به نظر می‌رسد همه نهاد‌های فرهنگی، آموزشی سطوح متوسط تا عالی، اقتصادی و سیاسی و نظامی اعم از مدنی و حکومتی خود را برای ورود به دنیای جدید با الزامات جدید آماده سازند. احتمال بسیار زیاد هم دوران مبارزه با کرونای حاد، طولانی‌تر از پیشبینی‌ها است و هم تاثیرات بلند مدت آن بر همه ابعاد زندگی ما. در این بین، بار سنگینی بر استراتژیست ها، دانشمندان علوم مختلف، سیاست سازان، مسئولان کشور، مدیران و مسئولان نهاد‌های مدیریتی، اقتصادی و مالی و تولیدی وجود دارد. آن‌ها امروز باید همپای پزشکان و پرستاران در جبهه‌ی دیگری از این مبارزه مشارکت کنند و از یک سو شرایط را مثل شرایط دوران دفاع مقدس ببینند و از سوی دیگر از اکنون نیز به فکر تبعات آتی دوران کرونا و پس از آن بر جامعه ایرانی و تحولات جهانی نیز باشند؛ لذا علاوه بر تمرکز بر شرایط بغرنج فعلی، عقلانیت حکم می‌کند و لازم است با تشکیل تیم‌های کارشناسی آینده پژوهی، به آینده طولانی همراه با کرونا و بعد از کرونا فکر کنیم.
دیدارنیوز ـ ابوالفضل فاتح*: کوه یخ کرونا به تدریج عمق و وسعت خود را نمایان می‌سازد. در کنار تمرکز همه جانبه بر عبور کم هزینه‌تر و موفق‌تر از شرایط فعلی، به تدریج این دیدگاه نیز مطرح می‌شود که دولت‌ها و ملت‌ها باید استراتژی‌های کوتاه مدت و بلند مدت خود را با توجه به این رخداد جدید جهانی دوباره طراحی کنند. به نظر می‌رسد اولا دوران کرونا طولانی‌تر از پیش بینی‌های اولیه است و ثانیا با فروکش کردن شیوع بیماری، به تدریج آثار و عواقب آن روشن‌تر خواهد شد. هم اکنون زمزمه‌هایی در میان دانشمندان علوم اجتماعی و اقتصادی شکل گرفته و دیدگاه‌هایی نیز مطرح شده است.
اندیشیدن به دوران کرونا (هر چند ماه یا بیشتر که طول بیانجامد) و دورنگاهی به عصر پساکرونا از هم اکنون آغاز می‌شود. از برنامه‌های کوتاه مدت برای بسیج همه امکانات و فراهم آوردن حداکثر خدمات بهداشتی و درمانی. هر چه بتوانیم در بسیج کردن این امکانات موفق‌تر باشیم، عملکرد بهتری در مهار کرونا خواهیم داشت و اعتماد بیشتری را برای معالجه تبعات این پاندمی نیز جلب خواهیم کرد. برای موفقیت در دشواری‌های عصر پساکرونا به اعتماد گسترده مردم نیاز داریم و ایجاد این اعتماد در عملکرد کنونی نهفته است.
علاوه بر بحث پیشگیری و درمان که در یادداشت‌های قبلی مکررا درباره‌ی آن نوشته شد و خواهش شد امکانات خود را برای مقابله با بدترین سناریو آماده کنیم تا بهترین نتیجه را بدست آوریم، همچنین باید به فکر تامین حداقل‌های زندگی که انکار ناپذیر هستند نیز بود. اقشار بسیاری از مردم متضرر می‌شوند و اگر ببینند دولت و اقشار توانمند در کنار آن‌ها در این لحظات حساس ایستاده اند، و حداقل به فکر آن‌ها هستند، در وفاق اجتماعی و اعتماد عمومی در عصر پساکرونا نیز بسیار موثر خواهد بود. مردم نیز بیاموزند که هر چه کمتر و دیرتر مبتلا شوند و در نتیجه، فرصت بیشتری به همنوعان مبتلا برای بهره گیری از خدمات بدهند.
این تصور وجود دارد، کرونا بسیاری از نهادها، دستگاه‌ها و صنایع کشور را دچار شرایط جدیدی می‌کند. به طور مثال بعید است سیستم آموزشی کشور در کوتاه مدت بتواند تا تابستان آموزش حضوری داشته باشد. یا سالمندان بتوانند در سه ماه آینده یا بیشتر به زندگی معمولی خارج از خانه برگردند یا بسیاری از مشاغل ضروری و غیر ضروری و صنایعی مانند توریسم، تفریحات میدانی و جمعی، ورزش‌های همگانی و تیمی، مبلمان و تبلیغات، حتی صنایع خانگی به زودی به فرم طبیعی برگردند. چرا که در این ماه‌ها و ماه‌های آتی و شاید برای مدت‌ها مسئله اول مردم و حکومت، ضروریات حیاتی است. تمرکز بر ضروریات گرچه الزامی است، اما اقتصاد کشور را هم گرفتار می‌کند و زندگی‌های بسیاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در همه رخداد‌های فوق، که به شکل خلاصه به آن اشاره شد، به نظر می‌رسد چه در میان مدت و چه در بلند مدت، دوران کرونایی تاثیر عمده‌ای بر شیوه‌ی زندگی فردی و اجتماعی و روابط دولت - ملت و شیوه حکمرانی خواهد داشت. به نظر می‌رسد روابط فردی و اجتماعی، آیین‌ها و مناسبات مذهبی و فرهنگی، بهداشت و خدمات درمانی، اقتصاد خرد و کلان، نیازمندی‌های زندگی آینده، آموزش و نهاد‌های دانشگاهی و تحقیقاتی و حوزه سیاسی و روابط بین الملل و حتی مناقشات و جنگ‌ها راهبرد‌های تازه‌ای خواهند یافت.
بر این أساس به نظر می‌رسد همه نهاد‌های فرهنگی، آموزشی سطوح متوسط تا عالی، اقتصادی و سیاسی و نظامی اعم از مدنی و حکومتی خود را برای ورود به دنیای جدید با الزامات جدید آماده سازند. احتمال بسیار زیاد هم دوران مبارزه با کرونای حاد، طولانی‌تر از پیشبینی ها است و هم تاثیرات بلند مدت آن بر همه ابعاد زندگی ما. در این بین، بار سنگینی بر استراتژیست ها، دانشمندان علوم مختلف، سیاست سازان، مسئولان کشور، مدیران و مسئولان نهاد‌های مدیریتی، اقتصادی و مالی و تولیدی وجود دارد. آن‌ها امروز باید همپای پزشکان و پرستاران در جبهه‌ی دیگری از این مبارزه مشارکت کنند و از یک سو شرایط را مثل شرایط دوران دفاع مقدس ببینند و از سوی دیگر از اکنون نیز به فکر تبعات آتی دوران کرونا و پس از آن بر جامعه ایرانی و تحولات جهانی نیز باشند؛ لذا علاوه بر تمرکز بر شرایط بغرنج فعلی، عقلانیت حکم می‌کند و لازم است با تشکیل تیم‌های کارشناسی آینده پژوهی، به آینده طولانی همراه با کرونا و بعد از کرونا فکر کنیم و سوالاتی برای این فرضیه طرح کنیم و پاسخ دهیم:
ویژگی‌های دنیای کرونایی چیست؟
تاثیر کرونا بر آینده مشاغل چیست؟
چه صنایع و مشاغلی توسعه می یابند؟
تقاضا برای کدام صنایع و مشاغل کاهش می‌یابد؟
مناسبات اجتماعی در این شرایط چگونه خواهند بود؟
کرونا چه تاثیری بر ابعاد مختلف خانواده خواهد داشت؟
ترکیب جمعیتی در کشور‌ها چگونه خواهد بود؟
کرونا چه تاثیری بر جریان مهاجرت خواهد داشت؟
اقتصاد خرد و کلان به چه سمت و سویی خواهد رفت؟
آموزش و ارتباطات علمی در همه ابعادش به ویژه با مجازی‌تر شدن چه شمایل جدیدی خواهد یافت؟
روش‌های سیاست ورزی و عمل سیاسی از جمله انتخابات یا مجالس سیاسی تصمیم سازی و تصمیم گیری و شیوه‌های راهبری چگونه باید باشد؟
مدل‌های حاکمیتی و مدیریتی موثرتر چیست؟
روابط منطقه‌ای و بین الملل چه تحولاتی خواهد یافت؟
سنت‌ها و آیین‌های قومی، ملی و مذهبی چه تاثیراتی خواهند پذیرفت و راهبرد تازه برای تداوم آن چگونه است؟
صنعت ورزش وسرگرمی دچار چه تحولاتی خواهند شد؟
جهان مجازی شمولیت زائدالوصفی خواهد یافت. نقش بیش از پیش و حتی محوری اینترنت، دنیای مجازی و همه آنچه بر اینترنت قرار می‌گیرد، بر زندگی و مشاغل آینده چه خواهد بود؟
چه سیاست و برنامه‌هایی می‌توان برای زندگی‌های آسیب دیده از کرونا مدنظر قرار دارد؟
و پرسش‌های فراوان دیگر ...
و البته همه این سئوالات در شرایطی است که می‌دانیم کشور با تحریم‌های گسترده روبرو است و پیش بینی می‌شود که قیمت نفت بر اثر کاهش سرعت اقتصادی در جهان برای مدت‌ها کاهش چشمگیری خواهد یافت. سیستم‌ها و نظام‌ها و آنان که بهتر بتوانند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند، دوام بهتری خواهند یافت.
سال ۱۳۹۹ بسیار با سال ۱۳۹۸ متفاوت خواهد بود. عید را تعطیل نپنداریم و در فرصت عید، از هم اکنون هر کس به فراخور خود از مردم تا حکومت به راهبرد میان مدت و بلند مدت سال آینده فکر کنیم. اگر همه فرضیات بالا صرفا در حد فرضیه بماند و حتی غلط هم باشد، باز با اندیشیدن چیزی را از دست نداده ایم. ان شاء الله نخبگان و نسل هوشمند و امیدوار و تمدن ساز ایرانی از دل این آزمون بزرگ، راه‌های بهتری نیز برای آینده خواهد یافت.
*فعال سیاسی
