طرح "معامله قرن" جنبه روانی و تبلیغاتی برای ترامپ و نتانیاهو دارد

دیدارنیوز ـ رئیس‌جمهور آمریکا روز سه شنبه هفته جاری طی مراسمی با حضور نخست‌وزیر اسرائیل به طور رسمی از طرح آمریکایی-اسرائیلی موسوم به معامله قرن رونمایی کرد. ترامپ در این خصوص مدعی شد که امروز گام بزرگی به سوی صلح [در خاورمیانه]برداشته خواهد شد.

"معامله قرن" طرح دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری امریکا محسوب می‌شود که به ابتکار "جرد کوشنر" مشاور ارشد ترامپ و داماد او به تدوین درآمد. براساس آن اسرائیل در ازای دریافت امتیاز‌هایی فراتر از تعهدات قبلی تشکیلات خودگردان فلسطین، قطعنامه‌های شورای امنیت و الحاق بخش‌های بیشتری از مناطق اشغال‌شده به خاک خود، با تشکیل دولت مستقل فلسطینی موافقت خواهد کرد. به این معنا که بخش‌های دیگری از فلسطین شامل نیمی از کرانهٔ باختری و بخشی از بیت‌المقدس شرقی که از نظر جامعهٔ جهانی به دولت فلسطین تعلق دارد، به اسرائیل واگذار می‌شود و شهر ابودیس به جای بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت فلسطین در نظر گرفته خواهد شد، همچنین فلسطینیان باید از حق بازگشت به سرزمین خود که بر طبق قطعنامهٔ ۱۹۴ شورای امنیت به رسمیت شناخت شده، صرف‌نظر کنند و از داشتن ارتش مستقل محروم بمانند.

فلسطینی‌ها قاعدتا نسبت به این طرح واکنش‌های فراوانی داشته‌اند، از جمله آنکه دفتر سیاسی حماس اعلام کرده «ما مخالفت قاطع خود را با آنچه معامله قرن نامیده می‌شود، اعلام می‌کنیم و بر ادامه تظاهرات بازگشت تا تحقق اهداف آن تأکید می‌کنیم. حق مشروع ملت ماست که همه انواع مبارزه مشروع تا نابودی اشغالگران را ادامه دهیم و اهداف ملی ثابت خود را محقق سازیم. ما به شدت هر گونه تلاش رسمی و غیررسمی عربی یا داخلی برای عادی سازی روابط با اسرائیل را محکوم می‌کنیم.»

شیخ «عکرمه صبری» خطیب مسجد الاقصی در خطبه‌های نماز جمعه نیز دربارهٔ این طرح هشدار داد که «کسانی که اظهار نظر‌های سیاسی دربارهٔ معامله قرن را دنبال می‌کنند، خطر آن را درک می‌کنند. از جمله این خطرات خط خوردن شهر قدس از هرگونه مذاکرات در آینده است. حق بازگشت حقی قانونی است و به هیچ وجه از آن کوتاه نخواهیم آمد. قدس پایتخت فلسطین خواهد بود و هیچ جایگزینی برای آن وجود نخواهد داشت.»

همچنین بر اساس یک نظرسنجی از مؤسسهٔ جی‌ام‌سی‌سی، بیش از ۸۰ درصد فلسطینیان ساکن کرانهٔ باختری و نوار غزه با این طرح مخالف‌اند و تنها حدود ۷ درصد با آن اعلام موافقت کرده‌اند.

حسن لاسجردی کارشناس مسائل خاورمیانه و پژوهشگر حوزه اسرائیل در گفتگو با دیدارنیوز ماهیت طرح موسوم به "معامله قرن" را چنین توضیح داد: طرح معامله قرن که آمریکایی‌ها آن را پس از چند سال مطرح کردند، به طور مشخص بر دو موضوع اصلی و چند موضوع فرعی متمرکز شده است.

وی درباره موضوعات اصلی و فرعی طرح فوق بیان کرد: موضوع اصلی طرح معامله قرن به پایتختی قدس برای اسرائیل و بحث عدم بازگشت فلسطینیان برمی‌گردد. این دو نکته شاید مهمترین بحث‌های مربوط به طرح "معامله قرن" است. از طرف دیگر مباحث مربوط به مرز، اُسرا، حوزه امنیت، دولت خودگران و آنچه که در قرارداد اسلو گنجاندند، مورد توجه است و موضوعات دیگری هم در ذیل طرح قرار داده‌اند.

این کارشناس مسائل خاورمیانه در ادامه افزود: مهمترین نقطه بارز این طرح، بحث شناسایی قدس به عنوان پایتخت مادام‌العمر برای اسرائیل و نقطه دوم که برای تمام اسرائیلیان هم مهم شمرده می‌شود، عدم بازگشت فلسطینیان به سرزمین خودشان است.

لاسجردی درباره پیامدهای اجرایی شدن این طرح ابراز کرد: در رابطه با تحقق یا عدم تحقق طرح مورد بحث، بسیاری بر این نظر هستند، از آن رو که این موضوع در طرح‌های صلح گذشته هم مطرح شده بود، بنابراین اهمیت چندانی ندارد. علل بیان طرح جدید با توجه به شرایطی که ترامپ و نتانیاهو در فضای بین‌المللی کنونی دارند و با توجه به اینکه در دو طرف این معادله قرار دارند، از اهمیت فراوانی برخوردار است.

وی در ادامه افزود: بسیاری براین باور هستند که طرح معامله قرن، مسئله جدیدی در برندارد که بر اسرائیلی‌ها اضافه یا کم کند. برخی هم اعتقاد دارند موضوع مورد اشاره یک بازی روانی است که ترامپ با توجه به تحت فشار قراردادن استیضاح و از آن طرف هم نتانیاهو به جهت شکنندگی دولت تلاش می‌کنند تا به این وسیله، فضای تبلیغات یا فشار علیه خود را بشکنند. در عین حالی که بسیاری معتقدند طرح معامله قرن، بیش از اینکه واقعی باشد روانی یا تبلیغاتی است تا بتوانند فضای سیاسی را در آمریکا و اسرائیل با توجه به شرایط روز تغییر دهند.

این پژوهشگر حوزه اسرائیل درباره تهدید برخی از مقامات فلسطینی مبنی بر انحلال تشکیلات خودگران گفت: فلسطینیان نسبت به هر طرحی که با سرنوشت سرزمین، هویت و تاریخ آن‌ها ربط پیدا کند، واکنش نشان می‌دهند. در گذشته هم که صدها طرح صلح در گذر زمان مطرح شد تقریبا درباره تمام آن‌ها گروه‌ها، احزاب، تشکلات، شخصیت‌ها و نخبگان اظهار نظر کردند، ابراز عقیده فعلی گروه‌های مقاومت، ملی، نخبه و کسان دیگر در رابطه با این طرح همان‌طور که توضیح دادم، در ابتدا نسبت به فضای ایجاد شده بین‌المللی صورت می‌گیرد، در گام بعدی هم همان واکنش نسبت به اتفاقات و اینکه آن‌ها مایل هستند به نوعی پیشقراول و سردمدار مخالفت با طرح معامله قرن باشند تا تاریخ درآینده آنان را به بی تفاوتی در این خصوص، مورد قضاوت قرار ندهد، بنابراین همانطور که اشاره کردم به جهت اهمیت دو موضوع فوق (پایتختی قدس و بحث بازگشت آوارگان و مردم فلسطین) واکنش گروه‌های فلسطینی را به همراه داشت.