شاید بزرگ‌ترین بازنده‌ها، فلسطینی‌ها باشند. آن‌ها شاهد بودند که بازو‌های مذاکراتی‌شان با اسرائیل ضعیف است و به همین دلیل برای تقویت آن، بر یکپارچگی کشورهای عربی حساب کرده بودند. مشخص نیست که وجود یک موقعیت ضعیف‌تر، فلسطینی‌ها را به سمت امتیاز دهی بیشتر یا کمتر نسبت به اسرائیل سوق خواهد داد.
دیدارنیوز ـ سرویس جهان: معاون ارشد مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک و مدیر پروژه خاورمیانه این مرکز به ۶ سوال پیرامون تحولات اخیر در خاورمیانه و صلح اعراب و اسرائیل و تأثیر آن بر فلسطینیان و ایران پاسخ داده است. ترجمه اختصاصی دیدار از این پرسش و پاسخ مهم را در ادامه می‌خوانید.
منبع: اندیشکده "مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک"
نویسنده: "جان بی آلترمن"
مترجم: راستین یزدان پناه
به نظر می‌رسد امارات عربی متحده در میان کشور‌ها و گروه‌هایی است که برنامه زمانی این مساله را در اختیار دارند. اسرائیلی‌ها و دولت ترامپ همواره مایل بودند در این زمینه‌ها توافق حاصل کنند، اما با توجه به نزدیک بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، به نظر می‌رسد دولت ترامپ احساس می‌کند که باید یک پیروزی دیپلماتیک برای خود رقم بزند. دستاورد‌های دیپلماتیک چندانی در چهار سال اخیر حاصل نشده است.
برای اماراتی‌ها، این فقط ابتدای روند مذاکرات با اسرائیلی‌ها و آمریکایی‌ها است، و من انتظار دارم که آن‌ها همچنان به دنبال گفت‌وگو باشند ـ و البته پاسخ طرف مقابل را هم خواهند داشت ـ بیشتر به خاطر رویکردشان در قبال اسرائیل.
احتمالا توافقات بیشتری صورت خواهد گرفت، اما انتظار دارم آن‌ها نیز مانند این توافق، میان اسرائیل و کشور‌هایی صورت گیرد که به معنای واقعی با تل آویو در جنگ نیستند. یک مقام ارشد اماراتی به تازگی به من گفته است که اگر اسرائیل صلح می‌خواهد، تنها راه به دست آوردن آن، توافق با فلسطینی‌ها است؛ در حالی که توافق عادی سازی روابط امارات و بحرین با اسرائیل، آشکارا از چنین مسیری عبور نکرده است. این توافق در واقع سقوط یکپارچگیِ کشورهای عربی در قبال مساله فلسطین است که سه چهارم قرن وجود داشته است.
احتمالا نه چندان زود. خاندان سعودی از سال ۱۷۴۴ تاکنون ارتباط خاصی با تشکیلات روحانیت داشته است؛ و بسیاری از آن روحانیون هم از آنچه که به نظرشان رها کردن فلسطین است، انتقاد می‌کنند. عربستان سعودی همچنین محل دو حرم شریف و مقدس‌ترین مکان اسلام است، و این کشور برای خود در هدایت جهان اسلام، نقشی خاص قائل است. بسیاری از مسلمانان همچنان نسبت به آرمان فلسطین ارتباط احساسی و اخلاقی دارند، حتی اگر برخی دولت‌ها از آن خسته شده باشند. انتظار دارم که سعودی‌ها در این مسیر به آرامی حرکت کنند.
برخلاف برخی از اظهارنظرها، این توافقات بیشتر برای جهان عرب مهم است تا اسرائیل. اسرائیلی‌ها شاید به خاطر حس کاهش انزوا در منطقه، قدری امنیت عاطفی به دست آورند؛ و البته شاید مزایایی فرعی هم حاصل کنند، مواردی که جز از طریق درگیری با ایران حاصل نمی‌شود. اما این مساله مسیر کشورهای عربی را در مواجهه با یکدیگر و همچنین مقابله با مشکلاتشان، به صورت چشمگیر تغییر خواهد داد. این توافق از بسیاری جنبه‌ها به معنای اعلام استقلال امارات از جهان عرب است؛ مساله‌ای که اعراب ظاهرا به این نتیجه رسیده‌اند برای مقابله با چالش‌های پیش رو به آن‌ها کمک نخواهد کرد، و آن‌ها را وارد جنگ‌هایی می‌کند که نمی‌توانند برنده آن شوند. اماراتی‌ها معتقدند برای تعامل دوجانبه با هر کشوری در جهان، توانایی و اعتماد به نفس دارند؛ آن هم بدون حضور ۲۰ کشور دیگری که پشت سرشان قرار دارند.
انتظار می‌رود که اماراتی‌ها یک تنه بیشتر به سمت جلو حرکت کنند، اما انتظار دارم کشور‌هایی که توانمندی کمتری دارند ـ یعنی آن‌هایی که منابع طبیعی و یا قابلیت‌های امارات را ندارند ـ هم در قالب اقدامات یک جانبه‌تر به سمت جلو حرکت کنند. مشخص نیست که این مساله به افزایش یا کاهش ثبات در خاورمیانه منجر خواهد شد. آنچه مشخص است، اینکه از نظر اماراتی‌ها، ثبات منطقه‌ای و آنچه که آن‌ها دنبال می‌کنند یعنی کنترل سیاسی شدید. این دیدگاه، با سیاست لیبرال و همچنین جوامع مدنیِ پرشور و شاد که دولت‌های مختلف آمریکا در سال‌های فراوان در خاورمیانه ایجاد کرده‌اند، متفاوت است.
برنده‌ها و بازنده‌های بزرگ توافق امارات و اسرائیل چه کسانی هستند؟
اماراتی‌ها فرصت‌های بسیار زیادی برای خود ایجاد کرده‌اند. نه تنها اسرائیلی‌ها مشتاق خواهند بود تا بر اساس شروط امارات معامله کنند، بلکه اماراتی‌ها هم روابط خود را هم با جمهوری خواهان و هم با دمکرات‌های آمریکا ارتقاء داده‌اند آن هم در زمانی که سیاست در آمریکا بسیار دوقطبی است. ضمنا انتظار می‌رود اماراتی‌ها سیستم‌های تسلیحاتی از آمریکا خریداری کنند که از مدت‌ها قبل مشتاق آن بوده‌اند. اسرائیلی‌ها از لحاظ عاطفی برنده هستند، زیرا در خاورمیانه احساس انزوای کمتری می‌کنند. آن‌ها شاید در زمینه‌های اطلاعاتی و همچنین سرمایه گذاری نقدی، عوایدی از اماراتی‌ها به دست آورند.
به نظر می‌رسد ایرانی‌ها احساس محاصره بیشتری خواهند کرد، زیرا دشمنانشان در حال همکاری نزدیک‌تر با یکدیگر هستند، اما در حقیقت اماراتی‌ها پیشتر در صدد جنگ با ایران نبودند و اکنون هم نیستند. شاید بزرگ‌ترین بازنده‌ها، فلسطینی‌ها باشند. آن‌ها شاهد بودند که بازو‌های مذاکراتی‌شان با اسرائیل ضعیف است و به همین دلیل برای تقویت آن، بر یکپارچگی کشورهای عربی حساب کرده بودند. مشخص نیست که وجود یک موقعیت ضعیف‌تر، فلسطینی‌ها را به سمت امتیاز دهی بیشتر یا کمتر نسبت به اسرائیل سوق خواهد داد.
بله، اما مشخص نیست که دوره‌ای از صلح گسترده‌تر یا خیر. در کوتاه مدت، شاید دوره‌ای از بی ثباتی بیشتر. همکاری کمتر کشورهای عربی، همگام با عزم آمریکا برای تحکیم موقعیت در منطقه، احتمالا تحرکات متفاوت منطقه‌ای ایجاد خواهد کرد. خاطرنشان می‌شود دیگر مناطق برای مقابله با مشکلات، سازمان‌های منطقه‌ای همکاری ایجاد کرده‌اند، نظیر اتحادیه اروپا، اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا، سازمان کشورهای آمریکایی، و اتحادیه آفریقا. اتحادیه عرب شاهد دوره‌ای از توصیفات جدید و تمرکز مجدد خواهد بود؛ مواردی که برخی باید پیش از این‌ها رخ می‌داد، و برخی هم احتمالا بی‌ثبات کننده است.
