجه ۲ روزنامه نگار کرد: «الهه محمدی و نیلوفر حامدی»، اشاره اختصاری به اسامی این روزنامه‌نگاران واکنش‌های انتقادی بسیاری را برانگیخت.

حالا کمتر کسی است که نام الهه و نیلوفر را نشنیده باشد. نیلوفر حامدی ۳۱ شهریور با حضور ماموران وزارت اطلاعات در منزل‌اش بازداشت شد و الهه محمدی ۷ روز بعد، ۷ مهر، در شرایطی بازداشت شد که به دستور ماموران، به سمت دادسرای اوین حرکت کرده بود. بازداشت این ۲ روزنامه‌نگار در روز‌هایی صورت گرفت که تعدادی از روزنامه‌نگاران در ایران احضار و بعضا بازداشت شده بودند. اتهامات طرح شده علیه نیلوفر حامدی و الهه محمدی سبب شد تا روزنامه‌نگاران به دفاع از همکاران خود بپردازند.

نقض قانون

قانون آیین دادرسی کیفری نوشته شد تا حق و حقوق زندانیان و متهمان در ایران حفظ شود. اگرچه این قانون به زعم فعالان حقوق بشر و حقوق‌دانان کامل نیست و دارای نقاط ضعف قابل توجه، اما این روز‌ها همین قانون هم به طور کامل و جامع اجرا نمی‌شود. این بیانیه اتهاماتی، چون «آموزش» نیلوفر حامدی و الهه محمدی «در خارج از کشور»، «ارسال اخبار جهت‌دار»، «تحریک خانواده و مردم» و... را متوجه این روزنامه‌نگاران کرده‌اند. این اقدام در شرایطی صورت گرفته که هنوز کیفرخواست حامدی و محمدی ابلاغ نشده و قوه قضائیه درباره اتهامات آنان سکوت کرده است. وکیل پرونده هم در طول این مدت دسترسی به جزئیات ماجرا نداشته است. بدین ترتیب و با اتکا به روند طی شده، می‌توان اتهامات طرح شده علیه نیلوفر حامدی و الهه محمدی نقض مواد ۹۱ و ۹۶ قانون آیین دادرسی کیفری دانست.

ماده ۹۱ این قانون به صراحت اعلام کرده که «تحقیقات مقدماتی به صورت محرمانه صورت می‌گیرد مگر در مواردی که قانون به نحو دیگری مقرر کند.» ماده ۹۶، دو شرط را برای «انتشار تصویر و سایر مشخصات مربوط به هویت متهم در کلیه مراحل تحقیقات مقدماتی توسط رسانه‌ها و مراجع انتظامی و قضائی» بیان کرده است. اول جرائمی که در دادگاه کیفری یک به آن رسیدگی می‌شود: «جرائم موجب مجازات سلب حیات، جرائم موجب حبس ابد، جرائم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن، جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر»، موضوع ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری. دوم هم جرائمی که «متهمان دستگیر شده‌اش» به «ارتکاب چند فقره جرم نسبت به اشخاص متعدد و نا معلومی نزد بازپرس اقرار کرده» باشند.

آنچه عیان است، هیچ کدام از این شروط شامل نیلوفر حامدی و الهه محمدی نمی‌شود. کامبیز نوروزی، حقوق‌دان نیز با اشاره تلویحی به این موضوع در توئیتر خود می‌نویسد: «وقتی هنوز دادگاهی تشکیل نشده و حکمی صادر نشده است، هیچ مرجع غیرقضایی مجاز نیست به کسی از جمله دو خبرنگار الهه محمدی و نیلوفر حامدی که در موضوع مهسا امینی فقط وظیفه حرفه‌ای خودشان را انجام داده‌اند، چنین اتهام سنگینی وارد کند.»

اتهام وارد نیست

در این اطلاعیه در شرایطی آمده: «انتشار اولین عکس از مرحومه امینی روی تخت بیمارستان توسط «ن. ح» صورت گرفت» که هرگز چنین نبود. نیلوفر حامدی نه تنها اولین خبرنگاری نبود که از موضوع مهسا امینی مطلع شد بلکه اولین عکس را هم منتشر نکرد.

مهدی رحمانیان، مدیرمسئول روزنامه شرق نیز با تاکید بر این مساله به پایگاه خبری «دیدار نیوز» می‌گوید: «ایشان اولین بار عکس مهسا امینی را منتشر نکرده و قبل از او عکس‌هایی منتشر شده بود. نیلوفر از ابتدا تا انتهای این موضوع با من هماهنگ بود. انتشار عکس و خبر توسط خبرنگار رسالت یک خبرنگار است و اگر کسی این کار را انجام داده وظیفه خبرنگاری خود را انجام داده است.»

بخش دیگری از بیانیه اطلاعات سپاه و وزارت اطلاعات، مواردی چون پوشش مراسم خاکسپاری مهسا امینی در سقز به عنوان جرم در نظر گرفته شده است. اقدامی که با انتقادات بسیاری همراه شد. عباس عبدی، روزنامه‌نگار در همین راستا در توئیتر خود نوشت: «آنچه در اطلاعیه رسمی درباره عملکرد همکاران‌مان الهه محمدی و نیلوفر حامدی آمده به هیچ آموزشی در خارج نیاز ندارد. هر دانشجوی روزنامه‌نگاری می‌داند که ارزش خبری چیست و سرعت انتشار آن چه اهمیتی دارد؟ کدام کشور نرمالی پول خود را برای آموزش این بدیهیات هزینه می‌کند؟»

حسن نمک‌دوست، استاد روزنامه‌نگاری نیز در توئیتی نوشت: «وظیفه حرفه‌ای خبرنگار، آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی درباره موضوع‌های مهم اجتماعی است. موضوع هر قدر مهم‌تر، این مسئولیت سنگین‌تر است. در جهان روزنامه‌نگاری هیچ موضوعی مهم‌تر از جان انسان‌ها نیست. همکاران ما وظیفه و تعهد حرفه‌ای‌شان را انجام داده‌اند؛ همین.»

افشین امیرشاهی نیز در توئیتر خود نوشت: «این وصله‌ها به الهه محمدی و نیلوفر حامدی نمی‌چسبد. هر دو جزو روزنامه‌نگاران با تجربه، متعهد، شریف و خوشنام هستند که فقط کار حرفه‌ای‌شان را انجام داده‌اند. انتشار عکس مهسا امینی در بیمارستان و پوشش مراسم چهلم او جرم نیست. بدیهیات روزنامه‌نگاری است..» هدی هاشمی هم نوشت: «انتشار عکس و پوشش مراسم مهسا امینی جرم نبود، کار خبری بود. نیلوفر حامدی و الهه محمدی وظیفه حرفه‌ای شان را انجام دادند.»

غلامحسین کرباسچی، مدیرمسئول روزنامه هم میهن نیز به خبرگزاری ایلنا گفته است: «(الهه محمدی) گزارشی برای روزنامه تهیه کردند و مشابه آن گزارش نیز در خبرگزاری‌های فارس و دیگر خبرگزاری‌ها به تفصیل و با جزئیات بیشتر تهیه شده است. از لحاظ کاری چیزی که ما دیدیم همین تهیه گزارش بود.»

میلاد علوی - روزنامه شرق