دیدارنیوز ـ
سپیدار مقدم: ایران در کمربند خشک و نیمه‌خشک جهان قرار گرفته و از منابع رطوبتی بسیار دور است. از این رو سامانه‌های باران‌آور زمانی به ایران می‌رسند که بخش بزرگی از رطوبت خود را از دست داده و توان کافی برای ایجاد بارش در بخش‌های مرکزی و شرقی ایران ندارند. علاوه بر این، رشته کوه‌های زاگرس و البرز اگرچه موجب تقویت سامانه‌های باران‌زای وارد شده به کشور می‌شوند، ولی با قرار گرفتن در مسیر جریان‌های هوایی باعث فرسایش توده‌های هوایی باران‌زا پیش از رسیدن به منطقه مرکزی و شرقی کشور می‌شوند. بی‌نظمی و نوسان شدید بارش از سالی به سال دیگر سبب شده است که وقوع بارش در ایران به ویژه در نیمه مرکزی و شرقی کشور کاملا تصادفی و بی‌نظم باشد.
ایران از سال ۱۳۷۴ وارد یک دوره طولانی خشکسالی شده است و در اغلب سال‌ها بارش سالانه، پایین‌تر از میانگین بلندمدت بوده است. با این وجود افزایش بارش‌ها در سال ۱۳۹۸ مقام‌های سازمان هواشناسی و گروهی از اساتید اقلیم‌شناسی را به این نتیجه رسانده بود که گویا دوره خشکسالی در ایران رو به پایان است. امسال، اما بر خلاف آنچه که گفته می‌شد با زمستانی پر برف روبرو خواهیم بود، به گفته کارشناسان تنها ۳۰ درصد از بارندگی مورد نیاز برای تامین آب کشور اتفاق افتاده است.
در خصوص سال‌ها درگیری ایران با پدیده خشکسالی و زمزمه‌های ورود به ترسالی گفتگویی با احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید؛ او می گوید: «در دو سال گذشته بارندگی نسبتا خوب بود به خصوص سال آبی ۹۷ تا ۹۸، ولی امسال تاکنون بارندگی بسیار کمتر از نرمال است و در برخی از مناطق جنوب و جنوب شرق کشور، بارش‌ها تا نود درصد زیر نرمال است».
با توجه به اینکه سال‌ها صحبت از درگیری ایران با خشکسالی بود و به دلیل بارندگی سال‌های ۹۷ و ۹۸، صحبت‌هایی از ورود به دوره ترسالی شد، تحلیل شما در این مورد چیست؟
ایران یک کشور جنب حاره‌ای است، نوسانات دمایی و بارش کشورهایی که در این حوزه یا در عرض جغرافیایی مشابه واقع می‌شوند به خصوص در فصل سرد سال زیاد است به طوری‌که مثلا یک‌سال بیش از حد نرمال بارندگی دریافت می‌کنند و چند سال بعد در حد نرمال و یا کمتر از نرمال بارش دارند.
کشورهایی که موقعیت جغرافیایی اینچنینی دارند، مثل کشورهایی که در منطقه خاورمیانه قرار دارند از جمله لبنان، سوریه، ایران، افغانستان و سایر کشور‌های مشابه، بارشی کمتر از مقادیر نرمال جهانی دارند، یعنی میزان بارش در این کشور‌ها چیزی حدود یک سوم تا یک چهارم متوسط دنیا است.
در دو سال گذشته بارندگی نسبتا خوب بود به‌خصوص سال آبی ۹۷ تا ۹۸ (شروع سال آبی از ابتدای مهرماه هر سال تا پایان شهریور سال بعد می‌باشد) که البته در انتهای سال آبی هم سیلاب عظیمی در منطقه جنوب غرب کشور رخ داد، دوسال پی در پی بارشهای خوبی داشتیم، ولی امسال تاکنون بارندگی بسیار کمتر از نرمال است و در برخی از مناطق جنوب و جنوب شرق کشور، بارش‌ها تا نود درصد زیر نرمال است یعنی ده درصد بارش‌هایی که در این مدت باید دریافت می‌کرده باریده است. البته دوهفته آینده سامانه‌هایی در حال گذر است که تا حدی کم بارشی به‌خصوص در جنوب کشور را جبران می‌کنند، ولی به‌طور کلی بارندگی‌ها امسال کمتر از نرمال است.
اگر بحث ترسالی مطرح نباشد آیا بارندگی‌های دو سال اخیر به به بارور کردن ابر‌ها مربوط است؟
بارشهای دو سال اخیر هیچ ارتباطی به باروری ابر‌ها نداشتند. باروری ابر‌ها یک روش برای بر طرف کردن خشکسالی یا ایجاد تغییرات گسترده در جو نیست در واقع این توانایی در بارور کردن ابر‌ها وجود ندارد. جو انرژی بسیار عظیمی دارد که با بارور کردن ابر در یک نقطه نمی‌شود آن را خیلی تغییر داد، ضمن اینکه بارور کردن ابر‌ها در همه سامانه‌های جوی موثر نیست. باروری ابر‌ها در یک شرایط به‌خصوص می‌تواند موثر باشد آن هم به صورت منطقه‌ای و محدود. مثلا ابر‌ها قله سردی داشته باشند و رشد قائم ابر‌ها در شرایط مناسب و خوب باشد و باروری به هنگام و در فاز مناسبی صورت بگیرد و غیره.
مجموع این شرایط به گونه‌ای است که نمی‌تواند باروری ابر‌ها را آنچنان موثر کند که بتواند شرایط پربارش ترسالی و خشکسالی را در یک کشور رقم بزند. این روش فقط به صورت خیلی محدود در مناطقی محدود می‌تواند موثر باشد. در بهترین شرایط باروری ابر‌ها در یک منطقه نسبتا محدود، چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کیس‌هایی که باروری در آنها صورت می‌گیرد، آن هم در شرایط بسیار مناسب، می‌تواند افزایش بارش را ایجاد کند.
با توجه به بارش‌هایی که در پیش داریم و بخشی از کار شما مدیریت بحران است آیا برای جلوگیری از تکرار بحران سال ۹۸ برنامه‌ریزی شده است؟
بارشهای سال ۹۷ و ۹۸ با امسال خیلی متفاوت بود. سال ۹۷ ظرفیت غالب مخازن و منابع آبی و سد‌های کشور به‌خصوص در غرب و جنوب غرب تقریبا تا انتهای سال و شروع سال جدید که شروع سال ۹۸ بود تقریبا پر شده بود، ولی امسال با توجه به کم بارشی‌هایی که تاکنون داشتیم ظرفیت خالی در سد‌های وزارت نیرو زیاد است بنابراین از این نظر در بازه کوتاه مدت مشکلی نداریم و قطعا این موضوع جدای از بحث خشکسالی است.
وقتی ما در کم بارشی یا خشکسالی نسبی قرار داریم مفهومش این نیست که امکان وقوع سیل نیست. سیل یک پدیده موقت است که در هنگام رگبارهای کوتاه مدت، به‌خصوص در مناطقی که خروجی حوزه آبی آنها به یک رود دره محدود می‌شود یا یک منطقه آبگیری وسیعی دارند، ولی خروجی‌شان محدود است، می‌تواند رخ دهد کما اینکه امسال هم امکان وقوع آن است، چون با بارشهای کوتاه مدت و شدید و ناگهانی روبرو هستیم.
ولی احتمال وقوع سیل‌هایی مشابه سیل در سال‌های ۹۷ و ۹۸ در چنین شرایطی بسیار کم است. امسال بارندگی‌هایی که تاکنون داشتیم قابل مقایسه با آن سال‌ها نیست. دو سال گذشته در برخی استان‌های جنوب غرب کشور از جمله ایلام تقریبا بارندگی سالانه نزدیک دو برابر رسید درحالی‌که امسال در آن مناطق تاکنون حدود ۳۰ درصد کمتر از نرمال بارندگی داشتیم.
البته به دلیل سامانه‌ای که هفته گذشته از جنوب غرب کشور وارده شد، مناطق غربی را تحت پوشش قرار داد. و بعد از آن سامانه دیگری که از اواسط هفته جاری وارد کشور می‌شود؛ بارندگی‌های خوبی طی این دو هفته خواهیم داشت که به خصوص در مناطق غرب و جنوب غرب کم بارشی‌های موجود را تا حدی جبران می‌کند، ولی برای مناطق دیگر مثل جنوب و جنوب شرق و شرق کشور کم بارشی‌ها حتی با این دو سامانه‌ای هم که گذر می‌کنند همچنان باقی خواهد ماند.
به کانال تلگرامی دیدارنیوز بپیوندید
به صفحه اینستاگرام دیدارنیوز بپیوندید
به گروه واتساپی دیدارنیوز بپیوندید
