ضرورت شناخت دقیق تنش‌های موجود در روابط روسیه و آمریکا 

دیدارنیوز ـ حسن بهشتی‌پور: از آب گل‌آلود روابط روسیه و آمریکا نمی‌توان برای ایران ماهی گرفت؛ عده‌ای در کشور تصور می‌کنند می‌توان از تعارض آمریکا و روسیه به نفع ایران بهره برداری کرد در حالی که به این واقعیت توجه ندارند که دوران جنگ سرد گذشته و امروز دیگر معادلات جنگ سرد در روابط بین قدرت‌ها حاکم نیست.

امروز روسیه و آمریکا با آنکه با هم بر سر بسیاری از مسائل بین‌المللی اختلاف‌نظر دارند، اما بجای رویکرد تقابلی در دوران جنگ سرد که  در تلاش برای حذف رقیب بود، امروز دو طرف با در پیش گرفتن رویکرد تعاملی سعی می‌کنند در عین رقابت با هم، در جا‌هایی که منافع‌شان ایجاب می‌کند با هم  همکاری داشته باشند؛ بنابراین کسانی که تصور می‌کنند در روند مذاکرات فعلی در وین می‌توانند با اتکاء به روسیه یا چین از آمریکا امتیاز‌های بیشتری بدست آورند، به‌صورت قطعی در محاسبه خود اشتباه می‌کنند. زیرا هم روسیه و هم چین اگر بتوانند از تضاد موجود بین ایران و آمریکا به عنوان کارت بازی استفاده می‌کنند، اما برعکس ایران نمی‌تواند از اختلاف‌های چین و روسیه با آمریکا به نفع خود بهره‌برداری کند چرا که اختلاف آمریکا با روسیه و چین بر سر منافع است و برخلاف دوران جنگ سرد، ماهیت براندازی نظام رقیب را ندارد. یعنی روسیه و چین دنبال نابودی آمریکا نیستند بلکه می‌کوشند از راه تعامل با این کشور به سطح بالاتری از توازن قدرت دست پیدا کنند.

نگاهی به تنازعات دو قدرت در عرصه جهانی

به‌صورت طبیعی رقابت مذکور گاه منجر به تنش می‌گردد مانند رقابتی که روسیه با آمریکا بر سر حضور گسترده‌تر در دریای سیاه دارد، در نهایت روسیه را بر آن داشت که با تصرف کامل شبه جزیره استراتژیک کریمه در شمال دریای سیاه و سپس ضمیمه کردن کریمه به خاک روسیه در سال ۲۰۱۴  موقعیت خود را در این رقابت به سطح بالاتری ارتقاء دهد.

این اقدام در عمل روابط روسیه با آمریکا و متحدان اروپای‌اش را وارد یک دوره تنش کرد. البته برای تحلیل دقیق‌تر ماجرا لازم است توجه داشته باشیم که پیش از آن آمریکا و متحدان اروپایی‌اش از طریق اعمال نفوذ در انتخابات ریاست جمهوری در اوکراین تلاش کردند یاناکوویچ کاندیدای مورد حمایت روسیه را از گردونه رقابت خارج کنند و کاندیدای مورد حمایت خود را در کی‌یف به قدرت برسانند.  

اکنون با آمدن آقای بایدن به کاخ سفید رویکرد آمریکا نسبت به روس‌ها در مقایسه با ترامپ کاملا متفاوت شده است. ترامپ که خود را تا حدودی وامدار روسیه می‌دانست تلاش می‌کرد با روسیه مدارا کند. اما آقای بایدن در مقایسه با ترامپ در عمل سیاست سختگیرانه‌تری را در پیش گرفته و قصد دارد از طریق افزایش فشار تحریمی علیه روسیه، و تاکید بر کاربرد اهرم حقوق بشر، پوتین را به کنار آمدن با تمایلات غربگرایانه در اوکراین مجبور کند.

روسیه در مقابل با مانور نظامی ارتش خود در مرز‌های این کشور با اوکراین و تقویت روس‌گرا‌های اوکراینی در دو استان جدایی طلب در شرق اوکراین در منطقه موسوم به دنباس، نشان داد قصد تسلیم شدن در برابر فشار‌های آمریکا را ندارد.

در یک ماه پیش رفتار توهین آمیز بایدن در قبال پوتین که در مصاحبه‌ای او را یک قاتل معرفی کرد بر سطح تنش موجود افزود. تا آنجا که منجر به اخراج دیپلمات‌های آمریکا از روسیه و دیپلمات‌های روسی از واشنگتن شد.

با این حال مطالعات رفتار شناسی روس‌ها و آمریکایی‌ها در سه دهه پس از فروپاشی شوروی نشان می‌دهد، نمودار سینوسی رقابت و درگیری‌های کنونی به سمت تنش بیشتر یا جنگ نخواهد رفت. زیرا منافع دو طرف اقتضا می‌کند سطح تنش را مدیریت کنند و اجازه ندهند به یک رودرویی ناخواسته کشیده شود. همچنانکه اخیرا اعلام شد، در خرداد آینده به احتمال زیاد قرار است ملاقاتی میان بایدن و پوتین انجام شود.

نتیجه:

آمریکایی‌ها ترجیح می‌دهند بجای تقابل با کرملین درپی تعامل با دولت روسیه باشند؛ اما منافع خود را دنبال کرده و در مقاطع مختلف از اهرم‌های فشار علیه روسیه استفاده کنند. گاهی در قالب اعمال تحریم و گاهی هم از طریق حمایت از امثال الکساندرناوالنی مخالف پوتین در پوشش حقوق بشر.

در نقطه مقابل مقام‌های روسیه هم بار‌ها اعلام کردند دنبال تخاصم با آمریکا نیستند و از رفع مشکلات در روابط دو کشور استقبال می‌کنند. اما روسیه دنبال احیای جایگاه ابرقدرتی خود در جهان است و در این مسیر در اوکراین، کریمه و گرجستان در جنوب و شرق اروپا در راه پیشروی ناتو سد ایجاد می‌کند. همچنانکه درغرب آسیا و شمال آفریقا تلاش دارد در بازی‌های رقابتی در حیاط خلوت آمریکا حضور موثرتری نسبت به گذشته داشته باشد.

برای ما در ایران بسیار اهمیت دارد که اولا تحلیل دقیق و همه جانبه‌ای از روابط روسیه و آمریکا در شرایط جدید بین‌المللی داشته باشیم و ثانیا مناسبات خود را با روسیه و چین به گونه‌ای ساختار بندی و سازمان دهی کنیم که این روابط تحت تاثیر مناسبات مسکو و پکن با آمریکا قرار نگیرد.