دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: سیاست خارجی و منطقه‌ای عربستان بعد از شکست ترامپ شکل جدیدی به خود می‌گیرد. گفت‌وگوی صلح با قطر گام اول این جریان به نظر می‌رسد. با این حال بعضی این موضوع را به گونه‌ای دیگر تحلیل می‌کنند و گفت‌وگوی صلح کشورهای عربی با قطر را برای ضربه زدن بیشتر به ایران می‌دانند. در هر حال هفته‌های اخیر کشورهای خلیج فارس لحن خصمانه پیشین خود در نزاع با قطر را نرم کرده‌اند و به سمت ایجاد رابطه با یکدیگر حرکت می‌کنند.
به گزارش دویچه وله، مقام‌های دیپلماتیک عربستان و سایر کشورهای عربی خلیج فارس در نشستی مجازی زمینه را برای گفت‌وگو‌های آشتی با قطر فراهم کردند. دو طرف می‌گویند که قصد دارند از راه گفت‌وگو‌های دیپلماتیک مستقیم به اختلافات میان خود پایان دهند. شرکت شیخ محمد بن عبدالرحمن الثانی، وزیر خارجه قطر در این نشست، نشانگر عزم دولت‌های منطقه برای حل اختلافات دیپلماتیک بود. سران کشورهای خلیج فارس سعی دارند اختلافات چندساله را در نشستی که ۵ ژانویه برگزار می‌شود، حل کنند.
عربستان، امارات، مصر و بحرین پنجم ژوئن ۲۰۱۷ روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کردند. این کشور‌ها فهرستی از ۱۳ خواسته خود را به قطر اعلام کرده بودند که با مخالفت این کشور روبرو شد. از جمله بستن شبکه تلویزیونی الجزیره، بستن یک پایگاه ترکیه، قطع رابطه با اخوان المسلمین و کاهش روابط با ایران از موارد درخواستی از قطر بوده است. قطر در برابر انتقاد کرد که کشورهای همسایه مایل به نقض حاکمیت ملی این کشور هستند و تأکید کرد روابط باید بر پایه احترام متقابل استوار باشد.
حال که کشورهای عربی خلیج فارس روش دیگری برای برقراری رابطه با قطر در نظر گرفتند، این روند را در دو علت می‌توان جستجو کرد.
تنگ کردن حلقه محاصره ایران
هنگامی که جرد کوشنر، مشاور ارشد کاخ سفید و داماد ترامپ به خاورمیانه سفر کرد همه منتظر اتفاقات جدیدی در خاورمیانه بودند. بسیاری رویکرد جدید عربستان در مقابل قطر را سوغات این سفر می‌دانند. در واقع دولت ترامپ در روز‌های پایانی سعی دارد بحران خلیج فارس را حل کند.
برخی معتقد هستند که واشنگتن به دنبال این است که ارتباط مالی ایران و قطر از بین برود. در واقع با محاصره قطر توسط عربستان، این کشور برای استفاده از حریم هوایی ایران برای هواپیما‌های خود، میلیون‌ها دلار به تهران می‌پردازد. باز شدن آسمان عربستان بر روی هواپیما‌های قطر سبب می‌شود ایران از درآمد ۱۰۰ میلیون دلاری که دوحه برای استفاده از آسمان ایران پرداخت می‌کند محروم شود. با این شرایط ایالات متحده آمریکا به هدف تحت فشار قرار دادن بیشتر ایران می‌رسد. از سوی دیگر اگر این توافق حاصل شود دولت ترامپ آن را یک دستاورد سیاسی برای خود می‌داند، به همین خاطر جرد کوشنر و مایک پمپئو سعی دارند این عمل انجام شود.
آمادگی ریاض برای ورود بایدن به کاخ سفید
به نظر می‌رسد ریاض از زمانی که شکست دونالد ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ مشخص شد، سعی کرد در روش خود تغییراتی بدهد. عربستان نگران برخورد جو بایدن است که در کارزار انتخاباتی خود بار‌ها از ادبیات تندی در مورد این کشور استفاده کرده است. بر همین اساس با فکر تغییرات جدی در سیاست خارجی واشنگتن در قبال جهان عرب، سعودی‌ها این روز‌ها در حال تجدیدنظر در روابط منطقه‌ای خود است.
از سوی دیگر، عربستان بعد از حملات سپتامبر ۲۰۱۹ به آرامکو متوجه شد که تنش در منطقه اولین نشانه به سمت او خواهد رفت. برهمین اساس به نفع همه است که منطقه به سمت آرامش حرکت کند. همچنین اگر محاصره قطر در خلیج فارس پایان یابد، عربستان سعودی می‌تواند بار دیگر مورد توجه واشنگتن قرار گیرد. در حقیقت این توافق باج عربستان به بایدن خشمگین از تحرکات عربستان در منطقه و قتل خاشقچی است.
مذاکرات خلیج فارس؛ ایران موافق یا مخالف؟
اما سوال اصلی این است که ایران کجای این توافق و گفت‌وگوی صلح قرار خواهد گرفت؟ با ایفای نقشی آرام کننده از سوی ریاض برای پایان دادن به برخی از مهم‌ترین چالش‌ها در منطقه، دولت جو بایدن می‌تواند با منطقه‌ای آرام‌تر برخورد کند.
چند روز پیش محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، وزیرخارجه قطر در گفتگو با شبکه الجزیره خواستار کاهش تنش‌ها در منطقه خلیج فارس و گفتگو بین کشورهای عربی منطقه با ایران شد. این موضوع نشان می‌دهد که قطر مایل به کاهش تنش بین ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس است. البته باید دید که عربستان چقدر زیر بار این جریان می‌رود.
البته محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران هم بعد از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در توئیتی عربستان و کشورهای عربی را مخاطب قرار داد که ترامپ رفت و ما هنوز همسایه هم هستیم. این توئیت کد خوبی به عربستان بود که در چهارساله گذشته در حمایت صددرصد دونالد ترامپ هرکاری در منطقه خواسته انجام داده تا دست و پای خود را جمع کند.
المانیتور در گزارشی درباره گفتگوی جدی دوحه و ریاض نوشته است که سیاست جدید پادشاهی سعودی می‌تواند پس از سال‌ها رقابت منطقه‌ای و اختلافات، صلح را به خاورمیانه نزدیک کند، در حالی که پیامد‌های عمده دیگری نیز دارد.
در هر حال ایران بحث اصلی منطقه خواهد بود و باید دید که عربستان و کشورهای عربی آیا پذیرفته‌اند که باید تنش در منطقه و ایران را کاهش دهند یا خیر و قطر را واسطه این جریان می‌کنند یا خیر؟ در واقع کاهش تنش‌ها در خاورمیانه احتمالا به دولت جدید آمریکا فضایی برای مذاکره مجدد در مورد توافق هسته‌ای با ایران می‌دهد و همچنین شرایط را برای منطقه بهتر خواهد کرد.
به کانال تلگرامی دیدارنیوز بپیوندید
به صفحه اینستاگرام دیدارنیوز بپیوندید
به گروه واتس‌اپی دیدارنیوز بپیوندید