دیدارنیوز ـ مرضیه حسینی: ۱۸ اکتبر مصادف با ۲۷ مهر در تقویم جهانی روز یائسگی نام گذاری شده است. یائسگی بخشی از روند طبیعی بدن زنانه است که با توقف قاعدگی در اوایل ۵۰ سالگی آغاز میشود. این پدیده از آنجا که به ایجاد تغییرات ناخوشایند در جسم و روح زنان منجر میشود، حائز اهمیت زیادی است. یائسگی در برخی از زنان به شکل زودرس اتفاق افتاده و پیامدهای آن مشکلاتی را در زندگی فردی و خاصه زناشویی آنها ایجاد میکند. از دست دادن قدرت باروری، کاهش میل جنسی و عارض شدن حالاتی مانند خشکی واژن و درد، گرگرفتی، افسردگی و حالات عصبی از جمله عوارض یائسگی و یائسگی زودرس است. دکتر
کتایون برجیس متخصص زنان و فلوشیپ نازایی در گفتگوی با
دیدار، یائسگی زودرس، عوامل و راههای درمان آن را مورد بررسی قرار میدهد.
دلایل بروز یائسگی زودرس
یائسگی زودرس پدیدهای است که در چند دهه اخیر در میان زنان ایرانی رو به افزایش است. به صورت کلی یائسگی زمانی رخ میدهد که سطح تولید استروژن کاهش یافته و فرایند تولید تخمک متوقف شود. استروژن هورمونی است که چرخه تولید مثل را کنترل کرده و بر فعالیتهای جنسی موثر است. کتایون برجیس در خصوص دلایل بروز یائسگی زودرس میگوید: «ژنتیک یکی از مهمترین عوامل یائسگی زودرس است، اغلب کسانی که مادرشان دچار این عارضه بوده، خود نیز در سنین پایینتر از ۴۵ سالگی یائسه میشوند. یکی دیگر از مهمترین دلایل بروز یائسگی زودرس، نارسایی تخمدان است که به قطع سیکلهای قاعدگی و علایم یائسگی در سنین کمتر از ۴۰ سال منجر میشود. در کنار نارسایی تخمدان، عواملی، چون سابقه جراحی روی تخمدان، شیمی درمانی یا رادیوتراپی نیز میتواند در بروز یائسگی زودرس موثر باشد. عامل دیگری که میتواند به بروز این عارضه کمک کند، مشکلات کروموزومی نظیر سندروم ترنر، سندروم x شکننده، و مشکلات خودایمنی است.
عامل بعدی که به بروز یائسگی زودرس و مشکلات مشابه منجر شده، سبک زندگی است. بالارفتن میزان مصرف الکل و سیگار در میان زنان، بروز چاقی و افزایش وزن و الگوی تغذیه فست فودی در سالهای اخیر میزان ابتلا به یائسگی زود را افزایش داده؛ ورزش، ترک دخانیات و داشتن رژیم غذایی حاوی سبزیجات و لبنیات میتواند عامل موثری در پیشگیری از این عارضه باشد.»
راههای درمان یائسگی زودرس
کتایون برجیس در خصوص راههای درمان یائسگی زودرس گفت: «یکی از راههای درمان یائسگی زودرس هورمون درمانی است، این نوع از درمان، مشکلاتی، چون گرگرفتگی، تغییرات روانشناختی، خشکی واژن و اختلال در تمایل جنسی و پوکی استخوان را درمان میکند، اما عوراضی نیز دارد از جمله اینکه خطر ابتلا به سرطان پستان و افزایش انعقادپذیری خون را افزایش میدهد. از آنجا که نازایی بزرگترین عارضه یائسگی زودرس است، زنان مبتلا به این اختلال میتوانند از روش اهدای تخمک برای حل مشکل باروری استفاده کنند.»
تاخیر در یائسگی تا ۲۰ سال
از آنجا که یائسگی و خاصه یائسگی زودرس یکی از مهمترین دغدغهها در حوزه بهداشت و سلامت زنان است، پزشکان در سالهای اخیر مطالعاتی را برای به تاخیر انداختن یائسگی انجام دادهاند. متخصصان IVF در انگلیس موفق به انجام روشی شدهاند که میتواند یائسگی را تا ۲۰ سال به تعویق اندازد. این روش که ۷-۱۱ هزار یورو هزینه دارد و در زنان زیر ۴۰ سال انجام میشود، شامل جدا کردن قسمت کوچکی از بافت تخمدان، قطعه قطعه کردن و فریز آن تا زمان یائسگی میباشد، در زمان یائسگی، قطعات بافتی به قسمتی از بدن زن که جریان خون کافی داشته باشد مانند زیربغل پیوند زده میشوند تا مانع کاسته شدن هورمونهای جنسی شوند.
مدت به تاخیر انداختن یائسگی در این فرایند که تاکنون بر روی ۹ زن صورت گرفته است بستگی به سنی دارد که عمل انجام میگیرد. در صورتی که فرایند در ۲۵ سالگی صورت گیرد یائسگی تا ۲۰ سال میتواند به تاخیر افتد، ولی در ۴۰ سالگی تنها تا ۵ سال یائسگی را به تاخیر میاندازد.
تستوسترون و به تعویق انداختن یائسگی
تحقیقات علمی نشان میدهد تستوسترون ممکن است عملکرد جنسی زنان پس از یائسگی را بهبود ببخشد و یا در به تاخیر انداختن یائسگی موثر باشد. بررسی ۳۶ تحقیق بالینی حاکی از آن است که هورمون تستوسترون نه تنها در سلامت جنسی مردان بلکه در سلامت جنسی زنان در دوران یائسگی نیز موثر است. تستوسترون یک ترکیب استروئیدی و مهمترین هورمون جنسی مردانه است که نقشی کلیدی در رشد بافتهای تولیدمثلی مردانه مانند بیضه و پروستات دارد. این هورمون همچنین سبب افزایش حجم عضله و توده استخوانی در مردان میشود. تستوسترون در زنان نیز وجود دارد، اما در مردان ۲۰ برابر زنان است. در این تحقیق قریب به ۸۵۰۰ زن در ۳۶ مطالعه بالینی بررسی شدهاند. این زنان حداقل به مدت ۱۲ هفته به صورت تصادفی تستوسترون یا دارونما (پلاسبو) دریافت کردهاند. مقایسه بین زنانی که در درمان آنها از تستوسترون استفاده شده نشان میدهد که زندگی جنسی آنها در مقایسه با زنانی که دارونما دریافت کردهاند، بهبود یافته است.
بسیاری گمان میکنند که تستوسترون یک هورمون کاملا مردانه است و تنها در مردان یافت میشود. گرچه مقدار آن به میزان قابل توجهی در مردان بالاتر است، اما در فعالیتهای حیاتی زنان نیز نقش دارد. به عنوان مثال این هورمون به افزایش میل جنسی و ارگاسم زنان کمک میکند، همچنین در تقویت نیروی عضلانی، بهبود خلق و خو، عملکرد متابولیک، توانایی تفکر، به یاد آوردن و قدرت استدلال نیز نقش دارد. دانشمندان پیشتر نیز این مساله را بررسی کردهاند، اما هنوز میزان تستوسترون لازم و مناسب برای بدن مشخص نشده است چرا که اغلب تحقیقات در مورد این هورمون سلامت مردان را هدف قرار دادهاند. با این حال محققان دریافتهاند که استفاده از این هورمون در زمان یائسگی میتواند به بهبود میل و سلامت جنسی زنان کمک کند، خلق و خوی آنان را بهبود بخشد و در سلامت قلب و عروق آنها موثر باشد.
