موضوع پر اهمیت فعال شدن مکانیسم ماشه و اثرات اجتماعی آن ما را برآن داشت تا در گفت و گو با مصطفی آب روشن استاد دانشگاه و جامعه شناس لایه های آشکار و پنهان این موضوع را بررسی کنیم.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: آنچه که تا به امروز درباره اسنپ بک یا مکانیسم ماشه گفته می شود، اثرات این ماجرا در حوزه سیاست داخلی و بین المللی است، اما ابعاد اجتماعی و تاثیرات این تصمیم بر جامعه دیده نشده یا کمتر به آن توجه شده از این رو دیدارنیوز در سلسله گزارش های پیش رو این ماجرا را با کارشناسان و جامعه شناسان مطرح خواهد کرد.
مصطفی آب روشن، جامعه شناس معتقد است که اسنپ‌بک به معنای بازگشت فوری و خودکار تمامی تحریم‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران است، بنظر می‌رسد اثرات عمیق و گسترده‌ای بر ساختار اجتماعی ایران خواهد گذاشت در واقع این پیامد‌ها عمدتاً از طریق تشدید بحران‌های اقتصادی و عدم اطمینان در جامعه نمود می‌یابند.
او در گفت و گو با دیدار به این موضوع اشاره دارد که اثرات مستقیم تحریم‌ها بر اقتصاد کلان مانند کاهش صادرات نفت، محدودیت‌های بانکی و کمبود ارز دومینووار بر زندگی مردم اثر می‌گذارد. بدیهی است که تشدید تورم و کاهش ارزش پول ملی، طبقات کم‌درآمد و متوسط را بیش از پیش تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این استاد دانشگاه معتقد است که این بدین معناست که بسیاری از طبقات متوسط جامعه به خط فقر نزدیک شده یا سقوط می‌کنند. بر این مبنا طبقه متوسط که معمولاً نیروی محرکه تغییرات اجتماعی، مدنی و فرهنگی است، با تمرکز بر بقای اقتصادی، نا خواسته از نقش اجتماعی خود باز می‌ماند و رکود اقتصادی و گرانی، شکاف بین اقلیت برخوردار که ممکن است از رانت‌های ناشی از تحریم منتفع شوند و اکثریت محروم جامعه را عمیق‌تر می‌کند.
آب روشن تاکید می کند که اسنپ‌بک، با ماهیت ناگهانی و خودکار خود، متاسفانه فضای روانی جامعه را به شدت متأثر ساخته بطوریکه به ناامنی مزمن در اقشار آسیب پذیر دامن می‌زند در واقع نبود چشم‌انداز روشن اقتصادی و سیاسی، به‌ویژه در میان جوانان، حس ناامیدی و استیصال را تقویت می‌کند.
این جامعه شناس با اشاره به اینکه در شرایط اقتصادی سخت، به مرور اعتماد مردم به نهاد‌های دولتی، برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و حتی روابط اجتماعی خدشه‌دار می‌شود، می گوید: این پدیده، سرمایه اجتماعی یا همان شبکه‌های اعتماد و همکاری را کاهش داده و می‌تواند به انزوای اجتماعی و فردگرایی افراطی منجر شود.
او ادامه می دهد: افزایش ریسک‌های اقتصادی، سیاسی و عدم وجود محیطی باثبات برای فعالیت حرفه‌ای، مهاجرت گسترده نخبگان، متخصصان و کارآفرینان را تسریع می‌بخشد بطوری که ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به توسعه پایدار اجتماعی و علمی کشور وارد خواهد شد.ناگفته نماند که فشار‌های اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، ساختار بنیادین جامعه یعنی خانواده را نیز متأثر می‌سازد فقر و بیکاری زمینه‌ساز افزایش انواع آسیب‌هایی، چون طلاق، بزهکاری، اعتیاد و خشونت‌های خانگی است.
به اعتقاد آب روشن، ناامنی اقتصادی مانعی جدی در برابر تشکیل خانواده و فرزندآوری محسوب می‌شود و در نتیجه بر پویایی جمعیتی جامعه تأثیر منفی می‌گذارد و از سوی دیگر محدودیت‌های مرتبط با واردات دارو و تجهیزات پزشکی که از پیامد‌های تحریم‌های شورای امنیت است، قشر آسیب‌پذیر و بیماران خاص را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد بطوریکه عدالت درمانی را نقض خواهد کرد.
او می افزاید: از دیدگاه جامعه‌شناسی، فعال شدن اسنپ بک تنها یک رویداد در سیاست خارجی نیست، بلکه به مثابه شوک خارجی عمل می‌کند که ساختار‌های اقتصادی، روان‌شناختی و اجتماعی جامعه ایران را عمیقاً تحت تأثیر قرار می‌دهد. اصلی‌ترین پیامد‌های آن شامل تشدید نابرابری و فقر، تضعیف طبقه متوسط، افزایش ناامیدی و بی‌اعتمادی، فرسایش سرمایه اجتماعی و تسریع مهاجرت نخبگان است. این عوامل مجموعاً به شکنندگی اجتماعی و افزایش تنش‌ها و نارضایتی‌های عمومی در جامعه ایران می‌انجامد.
این جامعه شناس در پاسخ به این پرسش که چه باید کرد، می گوید: مدیریت و مدیریت این بحران نه تنها نیازمند تدابیر اقتصادی، بلکه مستلزم اتخاذ راهکار‌هایی برای ترمیم اعتماد عمومی و بازسازی سرمایه اجتماعی است.
