پرونده احیای برجام در راهرو‌های گراند هتل وین سرگردان شده و هنوز مشخص نیست که دور هفتم مذاکرات وین چه زمانی آغاز می‌شود. برای بررسی شرایط پیش روی پرونده برجام دیدار با هومان مجد، روزنامه‌نگار ایرانی-آمریکایی به گفتگو می‌پردازد.
دیدارنیوزـپرستو بهرامی‌راد: سخنان ضد و نقیض مقامات تهران و واشنگتن و عدم تمدید توافق تهران با آژانس انرژی اتمی، بسیاری را به این تکاپو انداخته است که ممکن است مرگ برجام رقم بخورد.
با این حال به نظر می‌رسد دو کشور می‌دانند تنها راه کاهش تنش در منطقه با احیای برجام رقم می‌خورد. در هفته‌های اخیر سطح تنش میان ایران و آمریکا بالا رفته و حتی از خروج آمریکا از مذاکرات نیز صحبت می‌شود. آمریکا خواستار ادامه مذاکرات با ایران در خصوص بحث موشکی و مسائل منطقه‌ای است و ایران نیز خواستار لغو تمام تحریم‌هاست و اینکه آمریکا تعهد دهد که دیگر از برجام خارج نمی‌شود. هر کدام هم سعی دارند با تاکتیک خاص به خواسته خود برسند.
برای بررسی شرایط پیش روی مذاکرات وین و سرنوشت احیای برجام، دیدار با هومان مجد روزنامه نگار ایرانی ـ آمریکایی و از افرادی که در جریان مذاکرات ۵+۱ حضور داشته، به گفتگو می‌پردازد.
به نظر شما روند مذاکرات وین تاکنون چگونه پیش رفته است؟
به نظر من مذاکرات همان طور که انتظار می‌رفت به خوبی پیش رفته است. بسیاری از موارد اختلاف برانگیز، حل و فصل شده و تنها چند مساله بزرگ باقی مانده است که باید درباره آن‌ها تصمیم گیری شود. توافق درباره این‌ها آسان نیست، زیرا پس از احیای برجام، هم ایران و هم آمریکا در خصوص دورنمای آینده، نگرانی‌های مشروع دارند.
آیا احتمال آن وجود دارد که آمریکا از مذاکرات وین خارج شود؟
این احتمال همواره وجود دارد که آمریکا به این نتیجه برسد نمی‌توان از شدت اختلافات کاست و این که ادامه مذاکرات ارزشی ندارد. همین احتمال درباره ایران هم وجود دارد. اما به نظر من از جانب هر دو طرف بعید است که چنین تصمیمی بگیرند و قطعا به نفع هر دو (و سایر طرف‌های حاضر) است که برجام اجرا شود.
به نظر شما این دور از مذاکرات چقدر متقاوت است و این که آیا ممکن است این اختلافات بر اساس تصمیمات سیاسی دو کشور حل و فصل شود؟
این گفتگو‌ها با مذاکرات اولیه تفاوت دارد، از این منظر که مذاکرات برای بازگرداندن آمریکا به توافقی برگزار می‌شود که پیشتر آن را پذیرفته بود؛ و نیز از این منظر که ایران مجاب شود اقداماتی را که به عنوان واکنش (به خروج آمریکا از برجام و رویکرد اروپایی ها) انجام داد کنار بگذارد؛ مواردی که در مغایرت با توافقات اولیه صورت گرفته است. دور بعدی مذاکرات نسبت به موارد قبل که در وین برگزار شد، از این منظر هم متفاوت است که مقامات هر دو کشور فرصت داشته‌اند در پایتخت‌های خود تصمیمات سیاسی لازم را برای پایان دادن مسالمت آمیز به گفت و گوها، اتخاد کنند. ظاهرا انتظار می‌رود که دور بعدی مذاکرات، آخرین دور گفتگو‌ها باشد.
اگر ایران توافق خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی تمدید نکند، آیا این احتمال وجود دارد که بدون احیای برجام (در متن نوشته شده بدون احیای آژانس که ظاهرا اشتباه است) مذاکرات وین پایان یابد؟
به نظر من اگر مذاکرات موفقیت‌آمیز باشد و آمریکا تحریم‌هایش را لغو کند ـ که با توافق هسته‌ای مغایرت دارد ـ و اگر ایران بپذیرد اقداماتی را که از سال ۲۰۱۹ تاکنون انجام می‌دهد کنار بگذارد، توافق ایران با آژانس قطعی است و در این صورت باید به توافقات پادمانی و همچنین توافقات برجامی بازگردد.
آیا آمریکا منتظر این است که دولت جدید در ایران بر سر کار بیاید و پس از آن دور جدید مذاکرات وین را آغاز کند؟
به نظرم آمریکا احتمالا انتظار دارد با روی کار آمدن دولت جدید در تهران، تیم مذاکره کننده ایران تغییر نکند و شاید تعدادی عضو جدید به آن اضافه شوند، اما در مواضع و خواسته‌های ایران اساسا تغییری حاصل نشود. من از روند تصمیم گیری آمریکا در این باره اطلاع ندارم، اما با توجه به این که دولت جدید ایران یک ماه دیگر برسر کار خواهد آمد، این احتمال وجود دارد که آن دولت در خصوص بازگشت تمام طرف‌ها به برجام، تصمیم گیری خواهد کرد نه دولت کنونی.
هر دو طرف مذاکره (ایران و آمریکا) مدعی شده اند که طرف دیگر باید در این دور مذاکرات تصمیمات دشواری اتخاذ کند. به نظر شما آیا این نوعی تاکتیک مذاکره است یا این که گفتگو‌ها به بن بست جدی رسیده است؟
من ضرورتا آن را بن بست نمی‌خوانم، اما از طرف دیگر تصور هم نمی‌کنم که این مساله لزوما یک تاکتیک مذاکره باشد. من قطعا معتقدم مسایل کاملا دشوار سیاسی وجود دارند که باید حل و فصل شوند، و همچنین تصور می‌کنم تصمیمات لازم برای حل مشکلات را می‌توان تا چند هفته آینده اتخاد کرد، خواه مذاکرات مربوط به توافق هسته‌ای پیش برود یا این که به شکست بینجامد.
در شرایطی که ایران بار‌ها اعلام کرده است که حاضر نیست در خصوص مسایل موشکی و همچنین مواضع منطقه‌ای خود مذاکره کند، آیا آمریکایی‌ها مایل‌اند به گفتگو‌ها ادامه دهند و تحریم‌ها را لغو کنند؟
این مساله‌ای است که حل آن به تصمیم سیاسی هر دو طرف نیاز دارد. به عبارت دیگر ایران و آمریکا باید به این نتیجه برسند که آیا یک زبان مشترک وجود دارد تا بر اساس آن آمریکا اطمینان یابد برای حصول به خواسته هایش در خصوص "بند‌های اضافی (برجام) " مذاکره صورت پذیرد؛ و در عین حال ایران نیز اطمینان حاصل کند که چیزی فراتر از توافق اولیه برجام را نپذیرفته است. به نظر من چنین مساله‌ای شدنی است.
ایران در این دور از مذاکرات خواستار رفع تحریم‌ها و همچنین تعهد آمریکا است تا بار دیگر از برجام خارج نشود (در سوال آمده که از شورای امنیت سازمان ملل خارج نشود). آیا آمریکا مایل است که چنین امتیازاتی بدهد؟
آمریکا نمی‌تواند تعهد دهد که دولت آتی ایالات متحده هرگز از این توافق خارج نخواهد شد. در این زمینه، شاید زبانی یافت شود که بتوان آن را بیشتر به سمت کاهش تحریم‌ها سوق داد تا خودِ برجام، زیرا آنچه برای ایران بیشتر اهمیت دارد این نیست که آمریکا عضوی از برجام باشد بلکه بیشتر این است که اگر دیگر در برجام نباشد، تحریم‌های بیشتری علیه آن اِعمال نکند. گرچه این امکان همچنان برای آمریکا وجود دارد که نوعی ضمانت را که ایران خواستار آن است، ارائه کند. ایران شاید از زبان ابهام رضایت داشته باشد به این امید که بایدن یا کامالا هریس تا هشت سال در کاخ سفید باقی بمانند که در این صورت شاید برای این که اقتصاد آن به نوعی در برابر تحریم‌های جدید مصونیت یابد، زمان کافی وجود داشته باشد.
