پس از هفتهها تلاش نافرجام و گفتگوهای پشت پرده، ایران و آمریکا سرانجام سه شنبه در وین شروع به تبادل نظر در مورد نحوه بازگشت به توافق هستهای ۲۰۱۵ خواهند کرد.
دیدارنیوز - نیویورک تایمز نوشت: پس از هفتهها تلاش نافرجام و گفتگوهای پشت پرده، ایران و آمریکا سرانجام سه شنبه در وین شروع به تبادل نظر در مورد نحوه بازگشت به توافق هستهای ۲۰۱۵ خواهند کرد. مقامات اروپایی و آمریکایی روز جمعه این خبر را با تاکید بر این نکته که فعلا خبری از مذاکره مستقیم ایران و آمریکا نیست بیان کردند.
در ادامه این مطلب آمده است: احیا توافق هستهای، تقریباً سه سال پس از خروج رئیس جمهور دونالد ج. ترامپ از آن یک گام اساسی خواهد بود تا جایی که شاید حتی آغازگر کاهش دشمنیها در روابط دو کشور باشد.
مقامات مطلع گفتند که هنوز مشخص نیست فرآیند پیچیده دیپلماتیکی که منجر به بازگشت ایران به تعهدات هستهای خودش و همچنین لغو تحریمها شود تا پیش از انتخابات ماه ژوئن ایران اتفاق افتد. با این حال مقامات آمریکایی و اروپایی میگویند که یک توافق اصولی قبل از انتخابات، میتواند دولت جدید ایران را هم ملزم به پیروی از آن کند.
این تحول شش هفته پس از آن صورت گرفت که آمریکا در ابتدا پیشنهاد پیوستن به جلسه کشورهای اروپایی با تهران را پس از چهار سال ارائه داد. در حالی که رئیس جمهور بایدن در طول مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ مکرراً گفته بود بازگشت به توافق بهترین راه برای محدود کردن بلندپروازیهای ایران است، مشاوران ارشد امنیت ملی وی معتقدند که برجام به تنهایی کفایت نمیکند. در نهایت، آنتونی جی بلینکن، وزیر امور خارجه گفته است توافق بعدی با ایران باید طولانیتر و مستحکمتر باشد.
توافق بر سر همه موارد ماهها و شاید بهتر بگوییم سالها مذاکره میطلبد. روز جمعه، در وزارت امور خارجه، جالینا پورتر، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه، به خبرنگاران گفت که توافق روز جمعه، این اولین قدم درست رو به جلو است.
خانم پورتر گفت که قرار است سه شنبه در جلسه کمیسیون مشترک برجام، تهران و واشنگتن به شکل غیر مستقیم در مورد مقدمات بازگشت احتمالی به برجام گفتگو کنند.
وی همچنین ادامه داد: در این جلسه در مورد اقدامات تخفیفی آمریکا برای کاهش تحریمها نیز گفتگو خواهد شد. خانم پورتر هیچ جزئیات بیشتری ارائه نداد.
آقای بایدن بسیاری از چهرههای اصلی آمریکا در آن مذاکرات را در سمتهای مختلف گمارده است. معاون جدید آقای بلینکن، وندی شرمن، که منتظر تأیید سنا است یکی از مذاکره کنندگان اصلی برجام بود. جیک سالیوان و ویلیام جی. برنز، دو نفری که هشت سال پیش مذاکرات مخفیانه با ایران را آغاز کردند نیز اکنون مشاور امنیت ملی آقای بایدن و رئیس سازمان سیا هستند.
همه با برنامه هستهای ایران و کاستیهای توافق سال ۲۰۱۵ کاملاً آشنا هستند، اما بعید است که آنها بتوانند در مورد توافقی بهتر هم مذاکره کنند، خصوصاً اگر همانطور که انتظار میرود یکی از چندین نامزد [اصولگرا]در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو به قدرت برسد.
مقامات آمریکایی بارها گفتهاند که آنها مایل به دیدار مستقیم با طرف ایرانی هستند، اما دولت ایران اصرار دارد که از طریق اروپاییها مذاکره کند. از آنجا که ایرانیها در هفتههای اخیر مواضع مختلفی را اتخاذ کردهاند، به طوری که ابتدا خواستار جبران خسارت و سپس پیشنهاد نوعی تبادل حسن نیت را دادند، هنوز مشخص نیست که آنها در وین چه پیشنهادی را ارائه میدهند.
تعیین توالی بازگشت هر دو کشور به برجام امری پیچیده است. بخشی به این دلیل که هم واشنگتن و هم تهران اصرار دارند که طرف مقابل اولین اقدام را انجام دهد.
علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، در شبکه اجتماعی کلاب هاوس گفت: من خوش بین هستم.
آقای صالحی که قبل از انقلاب ایران پایان نامه خود را در انستیتوی فناوری ماساچوست درباره راکتورهای سریع نوترونی نوشته است خاطرنشان کرد: تمام اقداماتی که ایران برای غنی سازی سوخت هستهای در سطوح بالاتر انجام داده تنها ظرف چند ماه قابل برگشت است.
وی گفت که این اقدامات به ایران در مذاکرات قدرت داده و افزود: تا زمانی که قدرت نداشته باشید نمیتوانید چانهزنی کنید.
آقای صالحی نیز یکی از شخصیتهای اصلی مذاکرات سال ۲۰۱۵ بود، همچنین محمد جواد ظریف نیز روز چهارشنبه در کلابهاوس گفت که ایران مایل به تعامل با آمریکا بر سر بازگشت به برجام است.
وی افزود: ما با اقدامات موقت مخالف نیستیم، اما موضع ما این است که یک رویکرد دائمی مفیدتر است.
با این حال، اگر تاریخچه دو کشور مد نظرمان باشد، حتی رسیدن به گامهای موقت نیز دشوار خواهد بود.
جمهوری خواهان در کنگره که اکثراً مخالف توافق ۲۰۱۵ بودند و حتی برخی از دموکراتهای برجسته در حال حاضر ادعا میکنند که دولت بایدن خیلی زود فشار بر تهران را برداشته است. آقای بایدن باید مواظب باشد جمهوری خواهان سنا اقدامات او را کوتاه آمدنش در مقابل خواستههای ایران قلمداد نکنند.
در ایران، پس از خروج ترامپ از برجام، دیگر اعتماد چندانی به آمریکا وجود ندارد و آنها یادآور میشوند که بایدن نیز همان کارهایی را میکند که ترامپ انجام میداد.
یک مقام ارشد دولت بایدن گفت که آمریکا به دنبال حفظ برخی از تحریمهای مربوط به هستهای برای استفاده از اهرم فشار نیست. وی افزود که کارزار فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران موفق نبوده است.
در حالی که اعضای توافق هستهای در تلاش هستد یک نقشه راه کلی ایجاد کنند، ایران و آمریکا احتمالا دیداری خواهند کرد تا جزئیات این حرکت هماهنگ دیپلماتیک را نهایی کنند.
اما در ادامه موانع احتمالی زیادی وجود دارد.
ایران دسترسی بازرسان آژانس در قالب برجام را متوقف کرده و حاضر به پاسخگویی در مورد ذرات رادیو اکتیو کشف شده در یکی از سایتهای اعلام نشده، نیست.
حتی اگر وضعیت موجود موجب احیای برجام شود، همچنان دولت بایدن با یکسری چالشها رو به رو خواهد بود، مثلا اینکه چه نوع محدودیتی میتواند برای ایران بعد از سال ۲۰۳۰ ایجاد شود و چگونه جهان میتواند برنامههای موشکی و پشتیبانی نظامی ایران در خاورمیانه را برای گروههایی مانند حزب الله، حماس و شبه نظامیان شیعه و همچنین بشار اسد محدود کند؟
میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در سازمانهای بین المللی در وین، گفت: تصور این است که ما در مسیر درستی هستیم، اما راه پیش رو آسان نخواهد بود و به تلاشهای فشردهای نیاز دارد.
