شیوع کرونا، پایان عصر سکه و اسکناس در اروپا

 

اکنون پس از همه گیری بیماری کووید-۱۹ حذف پول نقد از معاملات روزمره شتاب بیشتری گرفته است. پیش از این خرید و فروش‌های بزرگ همه از طریق جابجایی بانکی انجام می‌شد، اما اکنون حتی کوچکترین خرید‌های روزانه نیز با استفاده از کارت یا موبایل هوشمند انجام می‌شود. 

 

سازمان بهداشت جهانی در آغاز همه گیری ویروس کرونا اعلام کرد که این ویروس بر روی اسکناس‌ها تا مدتی فعال باقی می‌ماند. این سازمان از مردم خواست از پول نقد پرهیز کنند. 

 

در عین حال گفته می‌شود انتقال ویروس از طریق پول تفاوتی با سایر اشیاء ندارد. با این حال اکنون بیشتر فروشگاه ها، خریداران را تشویق می‌کنند تا حتی الامکان از کارت برای پرداخت‌ها استفاده کنند. 

 

روشن است که اسکناس و سکه را نمی‌توان از فاصله امن ۲ متری جابجا کرد و با توجه به دست به دست شدن پول نقد، احتمال انتقال ویروس از این طریق بیشتر به نظر می‌رسد. البته نباید فراموش کرد که کارت‌های پلاستیکی، تلفن‌های هوشمند و دستگاه‌های خودپرداز، خود از عوامل انتشار آلودگی هستند. 

 

در جوامع غربی از گذشته استفاده از پول دیجیتال تشویق شده، اما همواره سالمندان در برابر آن مقاومت کرده‌اند. اکنون به نظر می‌رسد که این گروه نیز به طرفداران استفاده از کارت به جای پول پیوسته باشند. 

 

در مدت قرنطینه که بیشتر خرید‌ها به طور آنلاین انجام می‌شد همه مجبور به استفاده از انواع کارت برای پرداخت‌ها و تراکنش‌ها بودند. بعد از پایان قرنطینه نیز افراد برای کاهش تماس با یکدیگر ترجیح می‌دهند از کارت استفاده کنند. پرداخت توسط تلفن‌های هوشمند نیز در حال گسترش است. 

 

گوگل و اپل، سیستم پرداخت خود را فعال کرده‌اند و حتی فیس‌بوک در تلاشی نافرجام سعی کرد واحد پولی خود را به نام Libra جا بیندازد. 

 

در آمریکا، کشوری که در آن استفاده از پول نقد به نسبت برخی کشور‌های اروپایی بیشتر رواج دارد، ۷۵ درصد از مردم گفته‌اند ترجیح می‌دهند از کارت برای پرداخت استفاده کنند. چین و هند به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور‌های جهان مانند بقیه در مسیر کاهش استفاده از پول نقد هستند. 

 

در چین بسیاری از کسب و کار‌ها دریافت‌های خود را از طریق سیستم «وی چت» که یک شبکه اجتماعی پرطرفدار در این کشور است انجام می‌دهند. در هند دولت تصمیم دارد برنامه «هند بدون پول نقد» را با کمک شرکت مسترکارت اجرا کند.

 

با این حال داد و ستد دیجیتال و غیرنقدی مخالفان و منتقدانی نیز دارد. در این‌گونه داد و ستد، همیشه یک شریک یا بازیگر سوم نیز وجود دارد؛ یعنی یک شرکت معمولاً خصوصی که کار جابجایی پول دیجیتال را انجام می‌دهد. در معامله نقدی این عنصر سوم می‌تواند وجود نداشته باشد. 

 

تمرکز و انحصار پرداخت‌های دیجیتال از طریق این بانک‌ها یا شرکت‌های خصوصی به آن‌ها قدرت بیش از حدی برای اعمال نفوذ روی زندگی افراد عادی می‌دهد. آن‌ها می‌توانند هزینه‌های بیشتری به خریداران تحمیل کرده و از این قدرت خود به عنوان ابزاری برای کنترل و حتی باجگیری استفاده کنند. 

 

در حالیکه این روز‌ها بانک‌ها می‌توانند بدون هیچ دلیلی حساب افراد را مسدود کنند، هیچ بعید نیست که در آینده و با حذف کامل پول نقد شاهد استفاده از این امکان به عنوان نوعی از مجازات باشیم. 

 

در سال‌های اخیر در دست داشتن پول نقد نه تنها شما را به فردی مشکوک تبدیل می‌کرد که در برخی موارد نیز جرم به حساب می‌آمد. انتقال پول نقد از یک کشور به کشور دیگر همواره مشمول محدودیت بوده است. 

 

بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده است که اکنون کارت‌های بانکی پرکاربردترین وسیله پرداخت‌ها هستند در حالیکه فقط ۲۶ درصد از کل پرداخت‌ها توسط پول نقد انجام می‌شود. در مبالغ زیر ۱۰ دلار این رقم به ۴۹ درصد می‌رسد. 

 

در برخی از ایالت‌ها و شهر‌های آمریکا قوانینی وجود دارد که افراد را ملزم به پذیرفتن پول نقد می‌کند. زیرا برخی از شهروندان سالمند دسترسی به تکنولوژی پرداخت با موبایل ندارند. 

 

همچنین افراد فقیر معمولاً هیچ نوع کارت یا حتی حساب بانکی ندارند. جامعه بدون پول این افراد را عملاً طرد خواهد کرد. 

 

در آمریکا ۶.۵ درصد از خانواده‌ها حساب بانکی ندارند. در این کشور افرادی که درآمد سالانه آن‌ها کمتر از ۳۰ هزار دلار است ۴ برابر بیش از بقیه احتمال دارد که تمام خرید هفتگی خود را با پول نقد انجام دهند. 

 

برخی از خانواده‌ها برای کنترل هزینه‌هایشان ترجیح می‌دهند از پول نقد استفاده کنند. به دلیل تاثیر روانی و آسانی پرداخت با کارت، تمایل به ولخرجی با کارت بیشتر است. 

 

پول نقد قابل هک شدن نیست و قربانی سرقت هویت نمی‌شود. ضمن اینکه کارگران صنایع خدماتی مانند پیشخدمت ها، راننده‌های تاکسی و آرایشگر‌ها بیشتر انعام نقدی را ترجیح می‌دهند. بدین ترتیب پول دیجیتال بیشتر مورد علاقه افراد ثروتمند بوده و دیجیتالی شدن کامل جامعه شکاف فقیر و غنی را شدت خواهد بخشید. 

 

از سوی دیگر طرفداران حذف پول نقد آن را وسیله مورد علاقه خلافکاران معرفی می‌کنند. آن‌ها می‌گویند که پرداخت پول‌های کثیف، رشوه، باجگیری و فرار از مالیات با پول نقد آسان‌تر است. 

 

در ۱۹۹۶ دولت آمریکا با این استدلال که خلافکاران به اسکناس‌های درشت علاقه دارند تصمیم گرفت اسکناس ۱۰۰ دلاری درشت‌ترین پول این کشور باشد. از آن به بعد چاپ اسکناس‌های پانصد، هزار و ۵ هزار دلاری متوقف شد. 

 

به دلیل مشابه بانک مرکزی اروپا نیز چندی پیش تصمیم گرفت انتشار اسکناس پانصد یورویی را محدود کند. 

 

در انگلیس پیش‌بینی می‌شود تا دوسال دیگر استفاده از پول نقد به طور کلی متوقف شود. اکنون سوئد پیشتاز حذف پول نقد بوده و فقط ۱۰ درصد از تمام پرداخت‌ها از این طریق انجام می‌شود. 

 

در جامعه بدون پول نقد مردم مجبور خواهند بود تمام پول خود را در بانک‌ها نگهداری کنند. بدین ترتیب بانک‌ها نیازی نخواهد داشت که مردم را به سپرده گذاری تشویق کرده و نیازی نخواهند دید که به سپرده گذاران سودی بپردازند؛ برعکس بابت نگهداری از پول مردم و ایجاد بستر پرداخت‌های دیجیتالی هزینه دریافت خواهند کرد. 

 

اکنون تنها ۱۰ درصد از تجارت جهانی در اختیار آمریکا بوده و تولید ناخالص ملی این کشور فقط ۱۵ درصد تولید ناخالص جهانی را تشکیل می‌دهد. 

 

با این حال دو سوم کشور‌ها از دلار به عنوان پشتوانه پول خود استفاده می‌کنند. همچنین نیمی از تمام تجارت جهانی با دلار انجام می‌شود. 

 

با توجه به پیشرفت‌های اقتصادی چین در زمینه پول دیجیتال، روشن نیست که شتاب در حذف کامل پول نقد چه تاثیری می‌تواند روی انحصار دلار در برابر سایر ارز‌ها از جمله یوآن بگذارد.

 

مطالعه دیگری در انگلیس نشان می‌دهد که حذف پول نقد می‌تواند موجب طرد نزدیک به هشت میلیون نفر از چرخه جابجایی پول شود. 

 

حذف پول نقد در کنار سایر عوامل مانند بیماری کووید۱۹ و قانون جدید دولت انگلیس در ممنوعیت تجمع بیش از شش نفر می‌تواند به انزوای بیشتر افراد جامعه و گسسته شدن بیش از پیش پیوند‌های اجتماعی منتهی شود که ظاهراً مورد علاقه دولت‌ها است.