دونالد ترامپ در آستانه ورود محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به آمریکا اعلام کرد که کشورش جنگنده‌های رادارگریز اف-۳۵ را به ریاض خواهد فروخت.
دیدارنیوز: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، روز دوشنبه، یک روز قبل از آن که میزبان محمد بن سلمان در کاخ سفید باشد اعلام کرد که قصد دارد با فروش جت‌های جنگنده اف-۳۵ ساخت آمریکا به عربستان سعودی موافقت کند.
ترامپ در کاخ سفید به خبرنگاران گفت: «ما این کار را انجام خواهیم داد. ما جنگنده‌های اف-۳۵ را [به عربستان]خواهیم فروخت.»
فروش این جنگنده‌ها نشان‌دهنده یک تغییر سیاست قابل توجه خواهد بود که به طور بالقوه توازن قوا در خاورمیانه را تغییر می‌دهد و تعریف واشنگتن از حفظ «برتری نظامی کیفی» اسرائیل را محک می‌زند.
عربستان سعودی درخواست خرید حداکثر ۴۸ فروند جنگنده اف-۳۵ را به واشنگتن داده است، درخواست خرید چند میلیارد دلاری که پنتاگون پیش از سفر بن سلمان با آن موافقت کرده است.
اف-۳۵ چیست و چرا عربستان در پی این جنگنده‌هاست؟
جنگنده رادارگریز اف-۳۵ یکی از پیشرفته‌ترین جت‌های جهان است؛ به دلیل توانایی‌اش در جمع‌آوری اطلاعات که می‌تواند با واحد‌های زمینی، کشتی‌ها و سایر هواپیما‌ها به اشتراک بگذارد. این «کوارتربک» آسمان‌ها همچنین قادر است حملات با انبوهی از پهپاد‌ها را به انجام رساند.
این جنگنده قادر به انجام ماموریت‌های تهاجمی دوربرد است و قابلیتی بالقوه در مکان‌یابی و نابودی سیستم‌های پیچیده دفاع هوایی دشمن در آماده‌سازی برای بمباران یا حمله زمینی دارد. اف-۳۵ها برای جستجوی اهداف داعش در عراق و سوریه استفاده شده‌اند و در حملات اسرائیل به ایران در طول جنگ ۱۲ روزه در ماه ژوئن نقش عمده داشتند.
این هواپیما توسط لاکهید مارتین ساخته شده و با همکاری بریتانیا، ایتالیا، هلند، کانادا، دانمارک، نروژ و استرالیا توسعه یافته است که همگی متعهد به خرید آن شده‌اند. گران‌ترین نوع آن، اف-۳۵بی دریایی است با قابلیت برخاستن و فرود عمودی که بیش از ۱۰۰ میلیون دلار قیمت دارد.
بسیاری از کشور‌ها مشتاق دستیابی به اف-۳۵ هستند، از جمله عربستان سعودی. محمد بن سلمان، حاکم بالفعل عربستان سعودی، می‌خواهد امنیت پادشاهی خود را در مواجهه با تهدیدات کشور‌هایی مانند ایران و شبه‌نظامیان در سراسر خاورمیانه تقویت کند.
محمد بن سلمان، در پی روابط مستحکم‌تری با آمریکاست از جمله با خرید اف-۳۵ و پیمان دفاعی متقابل مشابه آنچه واشنگتن با قطر منعقد کرده است.
ریاض همزمان و برای چشم‌انداز ۲۰۳۰ با طرح چند تریلیون دلاری خود در پی تنوع‌بخشی به اقتصاد عربستان سعودی و کاهش وابستگی به نفت و نیز جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در زمینه هوش مصنوعی است.
فروش نهایی این جنگنده‌ها به عربستان از سوی آمریکا مشروط به چیست؟
ایالات متحده آمریکا با توجه به حساسیت فناوری، جنگنده‌های اف-۳۵ را فقط به متحدان نظامی قدیمی خود می‌فروشد.
کنگره آمریکا در نظام سیاسی این کشور در جایگاهی است که می‌تواند حتی در صورت تأیید فروش این جنگنده‌ها توسط رئیس‌جمهوری آمریکا، مجوز فروش آن را به طور بالقوه متوقف کند. بسیاری از قانون‌گذاران آمریکایی نگران به خطر افتادن برتری نظامی اسرائیل، متحد اصلی خود، هستند.
اسرائیل تنها کشور در خاورمیانه است که اف-۳۵ دارد و طبق قوانین آمریکا، واشنگتن باید اطمینان حاصل کند که آنچه برتری کیفی نظامی اسرائیل نسبت به سایر کشور‌های منطقه نامیده می‌شود، حفظ شود.
نگاه اسرائیل به فروش اف-۳۵ها به عربستان چگونه است؟
مقامات اسرائیل نگرانند که فروش آنی جنگنده‌ها به عربستانی که هنوز بطور رسمی اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد، برتری نظامی اسرائیل را محدود کند، برتری هوایی که به ویژه پس از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ برای اسرائیل اهمیت بسزایی دارد.
بر اساس ادعای این گزارش، اسرائیل با گروه‌های نیابتی تحت حمایت ایران، از جمله حزب‌الله در لبنان و حوثی‌ها در یمن، و همچنین با خود ایران درگیر جنگ بوده و هست. اسرائیل در تمام این درگیری‌ها به سرعت بر آسمان آنها تسلط یافت، که بخش عمده آن مدیون جنگنده‌های اف-۳۵ برای از کار انداختن پدافند هوایی دشمنانش بود.
یِشیل لیتر، سفیر اسرائیل در آمریکا، نگرانی‌ها در مورد فروش احتمالی و نهایی اف-۳۵ها به عربستان سعودی یا فروش سایر تسلیحات آمریکایی به کشور‌های عرب را کم‌اهمیت می‌داند.
لیتر در مصاحبه‌ای که در ۱۳ نوامبر منتشر شد، به جروزالم پست گفت: «هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که برتری کیفی اسرائیل به خطر بیفتد.»
آیا آمریکا می‌تواند همزمان اسرائیلی‌ها و سعودی‌ها را راضی کند؟
ایتان بن الیاهو، رئیس سابق نیروی هوایی اسرائیل، اما معتقد است فروش اف-۳۵ به عربستان سعودی «توازن قوا در خاورمیانه را تغییر خواهد داد».
وی همزمان گفت که حداقل چهار سال طول می‌کشد تا سعودی‌ها این هواپیما‌ها را تحویل بگیرند و اسرائیل ممکن است در این مدت با تهیه سلاح‌های پیشرفته جدید از آمریکا، برتری خود را در میدان نبرد حفظ کند.
اگر ریاض با عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با تل‌آویو موافقت کند، اسرائیل ممکن است آمادگی بیشتری برای پذیرش فروش اف-۳۵ به عربستان از خود نشان بدهد. اما به نظر نمی‌رسد این اتفاق در کوتاه‌مدت اتفاق بیافتد، زیرا محمد بن سلمان خواهان حرکت به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی است، کشوری مستقل که تشکیل آن پس از حملات ۷ اکتبر حماس بعیدتر به نظر می‌رسد.
تجربه گذشته نشان می‌دهد که نگرانی‌های امنیتی چقدر می‌تواند به راحتی فروش سلاح‌های پیشرفته آمریکایی را از مسیر خود منحرف کند.
امارات عربی متحده چند سال پیش سعی کرد اف-۳۵ را از آمریکا بخرد و فکر می‌کرد تصمیمش برای به رسمیت شناختن اسرائیل در سال ۲۰۲۰ ابوظبی را به این خواسته خود خواهد رساند. این کشور یک سال بعد طرح ۲۳ میلیارد دلاری آمریکا را لغو کرد و گفت اولویت‌هایش تغییر کرده است. مقامات این کشور از آمریکا به دلیل مدت زمان طولانی برای دریافت تأییدیه ناامید شده بودند.
خطرات امنیتی فروش جنگنده‌های رادارگریز اف۳۵ به عربستان برای آمریکا چیست؟
یکی دیگر از جنبه‌های حیاتی برای آمریکا، حفاظت از فناوری جنگندهٔ اف۳۵ است.
آمریکا پیش‌تر در سال ۲۰۱۹، ترکیه، عضو ناتو، را پس از آنکه آنکارا تصمیم گرفت به‌جای سامانهٔ دفاع موشکی آمریکایی «پاتریوت»، یک سامانهٔ روسی خریداری کند، از برنامهٔ اف۳۵ کنار گذاشت.
مقام‌های آمریکایی نگران بودند که اگر آنکارا بتواند اف۳۵ را در کنار سامانهٔ روسیاس۴۰۰به خدمت بگیرد، ممکن است مهندسان نظامی مسکو بتوانند راه‌هایی برای بی‌اثر کردن یا مختل کردن سامانه‌های این جنگنده شناسایی و پیدا کنند.
هرچند ریاض همچنان واشنگتن را مهم‌ترین متحد خود می‌داند، اما در عین حال روابطش را با چین، رقیب اصلی ژئوپلیتیکی آمریکا، گسترش می‌دهد. این موضوع برخی از مقام‌های آمریکایی را نگران کرده، زیرا بیم آن را دارند که چین در نهایت به برخی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های نظامی آمریکا دسترسی پیدا کند.
به همین دلیل، اف۳۵هایی که به عربستان فروخته می‌شوند احتمال دارد دارای محدودیت‌های نرم‌افزاری باشند تا توانایی عملیاتی‌شان کمتر از نسخه‌هایی باشد که در ارتش آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
«الیاهو»، فرماندهٔ پیشین نیروی هوایی اسرائیل، در این زمینه به نمونهٔ فروش قبلی جنگنده‌های اف۱۵ آمریکایی به عربستان اشاره می‌کند؛ جایی که پس از مشورت آمریکا با اسرائیل، برخی از سامانه‌های آن هواپیما‌ها بطور عمدی «غیرفعال» شد.
