تهران و کرج؛ اینجا آسمان خاکی‌ست

دیدارنیوز: از ابتدای تیرماه خیزش گرد و خاک و کاهش کیفیت هوا در تهران و کرج، رنگ آسمان را تغییر داد. تداوم چنین شرایطی در این بازه زمانی از سال برای شهروندان سوال‌برانگیز شده است. 

در این میان، شاخص آلودگی هوا طی شب‌هایی به وضعیت «ناسالم» و حتی «خطرناک» نیز رسید. از جمله این روز‌های آلوده ۱۵ تیرماه تا صبح روز ۱۷ تیرماه بود. 

رهگیری مسیر گرد و خاک در طول ۱۵ تا ۱۷ تیرماه

تحلیل نقشه‌های همدیدی و آینده‌نگری هواشناسی حاکی از «تداوم گرد و خاک و آسمان غبار آلود» بود. طبق تحلیل داده‌های پایش کیفی هوا، در روز ۱۵ تیر ۱۴۰۴ نشانه‌های افزایش غلظت ذرات معلق ابتدا در استان البرز و سپس در غرب تهران مشاهده شد. موج گرد و غبار از مناطق جنوبی کرج آغاز و به‌تدریج به سمت غرب و جنوب تهران منتقل شد.

توده غبار در مرحله اولیه گسترش، تحت اثر گرادیان فشار و ناهمواری‌های محلی به دو شاخه با مشخصات متفاوت تفکیک شد و قسمت دارای غلظت بالاتر به سمت ایستگاه سنجش کیفیت هوای منطقه ۸ شهر کرج حرکت کرد. بخش رقیق‌تر توده گردو غبار نیز از شهر کرج به سمت تهران حرکت کرد.

در حقیقت، گردوغبار ابتدا از حاشیه جنوبی-غربی تالاب صالحیه برخاست، به سمت منطقه وردآورد و منطقه ۲۱ تهران منتقل شد سپس کلان‌شهر تهران را نیز تحت تأثیر قرار داد. 

ستاد سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار، گزارشی منتشر کرده که مبنی بر برخاستن گردوغبار از اراضی خشک اطراف تالاب صالحیه و مناطق جنوبی استان البرز است. این موضوع با استناد به داده‌های ماهواره‌ای از جمله سامانه EUMETSAT به‌دست آمده است. گرد و غبار زمین‌هایی که به دلیل خشکسالی و نبود پوشش گیاهی، حالا مستعد تولید توده‌های گردوغبار شده‌اند.

آلودگی سه‌مرحله‌ای در تهران

بر اساس داده‌های این ستاد، در جریان وقوع پدیده گرد و خاک در تهران، افزایش آلودگی در سه مرحله شدید ثبت شد. اولین مرحله، حدود ساعت ۲ صبح روز ۱۵ تیر آغاز شد و آلاینده شاخص در اغلب ایستگاه‌ها به ۵۵۰ تا ۶۵۰ میکروگرم بر مترمکعب رسید که چند برابر حد مجاز بود.

از دومین مرحله نیز به عنوان شدیدترین فاز گرد و غبار یاد شده است که ارزیابی این ستاد، زمان وقوع تقریبی آن را ساعت ۱۷ همان روز (۱۵ تیر) اعلام می‌کند. آلودگی در دومین مرحله، ساعت ۱۸ به اوج رسید و در این بازه، بیشترین مقدار آلودگی در وردآورد با مقدار۱۹۵۰ میکروگرم بر مترمکعب، منطقه ۲۱ و منطقه ۱۹ با مقدار حدود ۱۶۵۰ میکروگرم بر مترمکعب و در پیروزی نیز به نزدیک ۱۴۰۰ میکروگرم بر مترمکعب به ثبت رسید.

سومین مرحله از آلودگی هوای تهران نیز عصر و شب ۱۶ تیرماه آغاز شد. بیشینه شاخص آلایندگی هوا در این فاز در منطقه ۲۱ به حدود ۹۰۰ میکروگرم بر مترمکعب، در وردآورد و منطقه ۱۹ به حدود۸۵۰ و ۷۰۰ میکروگرم بر مترمکعب و در پیروزی به حدود ۴۲۰ میکروگرم بر مترمکعب رسید.

بر اساس گزارش ستاد ملی سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار، اوج هر سه فاز آلودگی هوا، در مناطق مختلف تهران همزمان رخ داده است و بر همین اساس این ستاد، زمان نفوذ توده گرد و غبار نیز همزمان می‌داند البته شهر تهران علاوه بر تاثیرپذیری از توده اولیه، از منابع محلی در جنوب و جنوب شرق نیز متاثر ژو پدیده گرد و غبار به علت جریانات بادی متقاطع تشدید شده بود. 

اعداد بزرگ شاخص آلاینده‌ها در هوای کرج

ستاد سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار، برای بررسی شدت گردوغبار در کرج، داده‌های ثبت‌شده دو ایستگاه را نیز استخراج کرده است. داده‌های «اداره کل حفاظت محیط‌زیست» و «منطقه ۸ شهرداری کرج» نشان می‌دهند که اوایل صبح روز ۱۵ تیرماه، شاخص آلاینده‌ها کاهش در کرج یافت و به کمترین مقدار خود رسید سپس از ساعت ۱۰ صبح با شروع فعالیت‌های روزانه و افزایش حرکت هوا، غلظت گردوغبار نیز به‌صورت صعودی افزایش یافت.

این شرایط در نهایت موجب شد که اوایل شب، این عدد در ایستگاه منطقه ۸ به حدود ۲۴۴۴ میکروگرم و در ایستگاه اداره کل به ۲۰۲۱ میکروگرم بر متر مکعب برسد.

پس از مدتی، میزان غلظت ذرات معلق دوباره کاهش یافت و در یکی از ایستگاه‌ها به عدد ۲۲۰ میکروگرم بر مترمکعب رسید این در حالیست که در فاز بعدی، غلظت آلاینده‌ها بار دیگر در ایستگاه منطقه ۸ افزایش یافت و ۱۲۴۶ میکروگرم بر متر مکعب ثبت شد البته این اتفاق به علت شرایط خاص جغرافیایی، مثل وجود تپه و کوهستان بودن منطقه است که موجب تجمع گردوغبار می‌شود. 

ستاد سیاست‌گذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار به این جمع‌بندی رسیده است که پدیده گردوغبار تیرماه ۱۴۰۴ که استان‌های البرز و تهران را تحت تأثیر قرار داد، دارای منشأ داخلی و از کانون‌های مشخص‌شده در اراضی خشک‌شده اطراف تالاب صالحیه و... برخاسته است. بر همین اساس نیز ضرورت دارد نسبت به مدیریت پایدار اراضی پیرامون تالاب صالحیه و همچنین پایش و کنترل منابع ثانویه گرد و عبار در حاشیه شهر تهران اقدام شود.