جناح‌های سیاسی و مذاکره با آمریکا؛ از جام زهر دوم تا دولت مطمئن

 

دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: دوشنبه هفته گذشته جمعی از اصلاح‌طلبان در نامه‌ای با اشاره به انتخابات آمریکا و فرصت به دست آمده پس از پیروزی نامزد دموکرات‌ها، از نظام جمهوری اسلامی و حاکمیت خواستند که، "از پنجرهٔ فرصتی که برای تامین منافع ملی ایران و کاهش آلام و رنج مردم گشوده شده است، به کارآمدترین شکل استفاده کرده و نگذارند فرصت فراهم‌شده از دست برود و درهم‌شکستن سیاست فشار حداکثری و تحریم‌ها دشوارتر شود".

 

فعالان اصلاح طلب و امضا کنندگان این بیانیه برخورد‌ها و مواضع برخی از نیرو‌های سیاسی و صدا و سیما در رابطه بازگشت به برجام و فرصت به دست آمده از ناحیه پیروزی بایدن را غیر مسئولانه معرفی و تاکید کردند: "این رویکرد فرصت‌سوزی‌های گذشته تکرار و تقویت می‌کند."

این امضا کنندگان معتقدند شرایط ایران بد است و همه نیرو‌های ایراندوست از همه جریان‌های سیاسی فارغ از اختلافات و خاستگاه‌شان برای استفاده از فرصت به دست آمده باید هم‌صدا شوند که زمینه بازگشت آمریکا به برجام (در صورت لغو تحریم‌ها) تسریع یابد و برای تأمین و تحکیم همبستگی ملی، ایجاد شور و نشاط و امید اجتماعی و نیز ایجاد فضای امن کسب و کار، شفافیت مناسبات اقتصادی، مبارزه اصولی و قاطع با فساد، نوسازی سیستم بانکی متناسب با استاندارد‌های جهانی و خروج از لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی (FATF) اقدام شود. این فعالان سیاسی اصلاح طلب گفتند؛ "نباید آب به آسیاب مخالفان آمریکایی برجام ریخت".

طی سال‌های گذشته اتفاقات زیادی مانند حوادث دی ۹۶، آبان ۹۸ و سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین و تحصن‌ها و اعتراضات کارگری حادث شد که نه کلیت جریان اصلاحات به عنوان یک صدای واحد، که عده‌ای از فعالان این عرصه همواره از طریق نامه سرگشاده و بیانیه اعلام موضع کرده‌اند، کاری که طبیعتاً احزاب باید انجام می‌دادند. برخی معتقدند این افراد نباید چنین بیانیه‌هایی بدهند و وظیفه احزاب است و این نقد در حالی بیان می‌شود که احزاب یا اصلاٌ به چنین حوزه‌هایی ورود نمی‌کنند یا اگر هم معدود احزابی اعلام موضع می‌کنند طبیعتاٌ و به خاطر اینکه مجوز فعالیت آن‌ها در گرو پروتکل‌های نوشته و نانوشته‌ای است یا منع قانونی دارند، محافظه کارانه و با احتیاط اظهار نظر می‌کنند لذا به نظر می‌رسد این خلائی که از ناحیه احزاب ایجاد شده، اشخاص و فعالان اصلاح‌طلب را مجبور به اعلام موضع کرده است.

 

بیانیه تعدادی از فعلان اصلاح‌طلب واکنش‌های زیادی از سوی جناح اصولگرا به خصوص طیف تندروتر این جریان به همراه داشت تا آنجا که این نامه را با نامه ۱۲۷ نماینده مجلس ششم به رهبری که معروف به "نامه جام زهر دوم" شد، قیاس کردند و تحلیل کردند که چون نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس ششم در سال ۸۱ دچار تحلیل اشتباه از شرایط آن روز ایران شدند و جمهوری‌اسلامی آنقدر آسیب پذیر نبود که "جام زهر دوم" را سر بکشد، امروز هم جمهوری اسلامی قوی‌تر از گذشته است و جام زهری سر نمی‌کشد.
 

روز دوشنبه سوم آذر خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران در گزارشی با تیتر "نامه جام زهر دوم جمعی از اصلاح طلبان" نوشت: «جمعی از اصلاح طلبان افراطی، در حال جمع آوری امضا برای یک بیانیه جمعی هستند که در آن با خوش خیالی محض، مدعی بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌ها شده‌اند! این جریان ناکارآمد، با غفلت از توانمندی‌های داخلی، همچنان به دنبال شرطی کردن جامعه هستند.»

 

پس از پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا جدال بر سر مذاکره با آمریکا و بازگشت احتمالی این کشور به برجام در داخل ایران بالا گرفته است. در حالی‌که حسن روحانی و دیگر دولتمردان امیدوارند دولت جدید آمریکا از فرصت پیش آمده استفاده کند و به برجام باز گردد، اصولگرایان به تندی از روحانی و اصلاح‌طلبان انتقاد می‌کنند که چرا پالس مذاکره به آمریکا می‌فرستند. اصولگرایان دولت را متهم می‌کنند که توانمندی‌های داخلی را نادیده گرفته و مدام بر طبل ارتباط با غرب و آمریکا می‌کوبد. از طرف دیگر دولت هم می‌گوید تحریم‌ها ضربه سنگینی به اقتصاد ایران وارد کرده و باید از هر فرصتی برای لغو تحریم‌ها استفاده کرد.
 
در راستای مقایسه بیانیه اخیر جمعی از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب با نامه سال ۸۱ مجلس ششمی‌ها به رهبری، خبرگزاری فارس می‌نویسد: "در مجلس ششم نیز جمعی از نمایندگان افراطی خواستار نوشیدن جام زهر توسط رهبر معظم انقلاب در زمینه رابطه ایران و آمریکا شده بودند! " این رسانه وابسته به طیفی از سپاه پاسداران می‌افزاید: "اعضای مرکزی حزب سابق مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب از عوامل پیگیر برای تهیه و جمع آوری امضای این نامه هستند و از حاکمیت نظام جمهوری اسلامی خواسته‌اند از این فرصت استفاده نماید. "

 

در اردوگاه اصلاح‌طلبان هم محسن امین‌زاده پیشتر در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد گفته بود: "با وجود همه این دشواری‌ها، شکست ترامپ موقعیت و منزلتی برای ایران ایجاد کرده که می‌تواند سرافراز به مذاکره با دولت جدید امریکا بنشیند و از بحران بین‌المللی خارج شود و مسیر خردمندانه دیپلماسی مقتدرانه برای دستیابی به مصالح و منافع خود را دنبال کند. فرصتی که می‌تواند زمینه ساز توسعه ملی در ایران و بازسازی اقتصاد در حال سقوط کشور باشد". امین زاده که از جمله امضا کنندگان بیانیه اخیر است در این مصاحبه تاکید کرده بود: "ما تمام تعهدات‌مان در برجام را اجرا کردیم، اما امریکا و اروپا حتی به تعهدات کاغذی‌شان عمل نکردند بنابراین ابتدا آن‌ها باید از طریق لغو تحریم‌ها حسن نیت خود را نشان دهند، سپس ما می‌توانیم به همکاری و مذاکره بیشتر با غرب فکر کنیم".

وقتی بحث رابطه و مذاکره با آمریکا پیش کشیده می‌شود طیف تندرو اصولگرا معمولاً بر کلید واژه مقاومت و بی تاثیری تحریم‌ها تأکید دارد و بر این باورند که همه مشکلات در داخل قابل حل هستند و این مسئولان اجرایی کشور هستند که بد عمل می‌کنند و راه حل را در بیرون از مرز‌ها جستجو می‌کنند. معمولاً اصلاح‌طلبان و منتقدان این نوع نگاه تندرو‌ها را سطحی و شعاری می‌دانند و امید آن‌ها به حل مشکلات در داخل بدون داشتن مبادلات تجاری و ارتباط با دنیا واهی و کاذب معرفی می‌کنند. تحلیل اصلاح‌طلبان هم این است که اگر مشکلات کشور بدون توجه به روابط بین‌المللی قابل حل بود تا کنون حل شده بود. آن‌ها دولت‌ها را کم اثر می‌دانند و معتقدند عمده بودجه جاری کشور از راه صادرات نفت، میعانات نفتی و گازی و دیگر کالا‌های صادراتی تأمین می‌شود که با تحریم‌ها این مسیر مسدود است و از طرفی اندک فعالیت‌های تجاری و بازرگانی ایران هم به دلیل قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF بی اثر است.

اصولگرایان می‌گویند برجام هیچ فایده‌ای نداشته و به مشکلات اقتصاد ایران نیز افزوده است. از سوی دیگر اصلاح‌طلبان و میانه‌رو‌ها آنها را متهم می‌کنند که مایل نیستند مشکلات اقتصادی رفع شود. اصولگرایان هم رقبای اصلاح‌طلب خود را متهم به ساده لوحی و حتی ضدیت با نظام می‌کنند و معتقدند برجام هیچ سودی برای کشور نداشت و تحریم‌ها ما را قوی‌تر کرده و خواهد کرد. آن‌ها پیشرفت‌های کشور در چهل و اندی سال گذشته را لیست می‌کنند و بر این باورند که در مقاومت است که ایران به توسعه همه جانبه خواهد رسید. تندرو‌های اصولگرا هر سال وعده پیشرفت در سال و ده‌های بعد را می‌دهند. در رابطه با نسبت امیدواری کاذب اصولگرایان به اصلاح طلبان یک سایت اصولگرا نوشت: «با برآورد پیروزی «جو بایدن» در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده و با توجه به اینکه، اوست که دولت بعدی آمریکا را تشکیل خواهد داد، زمزمه‌های بازگشت به‌برجام از سوی برخی محافل افراطی اصلاح‌طلب شنیده شده و گویا نوعی از "امیدواری کاذب" نسبت به این توافق زوار دررفته در حال تزریق به جامعه است.»

به هر روی مخالفان بیانیه روز دوشنبه تعدادی از فعالان اصلاح‌طلب، قاطبه نیرو‌های این جریان را وابسته به غرب معرفی می‌کنند و از مجلس ششم و امضای نامه جام زهر در سال ۸۱ دلیل می‌آورند.

فعلاً ماجرای بیانیه اصلاح‌طلبان داغ و سوژه روز جریان اصولگرا، به‌خصوص طیف تندروی آن است. در هر حال اما به نظر دو چیز قابل انکار نیست.  یکی تأثیر تحریم‌ها بر اقتصاد ایران و دیگری قوی‌تر شدن احتمال مذاکره ایران با آمریکا بعد از پیروزی بایدن در انتخابات امریکا. فقط می‌ماند جنس و خاستگاه دولت ایران در ۱۴۰۰ که گمانه‌های بسیاری پیرامون آن وجود دارد که البته به ظاهر شرایط به سمت استقرار دولتی مطمئن برای نظام می‌رود، مگر اینکه طی ماه‌های باقی مانده تا انتخابات ریاست جمهوری ایران سیر حوادث و اتفاقات طوری رقم بخورد که همه گمانه‌ها و تحلیل‌ها را بی‌اثر کند.