پرنسس‌های کوره؛ وقتی فعالیت اجتماعی اینستاگرامیزه می‌شود

 

دیدارنیوز – رسول شکوهی: یکی از قربون صدقه‌های جدید در ادبیات روزمره جامعه ما این است که به دختر بچه‌ها می‌گویند «پرنسس Princess». این هم از تاثیرات کمپانی دیزنی و یک مجموعه انیمیشن است که در آن دخترانی را به تصویر می‌کشد که همگی پرنسس هستند و ویژگی‌های خاص خود را دارند این الگو به جهان صادر شده است. اما این بار در فضای مجازی که دیگر مجازی نیست و بخش مهمی از واقعیت است با جنسی جدید از پرنسس‌ها روبرو شدیم. پرنسس‌های کوره!

این اتفاق با حواشی و جنجال زیادی همراه شد، ولی به یک بخش مهم آن کمتر پرداخته شد و آن نوع نگاه به فعالیت اجتماعی است. فعالیت اجتماعی به عنوان یک فعالیت جدی و حرفه‌ای و تخصصی در همه جای دنیا با هدف کاهش آسیب‌ها و بحران‌های اجتماعی پیش می‌رود و با یک فعالیت سانتیمانتال و از سر تخلیه روانی و ایجاد حس خوب فردی کاملا متفاوت است.

وقتی پای رسانه وسط بیاید این ماجرا به مراتب پیچیده‌تر هم می‌شود. این روز‌ها بخش زیادی از جامعه ما مصرف کننده خوراک رسانه‌ای است و این رسانه‌ها هستند که به فکر و سبک زندگی جامعه جهت می‌دهند. به همین خاطر وقتی یک فعالیت جدی اجتماعی قرار است در رسانه‌ها بروز پیدا کند باید به ابعاد مختلف این پدیده فکر شود و متناسب با قواعد پیش برود.

در همین راستا به سراغ حسین شیخ فعال اجتماعی رفتیم تا درباره فعالیت‌های اجتماعی از این دست که بیشتر جنبه ظاهری دارند و نتیجه آن به هیچ وجه سازنده نیست صحبت کنیم. شیخ به این نکته اشاره کرد که این اتفاقات منحصر به یکی دو سال اخیر نیست و در یک دهه اخیر وجود داشته و به مرور زمان بیشتر شده است. او به این نکته اشاره می‌کند که با گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی امروز می‌توان گفت که نیمی از جمعیت کشور از اینستاگرام استفاده می‌کنند و میل به دیده شدن حتی در خیریه‌ها هم وجود دارد.

 

 

 

این فعال اجتماعی می‌گوید: «بعد از گسترش هر چه بیشتر مشکلات اقتصادی و فقر و بحران‌هایی از این دست، واژه‌هایی به ادبیات روزمره و مخصوصا شبکه‌های اجتماعی اضافه شد مانند مهربانی. اول با دیوار مهربانی شروع شد و بعد از آن با غذای مهربانی و لباس مهربانی و ... ادامه پیدا کرد. گروه‌های کوچک با محوریت جوانان شکل گرفت که قدیمی‌ترین نوع آن گروه‌هایی بودند که به آسایشگاه کهریزک می‌رفتند و جشنی می‌گرفتند. ما فقط در کهریزک این ماجرا را می‌دیدیم. اما در چند سال گذشته با گسترش پدیده اینستاگرام و امکان دیده شدن هر چه بیشتر و گرفتن لایک و فالوئر باعث شده که این گروه‌ها بیشتر فعال شوند».

حسین شیخ به این نکته اشاره می‌کند که این گروه‌ها بدون تخصص وارد هر حوزه‌ای مانند کودکان کار و معلولین و کارتن خواب‌ها می‌شوند و با پسوند و پیشوند مهربانی که به گروه خود می‌چسبانند فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهند.

این فعال اجتماعی به سراغ یک فرهنگ مواجهه با خیرین در خیریه‌ها و سمن‌ها می‌رود که مشکلات مختلفی را به وجود آورده است. او در این باره می‌گوید: «وقتی اسم خیر و نیکوکار روی آن‌ها گذاشته می‌شود، هم مردم و هم فعالین اجتماعی و مددکاران و تسهیلگران یک قدم عقب می‌آیند و با این بهانه که این فرد برای کار خیر و کمک کردن آمده پس نمی‌توان به او چیزی گفت. ممکن است در کوره پزخانه‌های اطراف تهران خیریه‌های مختلف دفتر داشته باشند و فعالیت کنند. آن‌ها قطعا می‌بینند گروه‌هایی برای توزیع اقلام و عکاسی می‌آیند و می‌خواهند دمپایی را از پای بچه‌ها در بیاورند و به آن‌ها کفش بدهند و از پای کودکان فیلم و عکس بگیرند و کلیپ بسازند و بازدید بگیرند. آن‌ها می‌گویند که خوبی‌های این کار به بدی هایش می‌چربد و با این نگاه افراد بی تجربه و کم تجربه را آزاد می‌گذارند که در آن محله هر برنامه‌ای دارند اجرا کنند».

حسین شیخ به فضا‌های دختر-پسری و همچنین سن پایین افراد داوطلب در گروه‌های خیریه اشاره می‌کند که با اینکه با نیت خیر می‌آیند، ولی مناسبات خاص خود را دارند و در برخی موارد به دلیل نبود دانش و تجربه کافی مشکلاتی به وجود می‌آورند. او با تاکید بر اینکه به اسم کار خیر هر کاری مجاز نیست باز به سراغ بحث دیده شدن می‌رود و می‌گوید: «نمی خواهم بگویم که که این فعالیت‌ها جنبه خیر و اجتماعی ندارد، ولی بخش مهمی از این فعالیت‌ها حول محور دیده شدن و منطق دیده شدن شکل می‌گیرد. دیده شدن بیشتر در شبکه‌های اجتماعی برای خیریه‌ها این آورده را دارد که ارتباطات بیشتری می‌گیرند و می‌توانند خیر‌های بیشتری جذب کنند و امکانات بیشتری بدست بیاورند».

یکی دیگر از مشکلاتی که در عرصه فعالیت اجتماعی به وجود آمده است ورود شرکت‌های اقتصادی به این حوزه است که در چارچوب مسئولیت‌های اجتماعی خود فعالیت‌های خیریه‌ای را سازماندهی می‌کنند. این فعال اجتماعی در این باره می‌گوید: «در یک دهه اخیر بسیاری از شرکت‌های بزرگ اقتصادی واحد مسئولیت اجتماعی خود را جدی‌تر گرفتند و این موضوع جنبه تبلیغاتی و برندسازی برای آن‌ها داشت. این شرکت‌ها علاوه بر کمک رسانی به برندسازی خود نیز کمک می‌کنند. بسیاری از شرکت‌هایی که نمی‌توان اینجا از آن‌ها اسم برد خیریه‌هایی دارند که آن‌ها در حوزه مسئولیت اجتماعی فعال هستند. این خیریه‌های شرکتی و آن خیریه‌های کوچک مردمی به دنبال این نیستند که علت فقر و مشکلات آن را بررسی کنند و به جامعه آگاهی بخشی داشته باشند. چون برندسازی و تبلیغات فلان شرکت که خیریه هم دارد با توزیع کالا رخ می‌دهد نه با کار جدی اجتماعی که فقر را موشکافانه بررسی کند و اطلاع رسانی جدی داشته باشد».

 

حسین شیخ مثالی مطرح می‌کند که فلان بانک یا بهمان شرکت اقتصادی در ابتدای سال تحصیلی کارتن‌های لوازم التحریر را با لوگوی خود به سطح کشور می‌فرستد و با این کار به دنبال حل مشکل کودکان محروم از تحصیل نیست و با این کار بیشتر به دنبال برندسازی است. او به صراحت در این باره می‌گوید: «گروه‌های مردمی با یک نیت خیر برای دور هم جمع شدن و دیده شدن و وقت گذرانی و ساختن حال خوب فردی شکل گرفتند. شرکتی‌ها هم برای دیده شدن برند و معرفی و فروش محصول از این دست کار‌ها می‌کنند».

از حسین شیخ به عنوان یک فعال اجتماعی درباره نیروی انسانی متخصص پرسیدم و او به سراغ این بحث رفت که وقتی فردی که مددکاری اجتماعی و علوم اجتماعی خوانده و تحصیلات و تخصص او در حوزه‌های مد نظر هست از لحاظ معیشتی تامین نمی‌شود و سمن‌ها و خیریه‌ها نمی‌توانند از این لحاظ این افراد را تامین کنند و در نهایت آن‌ها جذب بخش دولتی می‌شوند.

با همین منطق است که سمن‌ها و خیریه‌ها به سراغ افرادی می‌روند که تخصص ویژه‌ای ندارند و وقت آزاد خود را در این حوزه می‌گذراند. طبیعی است که وقتی نیروی متخصص در حوزه مسائل اجتماعی حضور جدی نداشته باشد و نیرو‌های داوطلب که نه دانش لازم و نه تجربه کافی در این زمینه‌ها را ندارند به میدان می‌آیند باید منتظر تصمیمات و اتفاقاتی باشیم که نه تنها سازنده نیست بلکه می‌تواند مخرب هم باشد. در نمونه پرنسس‌های کوره اگر یک مددکار اجتماعی در کوره‌های اطراف تهران حضور داشت می‌توانست به این عکاس بگوید که این شیوه از کار هیچ نسبتی با فعالیت جدی و حرفه‌ای اجتماعی ندارد و اگر به دنبال یک اقدام موثر هستیم باید فعالیت اجتماعی را حرفه‌ای و تخصصی ببینیم.