وزارت خزانه‌داری آمریکا در آخرین مورد از اعلام فهرست شرکت‌ها و بانک‌های ایرانی تحت تحریم، نام ۱۸ بانک ایرانی را به تحریم‌های ثانویه افزود. تحریم‌های ثانویه چیست و این تحریم‌ها چه تاثیری بر فعالیت این ۱۸ بانک و به طور کلی بر اقتصاد ایران دارد؟ گزارش حاضر بعد از تبیین مفهوم تحریم‌های اولیه و ثانویه، به این نکته پرداخته است که نظام مالی کشور پیش از این به دلیل عدم پیوستن به FATF، تحریم‌های آمریکا و نیز برخی مشکلات داخلی در نظام بانکداری کشور، عملا قفل شده است و ارتباط چندانی با دنیا ندارد. از این منظر تحریم‌های جدید احتمالا تنها به قصد اثرگذاری روانی و نیز اثبات این که آمریکا هنوز توان تحریم‌های بیشتر را دارد، صورت گرفته است. از سوی دیگر یک انگیزه دیگر دولت ترامپ ممکن است مین‌گذاری در روابط ایران و آمریکا در دولت احتمالی بایدن باشد.
دیدارنیوز - مهدی الیاسی: وزارت خزانه‌داری آمریکا در آخرین اقدام تحریمی خود، ۱۸ بانک ایرانی را تحت تحریم‌های جدید خود قرار داد.
طبق اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا بانک‌های سامان، سرمایه، توسعه تعاون، گردشگری، حکمت، ایران زمین، قرض‌الحسنه مهر ایران، کارآفرین، پاسارگاد، ایران زمین، شهر، خاورمیانه، اقتصاد نوین و تأمین سرمایه امین، کشاورزی، مسکن، رفاه کارگران و قرض الحسنه رسالت در سراسر جهان تحت تحریم‌های ثانویه قرار گرفتند. همچنین تمامی شعبه‌های بانک اسلامی همکاری منطقه‌ای در ایران و عراق نیز تحت تحریم‌های ثانویه قرار گرفتند.
وزارت خزانه داری آمریکا اعلام کرد، تحریم‌های جدید آن دسته از بانک‌های ایرانی را هدف قرار داده اند که تاکنون مشمول تحریم‌های ثانویه نبوده‌اند.
تحریم‌های ثانویه چیست؟
با توجه به این که وزارت خزانه‌داری آمریکا در تحریم ۱۸ بانک ایرانی از تعبیر «تحریم‌های ثانویه» استفاده کرده است، این پرسش مطرح می‌شود که تحریم‌های ثانویه آمریکا چیست؟
تحریم‌های اعمال‌شده ازسوی امریکا علیه ایران را می‌توان به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم کرد. تحریم‌های اولیه مجازات‌هایی است که به طور مستقیم شامل ایران می‌شود، یعنی تحریم‌هایی که امریکا به‌طور مستقیم بر افراد یا شرکت‌های ایرانی اعمال می‌کند و کلیه افراد و شرکت‌های امریکایی باید آن را رعایت کنند. از تحریم‌های اولیه می‌توان به تحریم صادرات، فروش و اجاره و انتقال هواپیما‌های مسافربری و ارایه خدمات مرتبط با آن به ایران اشاره کرد که دولت امریکا با اجرای برجام، آن را تعلیق کرد. اکثر تحریم‌هایی که پس اشغال سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ وضع شد، شامل تحریم‌های اولیه است.
در تحریم ثانویه، مجازات‌ها می‌تواند افراد حقیقی و حقوقی سایر کشور‌ها را نیز که با افراد یا شرکت‌های ایرانی تحریم‌شده مبادله داشته‌اند، شامل شود بنابراین آن‌ها هم باید به منظور جلوگیری از تحریم ازسوی امریکا، از مبادله با افراد و شرکت‌های ایرانی تحت تحریم، اجتناب کنند و در غیر این صورت، با مجازات‌های مختلف رو به رو خواهند شد.
بانک‌های ایرانی و تحریم ثانویه
این که وزارت خزانه‌داری آمریکا، ۱۸ بانک ایرانی را به فهرست تحریم‌های ثانویه، افزوده است و در درجه اول به این معنا است که علاوه بر بانک‌های آمریکایی هر بانکی در دنیا که با این بانک‌ها همکاری کند، مشمول جریمه از سوی آمریکا خواهد شد.
نخستین پرسشی که مطرح می‌شود این است که تحریم ۱۸ بانک ایرانی چه تاثیری دارد؟ واقعیت این است که سیستم بانکی ما پیش از این قفل شده بود و عملا به دلیل تحریم‌ها و عدم عضویت در FATF ارتباط آنچنانی با دنیای خارج نداشت. بنا براین اعلام تحریم‌های اخیر اگرچه قطعا دارای تاثیر است، اما تاثیر تعیین کننده نخواهد داشت، زیرا بسیاری از شرکت‌ها و سیستم بانکی دنیا به علت قدرت اقتصادی آمریکا قبلا ارتباطشان را با ایران قطع کرده‌اند. در دو سال اخیر تحریم‌های اقتصادی بسیار سختی، اعمال شده است و عملا ارتباط ایران با بانک‌های جهانی قطع است. هیچ یک از بانک‌های دنیا اعم از اروپایی و آسیایی از بانک‌های ایرانی سپرده و حواله نمی‌پذیرند و نقل و انتقال وجوه انجام نمی‌دهند. این بانک‌ها حاضر نیستند به بانک‌های ما قرض بدهند، سپرده‌ای بپذیرند یا اعتبار اسنادی را به اجرا بگذارند.
علاوه بر تحریم‌ها یکی از دلایل اصلی عدم همکاری بانک‌های دنیا با بانک‌های ایرانی به نوع صورت‌های مالی بانک‌های کشورمان باز می‌گردد. صورت‌های مالی بانک‌های ایرانی بر اساس استاندارد‌های IFRS تهیه نمی‌شود و از این رو اساسا در زبان گزارشگری مالی بین‌المللی قابل فهم نیست. از سوی دیگر نسبت کفایت سرمایه عموم بانک‌های ایرانی و جمله ۱۸ بانک تحریم شده، بسیار پایین و در برخی موارد، منفی است.
وضعیت به گونه‌ای است که حتی اگر تحریم‌های آمریکا هم وجود نداشته باشد بسیاری از بانک‌های معتبر به دلیل ریسک اقتصادی بالا، حاضر به همکاری با این بانک‌ها نیستند. افزوده شدن ریسک سیاسی، در قالب تحریم ثانویه تنها انگیزه عدم همکاری را بیشتر می‌کند، اما عامل اولیه در عدم همکاری نیست.
در مجموع به نظر می‌رسد وزارت خزانه‌داری آمریکا هر بار نام تعدادی از شرکت‌ها و بانک‌های ایرانی را که قبلا در قالب‌های دیگر تحریم شده بودند را در فهرست‌هایی جدید، تحت عنوان تحریم‌های تازه، مطرح می‌کند تا وانمود کند همچنان ظرفیت‌هایی جدیدی برای تحریم‌های بیشتر دارد، اما واقعیت این است که تحریم‌های اقتصادی ایران در دو بخش اصلی، یعنی تحریم نفتی و تحریم بانکی نزدیک به دو سال است که به صورت کامل و اثرگذار به اجرا درآمده است و دیگر بالاتر از سیاهی رنگی نیست!
البته در خصوص فهرست تحریم‌های متعددی که دولت ترامپ هر چند وقت یکبار ارائه می‌دهد توجه به این نکته ضروری است که شاید یکی از اهداف دولت ترامپ از افزودن مستمر بر حجم تحریم‌ها، مین‌گذاری در روابط ایران و آمریکا باشد تا در صورت پیروزی بایدن، امکان دستیابی به توافق سیاسی را سخت‌تر کند.
