مروری بر سفارش‌های یک استاد اخلاق مبنی بر ضرورت طهارت روح برای ورود به ضیافت الهی و نکته‌های یک معلم قرآن به منظور آماده کردن کودکان برای روزه‌داری ماه مبارک رمضان خالی از لطف نیست؛ به ویژه که این دو عزیز امسال میان ما نیستند.
دیدارنیوز ـ هیچ کس از فردای خود خبر ندارد. هزاران نفر در سال گذشته در ماه مبارک رمضان پای سفره افطار می‌نشستند و با عبادت و مناجات به راز و نیاز با پرودگار می‌پرداختند که امسال جای آن‌ها خالی است و ویروس کرونا هم جای خالی عزیزانمان را بیشتر کرده است؛ به طوری که هر روز خانواده‌های بسیاری داغدار عزیزان خود می‌شوند.
در ابتدای ماه رمضان سال گذشته برای کسب آمادگی بیشتر به منظور شرکت در میهمانی ماه خدا با چندین کارشناس به گفتگو نشستیم که امسال جای دو تن از آنان خالی است. مرحوم آیت الله حسن ممدوحی استاد اخلاق و حجت الاسلام محمدحسن راستگو قصه گوی کودکان سال گذشته رخ در نقاب خاک کشیدند و امروز آثار آنان به عنوان باقیات الصالحات مورد استفاده مردم است.
به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان مروری بر سفارش‌ها و نکته‌های این دو عزیز سفر کرده داریم و با قرائت فاتحه‌ای یاد این دو استاد و تمامی درگذشتگان را گرامی می‌داریم.
مرحوم آیت الله حسن ممدوحی کرمانشاهی گفت: ماه رمضان ماه عبادت است و طهارت شرط لازم برای عبادت است، ولی در ماه رمضان باید طهارت روحی و باطنی داشته باشیم. یعنی انسان از گناهانش توبه کند و رذائلی همچون کینه، حسد و غیبت را از خود دور کند و مواظب زبان و چشم خود باشد که به آن طهارت باطن گویند. اگر کسی با این وضعیت وارد ماه رمضان شود و در حقیقت این طهارت باطن را ادامه دهد و نگذارد که قلبش آلوده شود، ماه رمضانی بر او می‌گذرد که در عمرش ندیده است.
این استاد اخلاق اضافه کرد: مساله مهم و موثر این است که انسان خود را از این نوع چرک‌های روحی بویژه خودخواهی، کینه، تکبر، دشمنی با دیگران، بدزبانی و بدچشمی پاک کند و قلبش را برای محبت ائمه و اولیای آماده سازد و دل خود را از محبت کردن به افراد گناهکار و بی دین دور کند.
ممدوحی یکی دیگر از شرایط طهارت باطن را دوری از هر نوع مانع در این زمینه دانست و حتی گفت که گاهی دیدن تلویزیون و سرگرم شدن به تلفن همراه انسان را از طهارت باطن دور می‌کند.
وی با اشاره به این روایت رسول خدا (ص) که فرمود «چه بسا روزه دارانی که بهره آنان فقط گرسنگی و تشنگی است» اظهار داشت: این‌ها همان کسانی هستند که بدون طهارت وارد ماه مبارک رمضان می‌شوند و مانند کسانی هستند که بدون وضو نماز می‌خوانند.
ممدوحی یکی دیگر از شرایط ورود به ماه رمضان را ادای حقوق مردم دانست و اظهار داشت: افرادی که می‌خواهند با پاکی وارد این ماه مبارک شوند، حتی المقدور اگر قدرت دارند، باید حق الناس را ادا کنند و اگر پشت سر کسی غیبت کرده یا تهمتی زده یا آبروی کسی را برده، باید جبران کند. البته در بعضی گناهان مانند غیبت لازم نیست که به مخاطب بگویی پشت سر او چه گفته ای. چون ممکن است تبعات آن بیشتر باشد بلکه به همین اندازه که انسان پیش خدای خود توبه کند و برای شخص موردنظر استغفار کند، کافی است.
وی همچنین درباره ختم قرآن کریم در ماه مبارک رمضان گفت: گاهی نیاز نیست که تمام قرآن را در ماه رمضان ختم کرد، ولی اگر کسی بتواند نیمی از قرآن را با تدبر و تفکر بخواند، بهتر است. یعنی ترجمه‌های آیات را ببیند و بر روی آیات الهی تفکر کند به گونه‌ای که قرآن بر دلش بنشیند.
این استاد اخلاق افزود: یکی از علما تعریف می‌کرد هنگام قرائت قرآن در ماه رمضان به آیه ۳۰ سوره لقمان رسید که می‌فرماید «همه این‌ها دلیل آن است که خدا، خود حق است و غیر از او هر چه را که می خوانند، باطل است و خدا همان بلندمرتبه بزرگ است» و تمام ماه رمضان همین آیه ذهن و دل او را به خود مشغول کرده بود و همواره بر روی آن فکر می‌کرد.
نویسنده کتاب شهود و شناخت درباره مطالعه ترجمه قرآن اظهار داشت: ترجمه نیز باید بر دل انسان بنشیند، ولی باید بدانیم ترجمه قرآن، انسان را بی نیاز نمی‌کند. چون هیچ ترجمه‌ای در دنیا نمی‌تواند آن چیزی را که در قرآن آمده، بیان کند. یعنی بلیغ‌ترین و عمیق‌ترین ترجمه‌ها حتی از سعدی و حافظ و سایر مترجمان نمی‌تواند زوایای نکات عظیم قرآن را بیان کند.
مرحوم حجت الاسلام محمدحسن راستگو که همواره با هنرنمایی‌های خود مسائل دینی را برای کودکان و نوجوانان در قالب قصه بیان می‌کرد درباره آماده سازی کودکان برای روزه‌داری، سال گذشته در گفتگو با خبرنگار ایرنا گفت: ماه رمضان، ماه برکت و رحمت و مغفرت الهی است و خوب است که والدین در این ماه برای روزه گرفتن فرزندان خود مقدماتی را رعایت کنند که روزه برای آنان سخت نباشد.
وی افزود: پدران و مادران درمورد غذا یعنی سحری و افطاری سعی کنند تا غذا‌های کم حجم و پرانرژی و پرقدرت به فرزندان خود بدهند. از طرف دیگر آنان را در طول روز خسته نکنند و از آن‌ها کار‌های بدنی سخت نخواهند که نیاز به تعریق یا خوردن آب باشد و خستگی آنان به گونه‌ای نباشد که کودکان را از روزه بیزار کنند.
راستگو همچنین خواستار توجیه معنوی روزه داری برای فرزندان شد و گفت: پدران و مادران فلسفه روزه داری را به زبان کودکانه بیان کنند و بگویند که روزه از احکام خداست و کسی که بنده خداست، احکام الهی را انجام می‌دهد؛ هر چند سخت باشد. ما می‌توانیم سختی‌های روزه داری را با سختی‌های درس خواندن مقایسه کنیم و به کودکان بگوییم همانگونه که یک دانش آموز برای رسیدن به مدارج بالای علمی باید درس بخواند و با وجود این که علاقه به بازی کردن دارد، ولی باید مقداری از بازی خود صرفنظر کند و به درس‌های خود بیشتر بپردازد و طبیعی است که درس خواندن برای او زحمت و کم خوابی دارد، ولی نتایج درخشان آینده و کسب مدارج علمی، سختی‌های امروز را جبران می‌کند.
وی اضافه کرد: زمانی که کودکان این موضوع را درک کردند، آنگاه به آنان بگوییم که برای رسیدن به مقام قرب الهی و درجات بالای ایمان نیز باید بدن خود را مقداری تربیت کنند. یعنی این بدن نباید همیشه حالت خوردن و خوابیدن و راحتی داشته باشد و باید مقداری به این بدن تحمل بدهند که بتوانند در سختی‌ها صبور و با استقامت باشد. همچنین این مثال را می‌توانیم برای فرزندان خود بزنیم که قهرمانان ورزشی که در سطح دنیا مطرح هستند، هیچگاه با خوردن و خوابیدن و ا ستراحت کردن به چنین مقام‌هایی نرسیده اند بلکه با تمرین‌های سخت موفق شدند تا امتیاز‌های ورزشی را به دست آورند و درمورد روزه نیز اینگونه است.
راستگو برای احیای کودکان در شب‌های ماه مبارک رمضان به روایتی از حضرت زهرا (س) استناد کرد و گفت: از فاطمه زهرا (س) پرسیدند که فرزندانشان چگونه در شب‌های احیا تا صبح بیدار می‌مانند در حالی که بسیاری از کودکان پس از ورود به مسجد و گذشتن ساعتی خوابشان می‌گیرد و آن حضرت فرمود من روز قبل آنان را خسته نمی‌کنم و هنگام افطار نیز به آنان غذای سبک می‌دهم.
وی افزود: یعنی اگر کسی هنگام افطار غذای سنگین بخورد، قطعا آب خوردن زیاد برای هضم آن غذا لازم است و در ادامه نیز به استراحت و نوشیدنی نیاز پیدا می‌کند و به همین دلیل کودکان دوست دارند زودتر بخوابند و اگر کودکان را روز قبل از احیاء خسته نکنند، بدن‌های آن‌ها برای بیدار ماندن در شب آمادگی دارد.
این معلم قرآن تاکید کرد: واجب نیست تا کودکان را مجبور کنیم که بنشینند و یک جزء از قرآن را بخوانند. چون گاهی تلاوت یک جزء درحدود یک ساعت یا بیشتر طول بکشد و بهتر است تا زمانی قرآن بخوانند که خسته نشوند. قرآن نور است و ما کلام خدا را می‌خوانیم، ولی اجبار کودکان به یک کار مستحب، اگر او را بیزار کند، قطعا گناهش بیشتر است که به خاطر یک دلسوزی غیرصحیح باعث شویم که کودک از قرآن بیزار شود.
راستگو سفارش کرد: بهتر است قرآنی که کودکان می‌خوانند، ترجمه فارسی روان داشته باشد و پس از قرائت قرآن مقداری از ترجمه را نگاه کنند یا اگر پدر و مادر به زبان عربی مسلط هستند، بعضی از آیات را که ساده‌تر و قابل فهم برای کودکان است، توضیح دهند و همچنین قصه‌های قرآنی را تعریف کنند.
وی برای ترجمه آیات قرآن سفارش کرد تا پدر و مادر ترجمه قرآن را بخوانند و به زبان ساده آیات مناسب را برای فرزندان خود بازگو کنند.
راستگو سفارش‌هایی هم برای روز‌های کرونایی داشت و از والدین خواست تا صحبت‌های محبت آمیز با فرزندان خود داشته باشند و افزود: کودکان روزه دار در طول روز استراحت کنند و اگر بیدار شدند، برای آن‌ها برنامه‌های مفید داشته باشید و از مسائل تاریخ اسلام و تاریخ پیامبران نقل کنید تا کودکان ماه رمضان را با خوشی سپری کنند.
وی افزود: اگر ویروس کرونا و قرنطینه در ماه رمضان ادامه پیدا کرد، همان کار‌هایی را که در طول این مدت برای خانه ماندن انجام می‌دادند، ادامه دهند. مثلا معما، قصه، مسابقه‌های خودمانی، دادن هدیه، گفتن و نوشتن خاطره، نقاشی کردن و حفظ سوره‌های کوچک را با کودکان کار کنند تا ماه رمضان را با خاطره‌ای خوب سپری کنند و در پایان ماه، پربار از معنویت باشند.
