رحمن قهرمان‌پور: کرونا نشان داد حاکمیت در ایران اقتدار لازم برای حل بحرانی در این سطح را دارد

 

وی تصریح کرد: تا الان نمی‌توان گفت که این ویروس توانسته است چهره سیاست بین‌الملل را تغییر دهد. زیرا این حوزه از جمله حوزه‌های دارای منافع سخت و پایدار هستند؛ چرا که مناسبات و تعاملات کشور‌ها بر پایه منافع بوده به راحتی قابل تغییر نیستند. سیاست بین‌الملل یا روند توزیع قدرت باید به صورت اساسی تغییر کند (مثل فروپاشی شوروی) یا اینکه قدرت‌های بزرگ موضوعی را در دستور کار سازمان‌های بین‌المللی و سیاست بین‌الملل قرار دهند. در مثالی دیگر، بعد از واقعه ۱۱ سپتامبر این آمریکا بود که مساله امنیت ملی خودش را به موضوعی بین‌المللی ارتقاء داد یعنی مبارزه با تروریسم را در دستور کار سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی و تعاملات دو جانبه کشور‌ها با یکدیگر قرار داد. موضوع تروریسم را به حیطه مالی (FATF) و هسته‌ای (ابتکار عمل امنیت اشاعه) تسری داد. اما در بحث کرونا هنوز این موضوع در اندازه موضوع ۱۱ سپتامبر ظاهر نشده است. البته آمریکا سعی دارد این مساله را به چین ارتباط دهد، اما چون موضوع منبع انتقال این ویروس از چین به همگان ثابت نشده است نمی‌توان گفت که نگاه‌ها به سمت چین است.

 

این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: در حال حاضر بحران کرونا متولی خاصی ندارد که بتواند دستور کار جهانی برای صلح و امنیت را تغییر دهد یا به تغییر رفتار‌ها و شیوه‌های مدیریتی در دنیا منجر شود.

 

قهرمان‌پور گفت: از نگاهی دیگر این اتفاقات هستند که آینده را می‌سازند نه روندها. مثل ترور ولیعهد اتریش که به شروع جنگ جهانی اول منجر شد. اما آیا کرونا و شیوع آن می‌تواند اتفاق غیرمنتظره‌ای در جهان را رقم بزند؟ مثلا شاهد فوت یک میلیون نفر در یک روز در یک کشور باشیم؟ تا الان کرونا باعث اتفاق عجیب و غریبی در این سطح نشده است تا بتوانیم بگوییم توانایی تغییر چهره سیاست جهان را دارد. تعداد مبتلایان زیاد است و فوتی‌ها قابل توجه است، اما هنوز اتفاقی در حد فاجعه ملی یا جهانی روی نداده است. مثلا اگر در یک کشور شاهد آن باشیم که در یک روز صد هزار نفر در اثر این بیماری فوت کنند تاثیر آن بر روند تصمیم‌گیری‌ها متفاوت از زمانی خواهد بود که هزار نفر فوت کنند. چنین رویدادی می‌تواند موضوع قرنطینه را برای کشور‌ها متفاوت کند. اما چون روند ابتلا و فوت در اثر این بیماری تدریجی است نه ناگهانی، افراد و دولت‌ها خود را می‌توانند با آن تطبیق دهند.

 

وی در پاسخ به این پرسش در این شرایط بسیاری عملکرد کشور‌ها را در مهار این بحران مقایسه می‌کنند و به کشور‌هایی مثل چین نمره بهتری با وجود سیستم سیاسی اقتدارگرا می‌دهند گفت: فوکویاما چندین سال پیش در کتاب نظم و زوال سیاسی نظریه "حکمرانی خوب" را به صورت جدی زیر سوال برد و گفت لیبرال دموکراسی‌ها دچار زوال کارآمدی شده‌اند، شاید در رعایت حقوق شهروندی و آزادی‌های فردی خوب کار کنند، اما برای اقتصاد و معیشت و رفاه مردم کارآمد نیستند. لیبرال دموکراسی‌ها اگر بخواهند خود را حفظ کنند باید بین کارآمدی و دموکراسی تعادل برقرار کنند.

 

قهرمان‌پور ادامه داد: آلمان و ژاپن، چون بروکراسی قوی دارند لیبرال دموکراسی قوی هم دارند. در این میان کشور‌هایی مثل کره جنوبی، سنگاپور و چین که از لیبرال دموکراسی قوی برخوردار نیستند بهتر از آمریکا و کشور‌هایی مثل ایتالیا، انگلیس و اسپانیا توانستند در بحران کرونا عمل کنند. پس مساله این است که یک نظام دموکراتیک باید بتواند ضمن حفظ آزادی و ارزش‌های دموکراتیک مشکلات مردم و اقشار آسیب پذیر را هم حل کند. هرچه می‌خواهید شعار دموکراسی سر دهید، اما بالاخره باید به شکلی مساله مردم که بعضا در حوزه اقتصاد، رفاه اجتماعی، بهداشت و امنیت تعریف می‌شود را حل کرد. بخشی از مردم نمی‌توانند به خاطر آزادی گرسنه بمانند.

 

این کارشناس مسائل بین‌الملل تاکید کرد: کرونا بیش‌تر از هر چیز اهمیت حفظ تعادل بین کارآمدی و دموکراسی را نشان داد و اینکه کشور‌های با سیستم دموکراسی اگر نتوانند این تعادل را حفظ کنند با مشکل جدی رو به رو خواهند بود.

 

وی درباره عملکرد ایران در مدیریت بحران کرونا و اینکه گفته می‌شود دست دولت برای برخی تصمیمات به لحاظ سیاسی و ایدئولوژیک تصریح کرد: این‌که بگوییم دست دولت در این مساله باز بود یا بسته خیلی مهم نیست. اگر ۲۰ سال پیش این اتفاق افتاده بود حتما دولت بیش‌تر در این مساله دخالت می‌کرد چرا که منابع مالی بیش‌تری در اختیار داشت و رابطه دولت با جامعه متفاوت از امروز بود. امروز این رابطه به دلایل متعدد از جمله ظهور فضای مجازی متفاوت شده است. مدیریت بحران کرونا در ایران خیلی خوب نبود، اما بد هم نبود. خیلی از مدعیان ضعیف‌تر از ایران عمل کردند آن هم در شرایطی که ایران تحت تحریم هم بود.

 

این کارشناس مسایل بین الملل در ادامه خاطرنشان کرد: برخلاف کسانی که طرفدار کوچک کردن دولت هستند معتقدم مساله اصلی نه اندازه دولت بلکه "کارآمدی" آن است و این کارآمدی هم عمدتا در بروکراسی مستقل و حرفه‌ای متجلی می‌شود. کوچک کردن دولت الزاما به کارآمدی آن منجر نمی‌شود، این فرض نئولیبرالیستی بار‌ها آزموده شده و نادرستی آن تقریبا اثبات شده، اما برخی‌ها که نگاه علمی و دقیقی به موضوعات ندارند مدام تاکید می‌کنند دولت باید کوچک شود.

 

وی اضافه کرد: اگر نظام بهداشت و درمان دولتی در کشور ما وجود نداشت و در این حد قوی نبود آیا امکان مدیریت بحران کرونا به شکل فعلی وجود داشت؟ تست کرونا طبق شنیده‌ها از ۴ تا ۲۰ میلیون تومان در بیمارستان‌های خصوصی انجام شده است. آیا بخش خصوصی چنین توانی دارد و آیا می‌تواند از این همه پول و درآمد چشم پوشی کند؟ اگر دولت برخی کارخانه‌های خود را به تولید مواد ضدعفونی کننده اختصاص نمی‌داد آیا بخش خصوصی حاضر بود رایگان این‌ها را در اختیار مردم قرار دهد؟ در کشور‌هایی مثل آمریکا و انگلیس که دولت بعد از موج نئولیبرالیستی دهه ۱۹۸۰ به شدت و به طور غیرعقلانی کوچک و غیر رفاهی شد با این مساله رو به رو هستیم که سیستم بهداشت و درمان در اختیار بخش خصوصی است که در نتیجه آن وضعیتی است که اکنون در این کشور‌ها شاهد هستیم. اساسا بهداشت و درمان، امنیت و آموزش سه بخشی هستند که توصیه می‌شود کاملا خصوصی نشوند؛ چرا که این بخش‌ها برای سرمایه‌گذاران سودی ندارد. سود دولتی ماندن این بخش‌ها این است که از مردم به ویژه اقشار ضعیف حمایت می‌شود و این حمایت از خیر جمعی جامعه و امری ضروری است. خود ترامپ هم دریافت که بدون مداخله دولت و زیر پا گذاشتن اصل عدم مداخله دولت در بازار، مدیریت چنین بحرانی ممکن نیست. 

 

این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به فلسفه شکل‌گیری دولت رفاه و قوت گرفتن این مساله در چنین شرایطی گفت: در دولت رفاه مردم کالای اقتصادی نیستند بلکه موجود اجتماعی هستند. آلمان با مدل اقتصاد اجتماعی شده که شکلی از دولت رفاه است توانست بحران کرونا را مدیریت کند. نباید در ایران موضوع کوچک کردن دولت را دائم تکرار کنیم یا نهاد‌های دولتی را به ثمن بخس واگذار کنیم، بر عکس باید دنبال کار آمدی دولت باشیم.

 

قهرمان‌پور خاطرنشان کرد: کرونا نشان داد که حاکمیت در ایران هنوز اقتدار لازم را دارد که بحرانی در این سطح را به تنهایی حل کند. نهاد‌های متعدد در کنار هم تلاش کردند بحران را مدیریت کنند البته ما هم مثل خیلی از کشور‌های دنیا غافل گیر شدیم. در عین حال تمرکز بر دولت رفاه یک ضرورت است و باید به آن توجه شود.