تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران از بامداد امروز (یکشنبه) رسما آغاز شد. آیا اقتصاد بحران‌زده ایران آماده مقابله با تحریم‌هاست؟ آیا قیمت‌ها همچنان صعودی خواهد بود و مردم روز به روز فقیرتر می‌شوند؟ پاسخ مسوولان نسبت به تصمیم‌ها و عملکردشان چیست؟ مردم ایران تا کی باید تحریم باشند؟ چند سال یا چند دهه دیگر؟
دیدارنیوز: بخشی از تندرو‌های داخلی ایران در پاسخ به اعمال تحریم‌ها، درخواست خروج ایران از پیمان منع سلاح‌های هسته‌ای را مطرح کرده‌اند؛ اقدامی که خود باعث ایجاد حساسیت‌های بیشتر بر برنامه هسته‌ای ایران خواهد شد. اما مسعود پزشکیان که از جناح میانه‌رو است، گفت که این گزینه برای ما مطرح نیست.
از ساعاتی پیش روند بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران آغاز شد. این درحالی‌ست که روز جمعه روسیه و چین در قطعنامه‌ای به شورای امنیت خواستار تعویق مکانیسم ماشه بودند، اما این قطعنامه پیشنهادی رأی نیاورد.
نیویورک تایمز در گزارشی به تحلیل شرایط ایران بعد از بازگشت تحریم‌ها پرداخته و نوشته است؛ تحریم‌های جدید سازمان ملل گسترده‌تر از تحریم‌های فعلی آمریکا هستند و ریشه در اختلاف اروپا با ایران، بر سر پایبندی به توافق هسته‌ای برجام دارند.
جزئیات تحریم‌های جدید
این تحریم‌ها شامل مسدود شدن دارایی‌ها، ممنوعیت سفر برای افراد و نهاد‌های ایرانی و اختیار بازرسی کشتی‌ها و هواپیما‌های باری ایران در سطح بین‌المللی است. همچنین این تحریم‌ها ایران را از هرگونه غنی‌سازی اورانیوم، پرتاب موشک‌های بالستیک با قابلیت کلاهک هسته‌ای، انتقال دانش فنی موشکی و فروش سلاح منع می‌کنند.
سرنوشت تلخ توافق برجام
توافق برجام که در سال ۲۰۱۵ به امضای مشترک ایران، آمریکا، تروئیکای اروپایی و روسیه و چین رسید، به این شرح بود که به شرط محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌های شدید آمریکا و سازمان ملل را رفع می‌کرد. در این توافق همچنین آمده بود که در صورت عدم تعهد ایران به توافق، کشور‌های اروپایی می‌توانند سازوکار اسنپ‌بک را فعال کنند.
فرانسه، بریتانیا و آلمان در ماه اوت این سازوکار را فعال کرده و موعد را به ۲۸ سپتامبر جلو انداختند.
اروپا ایران را به غنی‌سازی ۶۰ درصدی (به‌جای ۳.۵ درصد) و ذخیره‌سازی ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی‌شده متهم کرده است، چرا که این حجم می‌تواند برای ساخت چند بمب هسته‌ای کافی باشد. ایران پس از حملات اسرائیل و آمریکا، مانع دسترسی بازرسان به سایت‌های هسته‌ای آسیب دیده شد. این درحالی است که ایران بار‌ها اعلام کرده که برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز دارد و غنی‌سازی ۶۰ درصدی را تنها در پاسخی به خروج آمریکا از برجام در ۲۰۱۸ و بازگشت تحریم‌ها انجام داده است.
پزشکیان در نیویورک گفت که ایران آماده همکاری با آژانس و پیشبرد مذاکرات است، اما شرط آمریکا برای تحویل کل ذخایر اورانیوم در برابر تعلیق سه‌ماهه تحریم‌ها را غیرمنطقی دانست. پزشکیان در ادامه گفت: «آنها می‌خواهند ما را سرنگون کنند؛ اگر شما جای ما بودید چه می‌کردید؟»
واکنش متقابل تهران چه خواهد بود؟
رئیس‌جمهور ایران، مسعود پزشکیان، در واکنشی این تحریم‌ها را «غیرقانونی و ناعادلانه» خواند و تأکید کرد که غرب به دنبال «ساقط کردن نظام» است. او گفت تصمیم نهایی درباره نحوه پاسخ ایران به تحریم‌ها، پس از بازگشت به تهران و مشورت با مقامات گرفته خواهد شد. همزمان، وزارت خارجه ایران سفرای خود در فرانسه، بریتانیا و آلمان را برای مشورت فراخواند.
بخشی از تندرو‌های داخلی ایران در پاسخ به اعمال تحریم‌ها، درخواست خروج ایران از پیمان منع سلاح‌های هسته‌ای را مطرح کرده‌اند؛ اقدامی که خود باعث ایجاد حساسیت‌های بیشتر بر برنامه هسته‌ای ایران خواهد شد. اما مسعود پزشکیان که از جناح میانه‌رو است، گفت که این گزینه برای ما مطرح نیست.
تلاش چین و روسیه برای حمایت از ایران
روز جمعه، دو کشور چین و روسیه که به عنوان دو متحد اصلی ایران به‌شمار می‌آیند و از اعضای دائمی شورای امنیت هستند، تلاش کردند تا با طرحی، اعمال تحریم‌ها را برای شش ماه به تعویق بیاندازند. این طرح، اما با مخالفت نه کشور، از جمله بریتانیا، فرانسه و آمریکا شکست خورد.
چین و روسیه اعلام کرده‌اند که به علت غیرقانونی بودن بازگشت تحریم‌ها علیه ایران، از آن پیروی نخواهند کرد و به مبادلات خود با ایران ادامه خواهند داد. ایران و روسیه پیوند‌های محکمی با یکدیگر دارند.
از طرفی، مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند که تحریم‌ها مانع از فروش نفت به چین نخواهند شد، اما احتمالا روند آن را دشوار کند. یکی از مقامات افزود که احتمالا با بالا گرفتن نگرانی‌ها برای توقیف نفتکش‌های ایرانی در آب‌های آزاد، شرایط برای چانه‌زنی بیشتر چین محیا شود و درخواست تخفیف بیشتری بدهد.
اقتصاد ایران زیر سایه تحریم‌ها
اعمال تحریم‌های سازمان ملل در شرایطی صورت گرفته است که ایران مدت‌هاست با تحریم‌های گسترده از جانب آمریکا، همچنین ناترازی‌های انرژی و کمبود آب مواجه است.
نیسان رفعتی، تحلیلگر ارشد ایران در گروه بین‌المللی بحران می‌گوید: تاثیر اسنپ‌بک به اندازه تحریم‌های آمریکا نخواهد بود، اما اقتصاد ایران را تحت فشار قابل توجهی خواهد گذاشت.
بعضی سیاستمداران تاثیر تحریم‌ها را کم اهمیت جلوه می‌دهند و معتقدند که از آنجایی که ایران سال‌هاست با تحریم‌های شدید آمریکا مواجه بوده است، احتمالا راهی را برای دور زدن تحریم‌های جدید نیز پیدا خواهد کرد. آنها همچنین غرب را مسئول این وضعیت می‌دانند و معتقدند که غرب و اروپا، هیچگاه به طور واقعی به دنبال راه‌حل‌های دیپلماتیک نبوده‌اند.
مهدی محمدی، مشاور ارشد رئیس مجلس ایران در پستی در شبکه‌های اجتماعی گفت: «آنها تصمیم خود را گرفته‌اند، حالا ما هم باید تصمیم خود را بگیریم. تنها راه این است که تا حدی قوی شویم که ایده تسلیم شدن ایران در برابر دشمن از ذهن‌ها پاک شود.»
مهدی بستانچی، رئیس شورای صنعت ایران، در مصاحبه‌ای از تهران گفت که کسب‌وکار‌ها و صنایع خود را برای کاهش تقاضا آماده می‌کنند و انتظار دارند که در تهیه کالا از خارج و همچنین در حوزه بیمه، بانکداری و حمل‌ونقل با موانع بیشتری روبه‌رو شوند.
او گفت: «این محدودیت‌ها پیامد‌های زنجیره‌ای بر اقتصاد ایران ایجاد می‌کند.» به گفته بستانچی، بیشترین فشار بر بنگاه‌های کوچک و متوسط خواهد بود که بیش از ۹۰ درصد واحد‌های صنعتی ایران و حدود نیمی از اشتغال صنعتی را تشکیل می‌دهند.
