فتنه‌ای بزرگ‌تر از قتال

دیدارنیوز ـ حسین جعفری*: در ادامه تاملی بر قرآن در ماه رمضان الکریم نگاهی به آیه‌ای از سوره بقره خواهیم داشت که موضوع مهمی در بطن خود دارد.

ب:سوره بقره آیه ۲۱۷

یسْـَٔلُونَکَ عَنِ ٱلشَّهْرِ ٱلْحَرَامِ قِتَالٍۢ فِیهِ ۖ قُلْ قِتَالٌۭ فِیهِ کَبِیرٌۭ ۖ وَصَدٌّ عَن سَبِیلِ ٱللَّهِ وَکُفْرٌۢ بِهِۦ وَٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِۦ مِنْهُ أَکْبَرُ عِندَ ٱللَّهِ ۚ وَٱلْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ ٱلْقَتْلِ ۗ...

از تو درباره ماهی که کشتار در آن حرام است می‌پرسند. بگو: کشتار در آن (گناهی) بزرگ و بازداشتن از راه خدا و کفر ورزیدن به او و مسجدالحرام [حج یا عمره]است؛ و بیرون راندنِ اهل آن از آنجا، نزد خدا (گناهی) بزرگ‌تر، و (این گونه) فتنه، از کشتار بزرگ‌تر است.... "

نکات:

۱" - این سؤال که آیا جنگ در ماه‏هاى حرام جایز است یا نه؟ به دنبال حادثه‏ اى بوده که چنین سؤالى را ایجاب مى‏کرده، و قبلا قتلى (البته اشتباهاً) واقع شده بوده...   بعضى از مهاجرین قتلى مرتکب شده، و به ناچار مهاجرت کرده بودند و کفار همین جرم را مایه جنجال قرار داده بودند. این آیه دلالت بر حرمت قتال در ماه‌های حرام دارد. "

۲”-یعنى این عملى که مشرکین مرتکب شدند و رسول خدا و مؤمنین به وى را (که همان مهاجرین باشند) از مکه که زادگاه ایشان بود بیرون کردند، از قتال در مسجد الحرام بزرگتر است، و آزار و شکنجه‏‌هایى که مشرکین در باره مسلمانان روا داشته، و نیز دعوت به کفرشان، از یک قتلى که از سوى مسلمانان رخ داده بزرگتر است، پس مشرکین حق ندارند مؤمنین را ملامت کنند، با اینکه آنچه خود کرده‏ اند بزرگتر است از خلافى که مؤمنین را به خاطر آن ملامت مى‌کنند. " (المیزان)

۳ - در این آیه صراحتاً به حرمت و قُبح دو فعل ِقتل و فتنه بعنوان یک محکم قرآنی اشاره شده و فقط میان این دو فعل، قبح و غلط بودن فتنه را بزرگتر اعلام می‌کند؛ اما تغییری در حکمِ محکمِ حرام بودن قتل؟! به وجود نمی‌آورد و به همین جهت هم کسی نمی‌تواند به بهانه قبیح‌تر بودن "فتنه" نسبت به قتل، انجام قتل را تئوریزه کرده و برای مقابله با فتنه؛ دستور به قتل دهد و با تقسیم ظلم، به ظلم اصلی و فرعی و رفع قبح از ظلم فرعی، اجرای ظلم را عادی نشان داده و قاتلین را مبرا و در برابر ظلم‌شان ساکت بماند. اینکار در حقیقت مصداق کامل استفاده از متشابه و قرار دادن آن بجای محکمات قرانی است.

۴ - نکته بسیار مهم آن است که تامل کنیم در این آیه دو گروه در برابر هم قرار می‌گیرند.

الف- گروه قدرتمندان حاکم بر مکه و حجاز، که تمامی زر و زور و تزویری که در اختیار دارند را برای استمرار حکمرانی بی قید و شرط شان بهره می‌برند؛ و نامشان را "حاکمان نظام مستقر" می‌گذاریم!

ب- و گروه جدیدی که نه قدرت دارند و نه مکنت!، نه اسلحه دارند و نه ثروت!، حرف و سخنان شان این است که به آنان اجازه داده شود تا بر مبنای باور خودشان زندگی کنند؛ "لکم دینکم، ولی دین"! و در نهایت هم تقاضای حکمرانی عادلانه از حاکمان زمانه دارند. اما در همین حد هم تحمل نمی‌شوند و مورد تهدید، زندان، حصر، شکنجه و انواع فشار‌های اقتصادی و جانی قرار می‌گیرند و ناگزیر به ترک خانه و کاشانه خود می‌شوند؛ و نامشان را با تاسی به آیه ۸۸ سوره هود-أُرِیدُ إِلاَّ الْإِصْلاَحَ مَا اسْتَطَعْتُ‌- "اصلاح طلب خیرخواه" می‌نهیم!

سوال بسیار مهم این است؛ در این آیه، کدام گروه، موضوع "فتنه" را مطرح می‌کند تا از ملامت و انتقاد گروه دیگر بِرَهد؟ گروه حاکم مبسوط الید یا گروه مصلحِ خیرخواهِ بی قدرت؟!

تامل در مفاد آیه روشن می‌سازد، فتنه ساز و فتنه گر از نگاه قران، نه گروه بی قدرت مصلحان؛ که حاکمان قدرتمندی‌اند که همگان را از حقوق اولیه شهروندی محروم کرده، محجورشان می‌دانند و خود را، ولی و سرپرست آنان معرفی و در فساد و غارت منابع ملی مبسوط الیدند و با قدرت، دهان منتقدان را می‌بندند و مترصدند تا به بهانه‌ی برخی افعال غیر قانونی و ناخواسته‌ی مصلحان! طومار آنان را برچینند و ....

آری! ملاحظات تاریخی نیز نشان می‌دهد که همیشه این حاکمان ظالم و مستبد زمانه (فرعون ها، ابوسفیان‌ها، معاویه‌ها و یزید‌ها و هارون الرشید‌ها و ...) بوده اند که پیامبران مصلح و منادیان اصلاح طلب را به تیر فتنه نواخته و مردم جاهل و نااگاه را به این ترفند بر علیه مصلحان شورانده اند و ...

در این خصوص سخن بسیار است، اما خواننده زیرک خود ناگفته‌ها را خواهد نوشت!