گفتگوی "دیدارنیوز" با حیدر مستخدمین‌حسینی، کارشناس اقتصادی درباره اقتصاد در سال ۹۸؛
دیدارنیوز – رسول شکوهی: تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی که گریبان گیر مردم و کشور شده این ذهنیت را در جامعه ایجاد کرده که سال ۹۸ سال سختی است و باید حواسمان را بیش از پیش جمع کنیم. هر چند که مشکلات و سختی‌ها در طول سال‌های مختلفی در تاریخ ایران دیده شده، اما گویا نگاه‌ها به سال ۹۸ متفاوت است.
بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ، تحریم‌ها و تهدیدهای او تا حد زیادی اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داد و از طرف دیگر، مشکلات ساختاری که در اقتصاد ایران وجود دارد باعث شده که شرایط اقتصادی کشور در وضعیتی باشد که شاید واژه بحران برای آن کم باشد. یا شاید باید از ادبیاتی که در تریبون‌های رسمی می‌شنویم استفاده کنیم: جنگ اقتصادی.
کاهش درآمد‌های نفتی و افزایش تحریم‌ها از اصلی‌ترین دلایلی است که کارشناسان مختلف به آن اشاره می‌کنند و آن را از دلایل سختی سال ۹۸ می‌دانند. در همین راستا به سراغ یکی از کارشناسان برجسته کشور در حوزه مسائل اقتصادی رفتیم.
حیدرمستخدمین‌حسینی از اقتصاددانان برجسته کشور است که هم در دانشگاه حضور داشته و هم سمت‌های اجرایی گوناگونی در وزارت اقتصاد و همچنین بخش‌های مختلف اقتصادی داشته است. او جزو اقتصاددانانی است که تحریم‌ها را موثر می‌داند اما بخش اصلی مشکلات را در داخل می‌بیند. در ادامه، گفتگوی
دیدارنیوز با او را می خوانید.
مگر سال‌های قبل سخت نبود؟
بر اساس گفته‌های مستخدمین‌حسینی، علت اینکه سال ۹۸ را سخت عنوان می‌کنند چند موضوع است که اصلی‌ترین آن، تحریم‌های نفتی و مهلتی است که ترامپ به خریداران نفتی ایران داده و در اردیبهشت ماه به پایان می‌رسد. طبق گفته‌های او این موضوع باعث می‌شود که درآمد‌های نفتی ایران کاهش پیدا کرده و دولت با کمبود منابع روبرو می‌شود.
حیدر مستخدمین‌حسینی بر این نکته تاکید می‌کند که سختی اختصاصا به سال ۹۸ ربطی ندارد و این موضوع خیلی وقت است که در کشور وجود دارد. همانطور که در گذشته نیز شاهد این مساله بودیم و تحریم‌ها و جنگ هشت ساله در گذشته نیز بوده و تجربه تاریخی ما نیز این مساله را تایید می‌کند. او در رابطه با این موضوع گفت: «مگر از سال ۹۱ با کاهش ارزش پول ملی بر مردم فشار نیامد؟ مگر اتفاقاتی که در سال ۹۷ رخ داد پدیده تازه‌ای بود؟ این اتفاقات در گذشته هم وجود داشت و در ۹۸ هم وجود خواهد داشت».
حسینی باز هم بر این نکته تاکید داشت که چون این مشکلات و بحران‌ها در گذشته نیز وجود داشته است مردم به تعبیری نسبت به آن واکسینه شده اند و تا حدی عادت کرده اند و این سختی مختص یک سال خاص نیست. او اما دست روی مسائلی گذاشت که شاید کمتر به آن توجه شود. بسیاری از مسئولین، علت اصلی این بحران اقتصادی را به تحریم‌ها مرتبط می‌دانند ولی مستخدمین‌حسینی بخش اصلی مشکلات را داخلی می‌داند.
او بر این باور است که هیچ برنامه جامع و تفصیلی نسبت به مسائل اقتصادی در کشور وجود ندارد. تاکید این کارشناس اقتصادی بر این مساله است که اگر دولت با هماهنگی مجلس شورای اسلامی بتواند این برنامه را تنظیم کند و فارغ از دعواهای سیاسی و با یک نگاه ملی آن را اجرایی کند می‌توان بر مشکلات فائق آمد.
او به نقش اعتماد عمومی و خدشه دار شدن آن در وضعیت فعلی اشاره کرد که اگر برنامه‌های این چنینی با مردم در میان گذاشته شوند مردم نشان داده اند که به صداقت، واکنش مثبت نشان می‌دهند و این مساله باعث می‌شود که مسائل به خوبی پیش برود.
اصلاح نظام بانکی
مستخدمین‌حسینی البته فقط به نقد ساختار اقتصادی کشور اشاره نکرد و در کنار نقد‌هایی که داشت به ارائه راهکار‌هایی نیز برای سال ۹۸ پرداخت. او به رانت‌های گسترده و سیالی که در اقتصاد کشور وجود دارد اشاره کرد که بخش عمده‌ای از آن با اصلاح نظام بانکی و توزیع درست نقدینگی در نظام بانکی کشور از بین خواهد رفت. همچنین اصلاح سود بانکی در تناسب آن با دیگر بخش‌های اقتصادی کشور، دیگر نکته‌ای بود که او به آن اشاره داشت.
بانک اطلاعات صادرات نداریم
دیگر نکته‌ای که او به آن اشاره داشت نداشتن سازوکار صادراتی منسجم است. او به سامانه نیما اشاره کرد که قدم‌های اولیه را برداشت، ولی نتوانست کار بزرگی انجام دهد. بر اساس گفته‌های حسینی هیچ بانک اطلاعات صادرات در بانک صادرات و وزارت صمت وجود ندارد. او در این باره گفت: «رئیس کل بانک مرکزی هم این نکته را تایید کردند که اطلاعاتی از صادرکننده‌ها ندارند و این نشان دهنده وضعیت نابسامانی در حوزه صادرات است. عمده محصولاتی هم که تولید می‌شود در یک جهت نامطمئنی می‌رود و ارز حاصل به چرخه اقتصاد بر نمی‌گردد. مانند اتفاقی که در حوزه سکه و طلا در دوره آقای سیف در بانک مرکزی رخ داد. ما حدود ۶۰ تن طلا را عرضه کردیم و آن طلا‌ها به خانه‌ها رفت و هیچ اثری بر اقتصاد نداشت».
او همچنین به انحصار در اتاق‌های بازرگانی اشاره کرد که اجازه ورود چهره‌های جدید و جوانان را به این حوزه نمی‌دهند و برای بهبود وضعیت صادرات باید این وضعیت در اتاق‌های بازرگانی اصلاح شود تا انگیزه و حرکت در بخش اقتصادی به وجود بیاید.
بهبود فضای کسب و کار
بهبود فضای کسب و کار هم نکته دیگری بود که حسینی به آن اشاره کرد. طبق گفته‌های او، وزیر اسبق اقتصاد علی طیب نیا به ۶۰۰ متغیر به عنوان موانع کسب و کار که توسط وزارت اقتصاد شناسایی شده اشاره داشته و همچنین اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور نیز از ۱۴۰۰ دستورالعمل در راستای موانع این حوزه گله کرده است. مستخدمین‌حسینی بر این اظهارات تاکید می‌کند، ولی سوالی که مطرح می‌کند این است که چه کسانی باید این موانع را رفع کنند؟
او در رابطه با بهبود فضای کسب و کار گفت: «توزیع عادلانه نقدینگی می‌تواند در بهبود فضای کسب و کار و محدودیت‌های آن تاثیر بسزایی داشته باشد. تسهیلات بانک‌ها باید برای تولیدات مختلف و اشتغال بهتر برای جوانان به کار گرفته شود. در صورتی که در حال حاضر که پیش بینی می‌شود تا پایان سال نقدینگی ما حدود ۲۰ هزار هزار میلیارد تومان خواهد بود، نود درصد آن در اختیار ده درصد جامعه است. مشخص است که فرمان اقتصاد در اختیار دولت و مجلس نخواهد بود و آن‌هایی که رانت دارند این نقدینگی را فرمان می‌دهند و به هر طرف که منافع آن‌ها باشد و رانت بالاتری ایجاد شود پیش می‌برند».
حسینی بر این مساله تاکید کرد که نقدینگی در کنترل دولت نیست و این مساله هیچ ارتباطی با بحث تحریم‌ها ندارد و نباید به مردم آدرس غلط بدهیم و بگوییم که همه مشکلات به خاطر تحریم‌ها است.
برنامه ویژه اقتصادی نیاز داریم
او به صراحت بر این نکته تاکید کرد که تحریم‌ها ۳۰ درصد بحران فعلی را به وجود آورده اند و باقی مشکلات به خاطر نداشتن برنامه‌ای جامع از سوی دولت است.
حسینی در بخش‌های مختلف صحبت‌های خود به لزوم تدوین یک برنامه جامعه اقتصادی اشاره کرد که با نظر کارشناسان و ارائه به افکار عمومی می‌توان ایرادات آن را گرفت و مسیر بحرانی امروز را با آن طی کرد. او در این باره گفت: «طرح تفصیلی اقتصاد در شرایط تحریم و افزایش تحریم‌ها در ۹۸ بسیار ضروری است. دولت برنامه مشخصی ندارد. بیان این بحث، کارشناسان اقتصادی را به میان می‌آورد تا به دولت کمک کنند. این موضوع باعث افزایش اعتماد عمومی شده و مردم صداقت را می‌پذیرند و شرایط را درک می‌کنند. جامعه ما اعتماد خود را به برنامه‌های دولت از دست داده است».
این کارشناس اقتصادی به عنوان مثال به بودجه سال ۹۸ اشاره کرد. بر اساس گفته‌های حسینی این بودجه همان سازوکار سنتی را دنبال می‌کند و این وضعیت نمی‌تواند دستاوردی برای کشور ایجاد کند. او در این زمینه پیشنهادی نیز برای دولت داشت که آن‌ها به سراغ پیمان‌های پولی و کالایی با دیگر کشور‌ها بروند تا بتوانند راهی برای تبادلات اقتصادی داشته باشند.
اگر بخواهیم جمع بندی از صحبت‌های حیدر مستخدمین‌حسینی داشته باشیم باید به این نکات اشاره کنیم:
- مشکلات و سختی، مختص سال ۹۸ نیست و در گذشته نیز بوده است.
- باید برنامه جامعی برای جنگ اقتصادی پیش رو تدوین کنیم و همه به آن پایبند باشیم.
- اصلاح نظام بانکی، توزیع عادلانه نقدینگی، بهبود فضای کسب و کار و رفع محدودیت‌ها، ایجاد نظام اطلاعاتی صادرات و اصلاح اتاق‌های بازرگانی، صداقت با مردم و ایجاد اعتماد عمومی از ضروری ترین اقدامات است.
