ناسخ و منسوخ در نامۀ امام خمینی به آیت‌الله منتظری

دیدارنیوز - احمد منتظري درباره نامه امام خمینی به آیت‌الله منتظری نوشت: همۀ کسانی که با ادبیات دینی آشنایی دارند از اصل ناسخ و منسوخ با خبرند. ساده‌ترین تعریف برای ناسخ و منسوخ این است که اگر فردی در بارۀ موضوع واحدی نظری داد و بعد نظرش را به هر دلیلی در بارۀ همان موضوع عوض کرد، نظر اولش لغو یا نسخ تلقی می‌شود و نظر دوم‌اش به عنوان نظر نهایی و قطعی او به شمار می‌آید. بدین ترتیب، نظر اول منسوخ و نظر دوم ناسخ نام می‌گیرد.

از طرفی همۀ ما می‌دانیم که آیت‌الله خمینی در تاریخ ۸/۱/۶۸ نامه‌ای خطاب به آیت‌الله منتظری منتشر کرد که در همۀ رسانه‌ها منتشر شد. بعدها پس از بالا گرفتن برخی مناقشات سیاسی، عده‌ای مدعی وجود نامۀ دیگری از آیت‌الله خمینی به تاریخ ۶/۱/۶۸ شدند و ضمن انتشار مفاد آن با ادبیات و مضمون بعضاً متفاوت، آن را نظر قطعی آیت‌الله خمینی در بارۀ آیت‌الله منتظری دانستند.

من در اینجا در صدد تشکیک در سندیت نامۀ ۶/۱ نیستم و در عین حال، چون به فرمایش امام علی می‌کوشم تا "فرد را با حق بسنجم نه حق را با فرد" نظر آیت‌الله خمینی در بارۀ موضوعات مختلف از جمله نظرش در بارۀ آیت‌الله منتظری برای‌ام علی‌السویه است.

با این حال، نه از باب سندیت، بلکه از نقطه نظر موضع شناسی و کشف نظر نهایی آیت‌الله خمینی نسبت به آیت‌الله منتظری، روشن است که نامۀ ۸/۱ نامۀ ۶/۱ را آشکارا نسخ و لغو کرده و از این جهت بود و نبود نامۀ ۶/۱ یکسان است.

در اینجا، اما این پرسش پیش می‌آید که پس چرا برخی محافل به رغم نسخ نامۀ ۶/۱ همچنان بر آن تأکید و بخصوص در این روز‌ها آن را تبلیغ می‌کنند؟

دلیل اولش این است که آن‌ها نظر نهایی و قطعی آیت‌الله خمینی در بارۀ آیت‌الله منتظری را که در نامۀ ۸/۱ مطرح شده است قبول ندارند و به انحاء مختلف می‌کوشند از زیر بار تعهدات آن شانه خالی کنند. دلیل دوم هم این است که اصل بدیهی ناسخ و منسوخ را نمی‌پذیرند و به عمد آن را نادیده می‌گیرند.

نپذیرفتن اصل ناسخ و منسوخ اما برای این محافل ممکن است بی‌هزینه هم نباشد! همۀ ما می‌دانیم که آیت‌الله خمینی در اواخر عمر خود وصیت‌نامه‌اش را تغییر داد؛ بنابراین باید وصیت‌نامۀ اولیه‌ای نیز در کار باشد. حالا که ناسخ و منسوخ برای عده‌ای فاقد اعتبار است، طبعاً انتشار وصیت‌نامۀ ابتدایی نیز می‌تواند در روشن‌تر کردن افکار و مواضع آیت‌الله خمینی مفید باشد! 

چرا آن وصیت‌نامه منتشر نمی‌شود؟