اتحاد سعودی ـ اسرائیلی علیه مذاکره تهران ـ واشنگتن

 

دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: روابط تهران ـ واشنگتن احتمالاً با ورود جو بایدن فصل جدیدی را آغاز خواهند کرد. همین موضوع نگرانی اسرائیل و عربستان سعودی را در منطقه بیشتر کرده است.

جو بایدن در زمان کارزار‌های انتخاباتی خود بار‌ها از بازگشت به برجام صحبت کرده است و در ماه سپتامبر نوشته است: «اگر ایران به توافق هسته‌ای پایبند شود، ایالات متحده دوباره به توافق می‌پیوندد و این به عنوان نقطه آغاز مذاکرات بعدی است.» از سوی دیگر حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران نیز گفته است: «اگر بایدن تصمیمات ضدایرانی ترامپ را لغو کند، می‌توانیم به شرایط ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ برگردیم و این می‌تواند حل مسئله باشد و شرایط را تغییر بدهد.» در واقع پالس‌هایی که از دو کشور می‌آید خبر از شکل گیری توافق جدیدی بین ایران و آمریکا می‌دهد.

از سوی دیگر جو بایدن با معرفی تیم سیاست خارجی خود مهر محکمی به این موضوع زد که در حوزه ایران به مذاکره نزدیک خواهد شد. به نظر می‌رسد عجله تیم بایدن برای بازگشت به برجام نیز به دلیل نزدیک‌تر شدن ایران به زمان نقطه گریز هسته‌ای است. همه این مسائل از شروع مذاکراتی خبر می‌دهد که بعضی را نگران کرده است.

به نظر می‌رسد بو‌ی مذاکره‌ای که از سمت تهران و واشنگتن در چند ماه آینده می‌آید، نتانیاهو و محمدبن‌سلمان را به شدت نگران کرده است.

 

طبق گزارش‌های مختلف بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل یکشنبه شب ۲۲ نوامبر (دوم آذر) به همراه یوسی کوهن، رئیس سازمان موساد برای یک جلسه سری با محمدبن سلمان، ولیعهد عربستان و مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا به شهر نئوم عربستان سعودی رفت. خبر این سفر محرمانه با وجود تکذیب آن از سوی وزیر خارجه عربستان توسط رسانه‌های اسرائیل و برخی مقامات این کشور برملا شد. نتانیاهو رسماً درباره سفرش سکوت اختیار کرده است. این سفر سر و صدای زیادی در رسانه‌ها ایجاد کرد و خبر از ائتلاف این دو کشور داشت. نکته مهم این دیدار محرمانه عدم حضور ملک سلمان، پادشاه عربستان بود.

به نظر می‌رسد این سفر پر سر و صدا دو دلیل را دنبال می‌کرده است. عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل و متحد شدن علیه ایران و شکل گیری روابط میان تهران ـ واشنگتن از اهداف سفر نتانیاهو به عربستان به نظر می‌رسد. 

طبق گفته مقام‌های ارشد سعودی، موضوع اصلی رایزنی نتانیاهو و بن‌سلمان، تشکیل جبهه واحدی علیه ایران در آستانه روی کار آمدن بایدن در آمریکا بوده است. ریاض فکر می‌کند دولت بایدن به زودی با ایران وارد مذاکره می‌شود و از همین رو سعی دارد راهی برای کاهش آسیب به خود را بیابد. اسرائیل می‌تواند تضمین کند که لابی‌های اسرائیلی در آمریکا پشت عربستان بمانند و از سوی دیگر یک متحد خوب در منطقه دارد. عربستان تهران را خطرناک‌ترین رقیب خود در منطقه می‌داند و تقویت رابطه با اسرائیل یعنی اتحاد دو دشمن ایران با هم. از سوی دیگر خبر دیدار نتانیاهو با محمدبن سلمان و مایک پومپئو در حالی منتشر می‌شود که حدود دو هفته پیش رسانه‌ها گزارش دادند دولت ترامپ قصد دارد در هفته‌های پایانی کار خود، با هماهنگی اسرائیل و چند کشور عربی خلیج فارس مجموعه‌ای از تحریم‌های تازه و غیرمرتبط با برنامه هسته‌ای علیه ایران اعمال کند.

از سوی دیگر برخی، علل این سفر را عادی سازی روابط میان اسرائیل و عربستان دانستند. عربستان که روابط خود را با آمریکا از نوع بایدن سرد می‌بیند تنها راه ممکن را شاید اسرائیل می‌داند. همچنین عادی سازی عربستان به دلیل وسعت عربستان سعودی، جایگاه عربستان در جهان عرب و اسلام اهمیت بسیار زیادی برای اسرائیل دارد. از طرف دیگر این عادی سازی می‌تواند عربستان را تا حدودی از تهدیدات بایدن مخصوصاً در مورد ترور خاشقجی در امان نگه دارد.

 

حملات پی‌درپی اسرائیل به پایگاه‌های نظامی در سوریه ادامه دارد. خبرگزاری دولتی سوریه از حمله هوایی اسرائیل به مناطقی در جنوب شهر دمشق، پایتخت سوریه، خبر داده است. قبل از این نیز اسرائیل چند پایگاه نظامی سوریه را مورد هدف قرار داده بود که رسانه‌های اسرائیل مدعی بودند که پایگاه‌های وابسته به ایران در سوریه را مورد هدف قرار می‌دهند. برخی این حملات را به تلاش اسرائیل برای فشار بیشتر هم‌زمان با انتقال قدرت در کاخ سفید مربوط می‌دانند.

از سوی دیگر ترامپ در روز‌های آخر ریاست جمهوری خود دو هواپیمای غول‌پیکر B۵۲ در خاورمیانه مستقر کرده است. به نظر می‌رسد ترامپ سعی دارد در این هفته‌های آخر قوت قلبی به متحدان خود در منطقه بدهد. از سوی دیگر چند وقت قبل نیویورک تایمز در گزارشی اعلام کرده بود که دونالد ترامپ از مشاوران خود در مورد حمله به پایگاه‌های هسته‌ای ایران سوال کرده بود که مشاورانش او را از این کار منع کردند.

اسرائیل ایران را بزرگ‌ترین دشمن خود می‌داند و عربستان که از چهار سال پیش روابط خود را با ایران قطع کرده و جمهوری اسلامی را رقیب و تهدیدی جدی برای خود می‌بیند. بر همین اساس خبر استقرار بمب افکن B۵۲ آمریکا در خاورمیانه، حملات اسرائیل به سوریه و سفر محرمانه نتانیاهو و دیدار با بن سلمان و پمپئو نشان از یک پروژه علیه ایران دارد.

محمد‌بن‌سلمان و نتانیاهو در این هفته‌های پایانی عمر دولت ترامپ، نهایت کوشش خود را به‌کار گرفته‌اند تا اجازه ندهند امکان مذاکره بین آمریکا و ایران و برگشت به برجام در زمان بایدن میسر شود. چون این توافق را خطری برای خود در منطقه می‌دانند.

شکی نیست که بایدن با عربستان مثل دونالد ترامپ رفتار نخواهد کرد و فشار بیشتری به بن سلمان وارد می‌کند. از سوی دیگر روابط او با راست‌ها در اسرائیل به خوبی دونالد ترامپ نخواهد بود و دست نتانیاهو را برای انجام هر کاری اینگونه باز نخواهد گذاشت. به همین دلیل خاورمیانه پساترامپ خیلی به مذاق عربستان و اسرائیل خوش نخواهد آمد.

عربستان سعودی به اسرائیل به چشم مهم‌ترین شریک خود در تلاش‌هایش برای مهار تهدید ایران می‌نگرد. نفع استراتژیک مشترک این دو کشور به شدت برای مذاکره ایران و آمریکا خطرناک به نظر می‌رسد. از سوی دیگر پمپئو سفر منطقه‌ای خود را آغاز کرده و دولت ترامپ در این روز‌های آخر نقش پررنگی در منطقه بازی می‌کند. ائتلاف این سه کشور تا تحلیف بایدن به عنوان رئیس جمهوری آمریکا می‌تواند تبعاتی برای ایران و روابط تهران ـ واشنگتن داشته باشد. شکی نیست که عربستان و اسرائیل با همدستی دولت ترامپ ساکت نخواهند ماند و سعی دارند تا ورود بایدن به کاخ سفید از هرگونه شروع مذاکرات برجامی جلوگیری کنند. البته تندرو‌های داخل آمریکا و ایران نیز برای شروع این مذاکرات سد بزرگی هستند، اما باید دید که چقدر ائتلاف اسرائیل و عربستان جلو می‌رود برای اینکه مذاکرات تهران ـ واشنگتن در دوره ریاست جمهوری بایدن جلو نرود.