احتمالا جمهوری اسلامی ایران در روزهای آینده به پیشنهاد آمریکا پاسخ خواهد داد؛ احتمالا از طریق عمان، که نقش میانجی‌گر در مذاکرات را ایفا کرده است. همچنین ممکن است دور ششم مذاکرات بین دو کشور برگزار شود، هرچند هنوز زمان و مکان آن مشخص نشده است.
دیدارنیوز: چارچوب پیشنهاد ایالات متحده به جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات حساس درباره برنامه هسته‌ای تهران کم‌کم شفاف‌تر می‌شود، اما اینکه آیا توافقی در راه است یا نه، همچنان مبهم و نامشخص باقی مانده است.
دستیابی به توافق یکی از چندین اولویت دیپلماتیک است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به همراه دوست معتمد و فرستاده ویژه‌اش در امور خاورمیانه، استیو ویتکاف، در حال پیگیری آن هستند. چنین توافقی می‌تواند شامل برداشتن بخشی از تحریم‌های سنگین اقتصادی ایالات متحده علیه ایران در ازای محدودسازی شدید یا پایان دادن به غنی‌سازی اورانیوم از سوی تهران باشد.
بر اساس گزارش اسوشیتدپرس، اما شکست در رسیدن به توافق، می‌تواند تنش‌ها را در خاورمیانه‌ای که به‌خاطر جنگ اسرائیل و حماس در نوار غزه ملتهب است، بیشتر کند. این در حالی است که اقتصاد ایران مدت‌هاست دچار بحران است. اسرائیل یا آمریکا ممکن است تهدید‌های خود برای حمله هوایی به تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را عملی کنند؛ و تهران نیز ممکن است تصمیم بگیرد همکاری خود با نهاد نظارتی هسته‌ای سازمان ملل را به‌طور کامل قطع کرده و به سوی تغییر دکترین اتمی خود برود.
در حالی که جمهوری اسلامی ایران در حال ارزیابی پاسخ خود پس از پنج دور مذاکرات در مسقط و رم است، همین مسئله، درک دقیق‌تر از پیشنهاد آمریکا را بسیار حیاتی می‌کند.
جزییات احتمالی توافق
گزارشی از وب‌سایت خبری اکسیوس جزییاتی از پیشنهاد آمریکا را مطرح کرده که یکی از مقامات آمریکایی نیز آن را به‌طور جداگانه تأیید کرده است. این جزییات شامل امکان ایجاد یک کنسرسیوم هسته‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم برای ایران و کشور‌های اطراف است. اینکه آیا جمهوری اسلامی باید به‌طور کامل از برنامه غنی‌سازی خود دست بکشد یا نه، همچنان مشخص نیست، چراکه طبق گزارش اکسیوس، ایران ممکن است همچنان بتواند برای مدتی اورانیوم را تا خلوص ۳ درصد غنی‌سازی کند.
توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ جمهوری اسلامی ایران با قدرت‌های جهانی، که در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما به‌دست آمد، به ایران اجازه می‌داد تا ۳.۶۷ درصد اورانیوم غنی‌سازی کند. ایران اکنون تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند که از نظر فنی تنها یک گام کوتاه تا گریز هسته‌ای محسوب می‌شود.
مقام‌های آمریکایی، از جمله خود ترامپ، بار‌ها اعلام کرده‌اند که جمهوری اسلامی ایران باید به‌طور کامل از غنی‌سازی اورانیوم دست بکشد.
بخش انگلیسی‌زبان شبکه تلویزیونی دولتی ایران، پرس تی‌وی، روز سه‌شنبه مقاله‌ای مفصل منتشر کرد که در آن جزییاتی از گزارش اکسیوس آمده بود. تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی ایران مدت‌هاست که تحت کنترل جناح‌های تندرو در ساختار حکومتی است. تکرار گسترده این جزییات در پرس تی‌وی نشان می‌دهد یا این موارد واقعاً در پیشنهاد آمریکا گنجانده شده‌اند یا اینکه تندرو‌های حاکم آنها را بخش‌هایی قابل قبول از این پیشنهاد می‌دانند.
واکنش تهران
ایده تشکیل یک کنسرسیوم برای غنی‌سازی اورانیوم برای ایران و برای دیگر کشور‌های خاورمیانه، پیش‌تر نیز توسط برخی مقامات ایرانی مطرح شده بود. ابوالفضل ظهره‌وند، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، گفته است که یکی از پیشنهاد‌های آمریکایی‌ها شامل «برچیدن کامل برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در قالب یک توافق کنسرسیومی» بوده است.
ظهره‌وند گفته است: «آمریکایی‌ها می‌خواهند یک کنسرسیوم با عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر تشکیل دهند… در یک جزیره که تحت کنترل آمریکا باشد. جمهوری اسلامی می‌تواند سهمی در این کنسرسیوم داشته باشد، اما غنی‌سازی در خاک ایران انجام نخواهد شد.»
او توضیح نداد که منظورش از «جزیره» کدام است، اما خلیج فارس دارای چندین جزیره است. امارات متحده عربی هم‌اکنون دارای نیروگاه هسته‌ای است، عربستان سعودی در حال پیگیری برنامه هسته‌ای خود است و قطر نیز اعلام کرده که در حال بررسی احداث رآکتور‌های هسته‌ای کوچک است. تشکیل یک کنسرسیوم می‌تواند امکان تأمین اورانیوم با غنای پایین را برای همه این کشور‌ها فراهم کند، در حالی که با تمرکز غنی‌سازی در یک مکان مشترک، خطر اشاعه تسلیحات هسته‌ای کاهش می‌یابد.
اگرچه در گذشته نیز طرح کنسرسیوم مطرح شده بود، اما این تلاش‌ها به نتیجه نرسید. با این حال، اکنون کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس تا حد زیادی پس از سال‌ها تنش، به یک نوع تنش‌زدایی با جمهوری اسلامی ایران رسیده‌اند؛ تنش‌هایی که از سال ۲۰۱۸ و پس از خروج یک‌جانبه ترامپ از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی آغاز شده بود.
در همین حال، فریدون عباسی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران، در تلویزیون دولتی ایران پیشنهاد داد که یکی از جزایر مورد مناقشه ایران و امارات می‌تواند مکان اجرای این پروژه باشد. عباسی پرسید: «ما برای چی به آمریکا نیاز داریم؟ ما خودمان دانش فنی‌اش را داریم.»
گام بعدی چیست؟
احتمالاً جمهوری اسلامی ایران در روزهای آینده به پیشنهاد آمریکا پاسخ خواهد داد؛ احتمالاً از طریق عمان، که نقش میانجی‌گر در مذاکرات را ایفا کرده است. همچنین ممکن است دور ششم مذاکرات بین دو کشور برگزار شود، هرچند هنوز زمان و مکان آن مشخص نشده است.
آخر هفته عید قربان است، که پایان مراسم حج مسلمانان را رقم می‌زند، بنابراین بعید است مذاکرات زودتر از هفته آینده از سر گرفته شود.
اما فشار‌ها در حال افزایش است. کشور‌های غربی ممکن است در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران قطعنامه توبیخی صادر کنند، اقدامی که ممکن است در نهایت به فعال شدن مکانیسم «بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل» علیه جمهوری اسلامی بینجامد. مهلت استفاده از این مکانیسم توسط هر یک از اعضای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ در ماه اکتبر به پایان می‌رسد.
کلسی داونپورت، مدیر سیاست‌گذاری منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در انجمن کنترل تسلیحات نوشت: «هنوز زمان برای مذاکره و دستیابی به توافقی که خطر اشاعه سلاح هسته‌ای را کاهش دهد وجود دارد. اما این زمان بسیار محدود است.» او هشدار داد: «هرگونه روند تشدید تنش می‌تواند فرآیند مذاکره را از بین ببرد و خطر درگیری را افزایش دهد.»
