انتشار فایل صوتی چند ساعته از محمد جواد ظریف از دیروز فضای سیاسی ایران را لرزانده است و به نظر این وضع ادامه خواهد داشت. اما ماجرای انتشار این فایل و عوامل انتشار آن چه می‌تواند باشد.
دیدارنیوز _ سرویس سیاسی: ماجرای انتشار فایل صوتی مصاحبه جواد ظریف با سعید لیلاز ساعت‌هاست که فضای سیاسی کشور را تحت الشعاع قرار داده است. صراحت عجیب ظریف در این فایل و افشای زوایایی از یک بخش بسیار پرفراز و نشیب از تاریخ ایران و نشان دادن نوع رابطه نهاد‌های مختلف نظام سیاسی با یکدیگر و دست بالا داشتن برخی از این نهاد‌ها از جمله موارد مهم منتشره در این فایل است.
با این حال حتی مهم‌تر از محتوای این فایل دلیل انتشار و عامل انتشار آن است. بدیهی است که رسیدن به قطعیت در مورد این سوال از توان فعالان رسانه‌ای خارج است و در حوزه متخصصان مسائل امنیتی قرار می‌گیرد. یادداشت حاضر اما کوتاه، به مرور برخی احتمالات در این مورد می‌پردازد.
احتمال اول: فایل توسط فرد یا نهادی نزدیک به دولت روحانی منتشر شده باشد: از آن جا که این فایل صوتی ذیل یک پروژه در دولت حسن روحانی تحت عنوان تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید ضبط شده است و قاعدتا فایل اصلی در اختیار نهاد‌های دولتی بوده است؛ این احتمال می‌تواند احتمالی قوی تلقی شود. اگر نسخه‌ای از این فایل در نزد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری (مجری پروژه) و نسخه‌ای در دست وزارت امور خارجه باشد چرا باید دولت یا فرد یا نهادی نزدیک به دولت اقدام به انتشار این فایل کند؟ اقدامی که فشار سیاسی فوق‌العاده‌ای به دولت وارد خواهد کرد.
به نظر تنها تحلیل قابل قبول در این مورد این است که این اقدام پاسخی به جنگ رسانه‌ای شدیدی است که مخالفان برجام در هفته‌های اخیر به راه انداخته‌اند. از سریال گاندو، تا مستند پایان بازی و تبلیغات مختلف علیه تیم مذاکره‌کننده و روند احیای برجام که دستور کار روزانه رسانه‌های نزدیک به این جریان است. ممکن است مدافعان مذاکرات و احیای برجام با انتشار این فایل یکی از کارت‌های خود را در بازی رو کرده و نشان داده باشند که در صورت تداوم این وضع دست آن‌ها هم چندان خالی نیست و مدافعان برجام در مورد احیای آن جدی هستند.
با این حال نکته مهم در مورد این احتمال آن است که دولتمردان روحانی معمولا محافظه‌کارتر از انتخاب چنین مسیر‌های پرخطری هستند و مشی کلی روحانی و جواد ظریف همواره حفظ ظاهر به عنوان نماینده و کارگزار کلیت نظام بوده است و این اقدام تاکتیکی می‌تواند مخاطرات استراتژیک برای آن‌ها در پی داشته باشد. مگر آن که شخصی یا کارگزاری به صورت سرخود دست به انتشار این فایل زده باشد.
احتمال دوم: انتشار فایل توسط فرد یا نهادی از مخالفان برجام: بدیهی است که انتشار این فایل در شرایط فعلی می‌تواند زمینه را برای افزایش شدید فشار بر دولت روحانی، فرآیند مذاکرات وین فراهم نماید. از این جهت احتمال دارد که فرد یا نهادی مخالف برجام به نحوی به این فایل دست یافته و با انتشار آن قصد یک فضاسازی رسانه‌ای گسترده علیه مذاکرات را داشته باشد. برخی نیز پای احتمال نامزدی ظریف در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را به این ماجرا باز می‌کنند. یعنی مخالفان ظریف با انتشار این فایل قصد داشته‌اند تیر خلاص را به نامزدی او در انتخابات شلیک کنند.
نکته مهم، اما این است که واکنش طیف مخالف برجام و دولت به خصوص در ساعت‌های نخستین بیشتر نشان از بهت این گروه داشته و کمتر عملیات رسانه‌ای سنگین یا هدایت شده‌ای علیه دولت در کار بوده است. البته در این احتمال هم نباید امکان عملکرد خودجوش برخی افراد یا نهاد‌ها را فراموش کرد.
احتمال سوم: انتشار فایل توسط سرویس اطلاعاتی یک کشور بیگانه: آخرین احتمال مهم در مورد نحوه انتشار این فایل، اقدامات جاسوسی سرویس‌های سیاسی بیگانه است. طبعا حدس زدن این که چه سرویسی و با چه هدفی این اقدام را انجام داده است؛ برای ما ناممکن است.
ممکن است مخالفان مذاکرات وین این کار را کرده باشند یا طرف‌های غربی مذاکرات. در هر حال، اما این هم احتمالی نیست که بتوان از آن صرف نظر کرد.
هر چه هست انتشار این فایل احتمالا تبعات گسترده‌ای در فضای سیاسی کشور خواهد داشت و شاید بر مبنای این تبعات بهتر بتوان در مورد چگونگی و چرایی انتشار آن قضاوت کرد. پس‌لرزه‌ها هنوز در راهند و حتی بعید نیست که انتشار این فایل پیش لرزه بوده و زلزله اصلی هنوز در راه باشد.
