تغییرات هورمونی در زنان تبعات زیادی برای وضعیت روحی و جسمی زنان دارد. در این مطلب با مهمترین علائم تغییرات هرمونی زنانه، عوامل آن و راه‌های متعادل سازی آن آشنا می‌شویم.
دیدارنیوز ـ سرویس سبک زندگی: تغییر و تحولات هورمونی به شدت روی روح و روان و جسم زنان تاثیر می‌گذارد. نه تنها خلق و خو بلکه میزان انرژی آن‌ها هم تحت تاثیر این تغییرات هرمونی است. به همین دلیل خانم‌ها ناگهان و بدون دلیل واضحی دچار مشکلات غیرقابل انتظار می‌شوند که به ظاهر کم اهمیت می‌آیند، اما همگی نشانه‌هایی از تغییرات هورمونی هستند. در این مطلب علائم نشان دهنده تغییرات هورمونی در خانم‌ها را بیشتر بررسی می‌کنیم.
البته قبل از شناختن علائم تغییرات هورمونی بهتر است بدانیم هورمون چیست و علل عدم تعادل هورمونی زنان چیست؟ محققان می‌گویند که هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که از برخی اعضا یا بافت‌ها در بدن ترشح می‌شوند و از طریق گردش خون در بدن، به اعضای هدف خود می‌رسند و آن اعضا را وادار به فعالیت‌های خاصی می‌کنند. انسولین، استروژن، پروژسترون، تستوسترون و … از جمله هورمون‌های بدن انسان هستند.
البته بهتر است این را بدانید که بسیاری از دلایل عدم تعادل هورمون‌ها در زنان مربوط به دستگاه تولید مثل آن‌ها است. این بهم ریختگی هورمونی از دستگاه تولید مثل نشات می‌گیرد. بارزترین عوامل بروز تغییرات هرمونی که ریشه در دستگاه تولید مثل زنان دارد بارداری، یائسگی، شیر دهی، یائسگی زودرس، نارسایی اولیه تخمدان، سندرم تخمدان پلی کیستیک و دارو‌های هورمونی مانند قرص‌های ضد بارداری هستند.
یکی از مهمترین تغییرات هورمونی در زنان قاعدگی ماهیانه است که در اکثر زنان بین ۲۱ تا ۳۵ روز اتفاق می‌افتد، نظم این اتفاق نشان دهنده سلامت دستگاه تولید مثل و فعالیت درست هورمون‌های استروژن و پروژسترون است، اما اگر به هر دلیل این روند دچار اختلال شود تغییرات برونی آن هم در زنان نمود پیدا می‌کند البته اگر این اختلال بین سن ۴۰ تا ۵۰ سالگی اتفاق بیافند نشان دهنده نزدیک شدن به دوران یائسگی است.
یکی از مهمترین دلایل بی خوابی یا بد خوابی تغییران هورمونی به ویژه هورمون پروژسترون است یعنی اگر میزان تولید این هورمون از سطح عادی کمتر باشد، آن‌وقت خوابیدن برای‌تان دشوار خواهد شد. از طرفی کمبود استروژن هم می‌تواند باعث گرگرفتگی یا تعرق‌های شبانه شود.
از سوی دیگر یکی دیگر از علائم تغییر در میزان استروژن و پروژسترون احساس گیجی است، اما محققان هنوز مطمئن نیستند که هورمون‌ها چطور بر مغز انسان تأثیر می‌گذارند چیزی که آن‌ها می‌دانند این است که باعث می‌شود به خاطر آوردن چیز‌ها برای‌تان دشوار باشد.
از دیگر نشانه‌های تغییرات هورمونی که نماد بیرونی دارد خستگی و داشتن سردرد‌های مدام است، به تعبیر دیگر خستگی یکی از علائم اختلال هورمونی است و میزان زیاد پروژسترون باعث می‌شود که احساس خواب‌آلودگی داشته باشید یا ممکن است به هیچ کدام از هورمون‌هایی که گفته شد مربوط نباشد و تیروئید شما میزان کمی هورمون تیروئید تولید کند که باعث کاهش انرژی شما شده است.
در کنار این خستگی، سردرد هم جزء شایع‌ترین علائمی است که زنان از آن شکایت می‌کنند. هر چند عوامل زیادی می‌تواند دلیل سردرد باشد، اما برای برخی زنان کاهش میزان استروژن یکی از علل اصلی سردرد است. به‌خاطر همین است که اکثر آن‌ها پیش از قاعدگی یا حین آن دچار سردرد می‌شوند، چون میزان استروژن آن‌ها بسیار پایین است.
نتایج پژوهشی که در مایوکلینیک انجام شده است نشان می‌دهد که اختلالات هورمونی و همچنین اختلالات تیروئید می‌توانند عاملی برای بروز مشکلاتی در میزان انرژی و سرزندگی خانم‌ها حتی در بین خانم‌های پرانرژی شود؛ بنابراین اگر به طور ناگهانی احساس می‌کنید که بدون دلیل خاصی انرژی تان به طور کامل تخلیه می‌شود، به پزشک مراجعه کنید و آزمایش دهید تا میزان هورمونهایتان بررسی شود.
محققان می‌گویند استروژن بر مواد شیمیایی اصلی مغز نظیر سروتونین، دوپامین و نوراپینفرین تأثیر می‌گذارد و کاهش یا تغییر میزان هر کدام از این هورمون‌ها فرد را دچار افسردگی می‌کند و از طرف دیگر سایر هورمون‌ها مانند انتقال‌دهنده‌های عصبی که از همین مسیر عبور می‌کنند در وضعیت احساسی زنان نقش مهمی دارد.
پزشکان متخصص درباره ارتباط خشم و افسردگی با غذا خوردن زیاد نظریه‌های یکسانی دارند و می‌گویند: وقتی احساس زودخشمی یا افسردگی دارید، مخصوصا زمانی که میزان استروژن بدن شما کم شده باشد، دوست دارید بیشتر غذا بخورید. به خاطر همین است که کاهش میزان هورمون‌ها با افزایش وزن ارتباط مستقیم دارد.
به همین دلیل بهترین کار این است که شیوه غذا خوردن را تغییر دهیم و سراغ غذا‌هایی برویم که ضرر کمتری برای بدن داشته باشند؛ یکی از بهترین خوراکی‌ها روغن سبزیجات است که دارای میزان بالایی از چربی‌های چندغیراشباع است و این روغن‌ها در بدن ما جایگزین چربی‌های اشباع شده می‌شوند. نکته مهم این است که بدن ما برای بازسازی سلول‌ها و تولید هورمون به این چربی‌ها نیاز ندارد، اما کاری که ما انجام می‌دهیم این است که به جای استفاده از این چربی‌های مناسب به سراغ چربی‌هایی رفته ایم که برای بدن ضرر دارد، اما بدن هم چاره‌ای ندارد جز آنکه این چربی‌ها را با سلول‌های ما حین ترمیم سلول‌ها یا تولید آن‌ها تلفیق کند. مشکل آنجاست که چربی‌های چندغیراشباع شدیدا ناپایدار بوده و به‌راحتی در بدن اکسیده می‌شود که این مسئله به بروز التهاب و تغییرات سلولی می‌انجامد از این رو پیشنهاد می‌شود از خوردن روغن بادام‌زمینی، مارگارین، روغن کانولا یا سایر روغن‌هایی که باعث تغییر شیمیایی چربی‌ها می‌شوند خودداری کنید.
اگر درباره هورمون‌ها و نقش آن‌ها اطلاعات کافی داشته باشید بهتر می‌توانید آمادگی تغییرات هورمونی را داشته یا علائم آن را کاهش دهید. برخی از این ناآگاهی‌ها سبب می‌شود افراد در شناسایی علل و مشکلات روحی و جسمی خود با مشکل مواجه شوند از این رو بسیاری از مردم فکر می‌کنند تستوسترون هورمونی مردانه است، اما بدن زنان هم این هورمون را تولید می‌کند. اگر میزان تستوسترون شما از سطح عادی کمتر است، احتمالا تمایل زیادی برای رابطه زناشویی نخواهید داشت.
از طرف دیگر در زندگی هر کسی پیش می‌آید که بنا به دلایل متعدد بی میلی جنسی پیش بیاید. این به معنی سرد مزاج بودن خانم‌ها نیست. محققان مایوکلینیک بر این عقیده هستند که کاهش میل جنسی می‌تواند یکی از علائم اصلی اختلالات هورمونی در خانم‌ها باشد. در اغلب موارد بی میلی و یا کاهش میل جنسی با اختلالات خواب مانند بیخوابی شروع می‌شود. فراموش نکنید که بیخوابی (اینسومنیا) می‌تواند تجمع هورمون‌ها را کاهش دهد.
ممکن است هرازگاهی دچار این وضعیت شوید. اما اگر اغلب دچار خشکی یا التهاب واژنی شدید، علت آن می‌تواند میزان کم استروژن باشد. این هورمون به بافت‌های واژنی کمک می‌کند تا مرطوب بماند. اگر میزان استروژن شما به خاطر اختلال هورمونی کاهش یابد، می‌تواند باعث کاهش ترشحات واژنی شده و به سفتی آن بینجامد.
کاهش میزان استروژن می‌تواند باعث کاهش تراکم بافت‌های سینه شما شود و افزایش این هورمون می‌تواند این بافت‌ها را سفت و ضخیم کند، در حدی که گاهی ممکن است برآمدگی یا کیست ایجاد شود. اگر تغییراتی در سینه خود دیدید با پزشک خود مشورت کنید؛ و در نهایت اینکه همچنین امکان دارد که زنان در دوران بارداری، بعد از زایمان و در دوره‌ی شیردهی، در دوران نزدیک به آغاز یائسگی و همچنین در شرایط استرس زا و خستگی زیاد نیز با مشکل بی میلی جنسی ناشی از تغییرات هورمونی مواجه شوند؛ بنابراین اگر دچار چنین مشکلی شده اید، نیازی به سرزنش کردن و یا خجل بودن نیست. این بی میلی ناشی از تغییرات هورمونی است که با کمی مراقبت برطرف می‌شود.
جوش زدن پیش از قاعدگی یا حین آن طبیعی است. اما اگر جوشی از بین نرفت، می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات هورمونی باشد.
از طرف دیگر روده شما از ردیفی از سلول‌ها پوشیده شده که به آن گیرنده می‌گویند و نسبت به استروژن و پروژسترون حساسیت دارند. زمانی که این هورمون‌ها از سطح عادی خود کمتر یا بیشتر باشند، احتمال تغییراتی را در هضم غذا حس خواهید کرد، به‌خاطر همین است که مشکلاتی مانند اسهال، درد معده، نفخ و حالت تهوع ممکن است پیش از قاعدگی یا حین آن بدتر شود.
بلافاصله بعد از حامله شدن، میزان پروژسترون به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده تا بدن را در حالت بارداری تحت پوشش قرار دهد. این تغییر یک پیامد به همراه دارد و آن هم افزایش جریان خون است که باعث تورم در لثه‌ها شده و آن‌ها را بیشتر در معرض خونریزی قرار می‌دهد. به خاطر همین است که استفاده از مسواک و نخ دندان و مراجعه منظم به دندان‌پزشک اهمیت زیادی دارد.
یکی از اتفاق‌هایی که در دوران بارداری موجب شکایت زنان می‌شود ورم دست و پا است که به گفته محققان این واکنش هم به گردن هورمون پروژسترون است، چرا که این هورمون باعث شل شدن رباط‌های بدن در آماده‌سازی آن برای زایمان می‌شود. هر چند هنوز دلیل قانع کننده‌ای برای آن وجود ندارد، اما به خاطر همین بسیاری از زنان در زمان بارداری مجبورند کفشی با یک سایز بزرگ‌تر بخرند.
بیشتر بخوانید: همزمانی پریود و بارداری شدنی است؟
حالت تهوع و استفراغ جزء اولین علائم بارداری در زنان است و علت آن هم هورمون گنادوتروپین کوریون انسانی یا HcG) است که جنین بعد از شکل گرفتن آن را می‌سازد. میزان بالای HcG منجر به حالت تهوع و استفراغ شده که می‌تواند مزه دهانتان را تغییر داده و ممکن است در دهانتان طعم آهن حس کنید از این رو پزشکان توصیه می‌کنند برای کاهش حالت تهوع دو راه دارید یا ریشه زنجبیل را بپزید و مانند چای بنوشید یا از آب لیمو برای رهایی از شر این طعم بد در دهان استفاده کنید.
یکی دیگر از نشان‌های تغییر هورمون که بیشتر مربوط به بارداری می‌شود بروز لکه‌های تیره پوستی (که به آن‌ها ملاسما می‌گویند) روی گونه‌ها، سینه‌ها و هر جای دیگری است و به نوعی در زمانی که پا به ماه هستید عوارض جانبی افزایش میزان استروژن در بدن ظهور پیدا می‌کند و باعث افزایش ملانین رنگیزه پوست می‌شود.
مصرف زیاد کافئین می‌تواند در هورمون‌های درون‌ریز بدن اختلال ایجاد کند بهترین کار این است که به جای کافئین از دمنوش‌های گیاهی استفاده کنید. اگر نمی‌توانید مصرف کافئین را کم یا قطع کنید، سعی کنید یواشکی یک قاشق روغن نارگیل را به فنجان قهوه خود اضافه کرده و خوب هم بزنید و نکته‌ای که شاید کمتر از آن آگاهی دارید این است که باید در این دوران از خوردن غذا در ظرف‌های پلاستیکی خودداری کنید و از همه مهمتر از از آفت‌کش‌های شیمیایی یا تمیزکننده‌ها هم استفاده نکنید شاید بپرسید چرا؟ چون توکسین‌ها در آفت‌کش‌ها، مواد پلاستیکی، مواد شیمیایی خانگی و حتی تشک‌ها وجود دارند که باعث ایجاد اختلال در هورمون‌های بدن می‌شوند. اگر تعادل هورمونی‌تان به‌هم خورده یا در تلاشید باردار شوید، از این مواد دوری کنید.
یکی از مهمترین کار‌هایی که باید در دوران تغییرات هورمونی انجام شود خوردن مکمل‌هایی است که می‌تواند بسیاری از خلع‌های موجود در بدن بانوان را تامین کند، مانند ویتامین دی، ماکا، منیزیم و ژلاتین.
مهمترین منبع تامین ویتامین دی خورشید است که خیلی‌ها تلاش می‌کنند هنگام تمرینات ریلکسیشن یا ورزش روزانه ویتامین D را از نور خورشید و منیزیم لازم را از آب اقیانوس دریافت کنند و، اما ماکا که از خانواده تربچه است که باعث افزایش تولید هورمون و میل جنسی می‌شود. بسیاری از زنان با مصرف آن علائم پیش از قاعدگی‌شان کمتر شده و باروری آن‌ها افزایش یافته و وضعیت پوستی آن‌ها هم بهتر می‌شود. همچنین مصرف آن در مردان باعث بیشتر شدن تولید اسپرم و میل جنسی آن‌ها شده و خواب بهتری خواهند داشت.
یکی دیگر از منابعی که استفاده از آن به زنان و مردان توصیه می‌شود ژلاتین است، این خوراکی منبع غنی کلسیم، منیزیم و فسفات است. ژلاتین باعث پشتیبانی تولید و هضم سالم و کاهش التهاب در بدن خصوصا در مفاصل می‌شود و در نهایت استفاده از منیزیم که بسیاری از واکنش‌ها را در بدن کنترل کرده و اغلب باعث خوابیدن بهتر می‌شود.
چه در زمانی که اختلال هورمونی دارید یا ندارید بهترین کار برای ایده آل نگه داشتن بدن، ورزش کردن است از این رو پزشکان توصیه می‌کنند که اگر دچار اختلال هورمونی شده‌اید، تمرینات ورزشی شدید می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث بدتر شدن اوضاع شود. خواب هم اهمیت زیادی دارد؛ خصوصا در دوران متعادل شدن وضعیت هورمون‌ها، بنابراین بر تمرینات سبک‌تر مانند پیاده‌روی یا شنا تمرکز کرده و از انجام تمرینات شدید و طاقت‌فرسا خودداری‌کنید.
لپتین هورمونی بسیار مهمی است و اگر تعادل آن به هم بخورد سایر هورمون‌ها هم نمی‌توانند به تعادل برسند. پزشکان علاوه بر توصیه به همه موارد گفته شده برای گذران بهتر دوران تغییرات هورمونی دو توصیه دیگر هم دارند نخست تنظیم هورمون لپتین که می‌تواند به افزایش باروری، کاهش وزن راحت‌تر، بهتر شدن روال خواب و کاهش التهاب بینجامد و خوردن روغن نارگیل که این روغن برای سلامت هورمون‌ها بسیار مفید است. در‌واقع بخش اعظم تولید هورمون‌ها را تامین کرده و می‌تواند به کاهش وزن و کاهش التهاب کمک کند.
