حضرت زینب (س) با تمام رنجهای حادثه کربلا در برابر دشمن با صلابت بوده اند و خطبههای تاریخی شان تحسین بسیاری از فصحا و مبلغان را برانگیختهاست.
دیدارنیوزـ پنجم جمادیالاولی سال ششم هجرت، خانه امیرالمؤمنین (ع) مبارک به قدوم نوزادی تاریخساز شد. طفلی که در نامگذاری وی کسی به خود اجازه نداد بر رسول خدا (ص) پیشقدم شود و پیامبر (ص) در این امر بر خداوند پیشی نگرفت و سرانجام نام "زینب" از دفتر لوح محفوظ از جانب وحی معرفی شد.
در مراسم ولیمه ولادت زینب (س)، پیامبر گرامی اسلام (ص) بعد از نامگذاری طفل، رو به بزرگان اصحاب فرمودند: «أوصیکُم بِأن تُحبّوا زینب» زینب را دوست داشته باشید؛ و ادامه دادند: حاضرین به غائبین این توصیه مرا بیان کنند که این دختر را گرامی داشته، حرمت او را پاس بدارند، همانا او به خدیجه کبری (س) شبیهترین است. (۱)
وجه شباهت حضرت خدیجه (س) و دختر امیرالمؤمنین (ع)
همانطور که خدیجه (س) عامل استقامت اسلام و حافظ بنیان رسالت پیامبر (ص) بود، ماندگاری مکتب امام حسین (ع) نیز مدیون رشادتهای زینب (س) بود چنانچه معروف است؛ کربلا در کربلا میماند اگر زینب نبود
لیاقتهای وجودی زینب (س)
حیات حضرت زینب (س) ثمره زندگی و پرورش در کانون امیرمؤمنان علی (ع) و حضرت زهرا (س) است؛ دو نمونه بیبدیل که مصداق عینی از عالیترین کمالات انسانی بودند.
طاهره همیز، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل مذهبی در گفتگوی اختصاصی با "تبیان" در معرفی حضرت زینب (س)، علم لدنی را از لیاقتهای ذاتی ایشان دانست و گفت: به فرموده امام سجاد (ع)، حضرت زینب (س) «عالمة غیر معلمة و فهمة غیر مفهمة» (۲) است و این نشان از لیاقتهای ذاتی ایشان دارد که مورد نظر امام معصوم بوده است.
وی با اشاره به حدیث قدسی در تبیین مقام علم ادامه داد: «أَلْعِلْمُ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللّهُ فِى قَلْبِ مَنْ یَشآءُ: علم، نورى است که خداوند به قلب هر کس که بخواهد مىافکند. " (۲) و اصولاً علم از ممیزات عجیب و والای خلقت است که تنها به انسان داده شده چنانچه به تعبیر قرآن کریم، ملائکه -موجوداتی که ما آنها را موجودات برتر میدانیم- از این نعمت محروم هستند؛ و حضرت زینب (س) چنان به لیاقت ذاتی و شخصیتی رسیده بود که خداوند، خود این علم را به ایشان عطا میکند، نعمتی که از میان همه صفات حضرت برای ایشان بالاتر است.
کجای حادثه کربلا زیبا بود؟
این استاد دانشگاه در معرفی بعد عبادی شخصیت حضرت زینب (س)، صبر و نگاه خدایی داشتن به موضوعات را از برجستهترین ویژگیهای حضرت معرفی کرده و در تبیین پاسخ حضرت زینب (س) به طعنه دشمنان گفت: نتیجه صبر عرفانی حضرت زینب (س) این است که وقتی به حالت طعنه از ایشان سؤال میشود کَیْفَ رَاَیْتِ صُنْعَ اللهِ بِاَخیکِ؟»؛ کار خدا را با برادرت چگونه دیدی؟ در پاسخ، با صلابت میفرمایند «ما رأیت الا جمیلا، هؤلاء قوم کتب الله علیهم القتل فبرزوا الی مضاجعهم...» (۳) من جز زیبایی ندیدم. آنها افرادی بودند که خدایمتعال شهادت را برایشان نوشته بود و در این جایگاه قرار گرفتند.
همیز معتقد است چنین بینشی حاصل نمیشود مگر در پرتو یک نگاه خدایی داشتن، وگرنه حادثه کربلا بسیار تلخ و هولناک بوده و این نوع نگاه به موضوع، در حقیقت انعکاس مکتبی است که شخصیت وی در آن شکل گرفته است. چنانچه حضرت علی (ع) در بیانی فرمودهاند: «ما رَأَیتُ شَیئاً اِلاّ وَ رَأَیتُ اللهَ قَبلَهُ وَ بَعدَهُ وَ مَعَهُ وَ فیهِ» (۴) هر شیئی را دیدم خدا را با او، قبل از او و بعد از او دیدم. دقیقا این در وجود حضرت زینب تجلی پیدا کرده و خروجی آن تربیت را در گفتار و عمل حضرت زینب میبینیم.
بانویی که مورد تأیید امام زمان خود بود
همیز در ادامه با تأکید بر عظمت مقام علمی – معنوی حضرت زینب (س) گفت: مقام علمی و معنوی حضرت به قدری والا و برجسته بود که مورد تأیید امام زمان خود یعنی امام حسین (ع) قرار گرفت چنانکه شاهد هستیم با وجود حضور امام سجاد (ع) در کاروان، برای در امان ماندن جان سید الساجدین در مقابل دشمنان، امام مرکز رجوع زنان در موضوع احکام راحضرت زینب (س) معرفی میکنند.
وی برای تبیین موقعیت شناسی و انتخاب صحیح حضرت، به موقعیتهای مختلف حوادث پس از کربلا در کوفه و شام، حضور کاروان اسرا در کاخ دشمن و دفاع حضرت از امام سجاد (ع) اشاره کرد و گفت: عبیدالله به عنوان یک فرد خونخوار و سرسپرده برای جلب رضایت یزید از انجام هیچ کاری مضایقه نمیکرد، وقتی در مجلسی به کشتن امام سجاد (ع) اقدام کرد، میبینیم که حضرت زینب خودشان را سپر کرده و شجاعانه اعلام میکنند که اگر قصد جان برادرزادهام را کردید باید مرا بکشید و آنجا است که دستگاه خلافت برای از بین نرفتن جایگاه خود نزد مردم از قتل امام سجاد (ع) منصرف میشود.
وعدههای الهی محقق میشود
این استاد دانشگاه با اشاره به نوع مدیریت و تسلط حضرت زینب (س) در خطبههایشان ادامه داد: با وجود تمام ناملایماتی که حضرت زینب در حادثه کربلا و پس از آن در دوران اسارت مواجه بودند، اما باز میبینیم که سخنرانی ایشان در کاخ یزید به قدری با صلابت و حساب شده است که حتی یزید را هم تحت تأثیر قرار میدهد.
کثرت گناه انسان را به مقابله با امام زمان میرساند
همیز در تبیین خطبههای حضرت زینب (س)، به قدرت روانشناسی حضرت اشاره کرد و ادامه داد: حضرت زینب (س) در مواجهه با یزید به جای آنکه لب به شکایت و توهین باز کنند، همچون یک روانشناس، رهبر و مرشد با یزید برخورد کرده و با خواندن آیه «ثُمَّ کَانَ عَٰقِبَهَ ٱلَّذِینَ أَسَٰٓـُٔواْ ٱلسُّوٓأَىٰٓ أَن کَذَّبُواْ بَِٔایَٰتِ ٱللَّهِ وَکَانُواْ بِهَا یَستَهزِءُونَ» (۵)؛ سپس عاقبت آن کسانی که مرتکب کارهای بد شدند، این شد که کافر شده و آیات خدا را دروغ انگاشتند و آنها را به مسخره گرفتند. رو به یزید گفت: با وجود اینکه از بندگان خدا هستی، اما دلیل عاقبت به شری تو این است که زیاد گناه میکنی و کثرت گناهان، ذات تو را تغییر داده و نتیجه این شده که در برابر امام زمانت بایستی و این فجایع را به بار آوری.
ویژگیهای بارز خطبههای عقیله العرب (س)
با بررسی خطبههای حضرت زینب (س) میبینیم که ایشان با تمام رنجهایی که با آن مواجه بودند، در برابر دشمن محکم و با صلابت بوده و در اوج فصاحت و بلاغت به خطبهخوانی پرداختهاند به گونهای که خطبههای این بانو تحسین بسیاری از فصحا و مبلغان را برانگیختهاست. با دقت بیشتر مجموعهای از شاخصههای مدیریتی، روانشناسی و ویژگیهای سلامت روان که امروزه در دنیا به عنوان مبنا مطرح است را میتوان در این خطبهها مشاهده کرد.
مخاطبشناسی دقیق زینب کبری (س)
حضرت زینب (س) در دوران حکومت پدرشان به عنوان مفسر قرآن در کوفه فعالیت داشتند، مخاطبان و اهالی این شهر را کامل میشناختند، پس هنگامیکه بعد از حادثه کربلا به عنوان اسیر به کوفه وارد شدند، با خواندن خطبهای صفات کوفیان را بازگو کرده و آنان را این گونه معرفی میکنند: «ای مردم کوفه،ای مردم خیانتکار و پیمان شکن و بیغیرت، اشکتان خشک نشود و نالههایتان آرام نگیرد، مَثَل شما همانند آن زنی است که رشته خود را پس از محکم تابیدن از هم باز کرد. آیا در میان شما جز وقاحت و رسوایی، سینههای آکنده از کینه، دورویی و تملق، همچون زبانپردازی کنیزکان و ذلت و حقارت در برابر دشمنان چیز دیگری نیز یافت میشود؟ یا همچون سبزههایی هستید که ریشه در فضولات حیوانی داشته یا همچون جنازه دفن شدهای که روی قبرش را با نقره تزئین کردهباشند؟ بد توشهای برای آخرت فرستادهاید؛ توشهای که همان خشم خدا است و در عذاب جاویدان خواهیدبود.» (۶)
پینوشت:
۱- مراقد اهل بیت در شام از سید احمد فهرى، ص. ۶۸،
۲- مصباح الشریعة، ص. ۱۶. نیز ر. ک: منیةالمرید، ص. ۱۴۸ و ۱۶۷؛ بحارالانوار، ج. ۱، ص. ۲۲۴؛ مشکاةالانوار، ص. ۳۲۵،
۳- اللهوف علی قتلی الطفوف، سید بن طاووس، ص. ۱۶۰؛ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج. ۴۵، ص. ۱۱۵؛ مثیرالأحزان، ابن نما حلی، ص. ۹۰،
۴- فیض کاشانی، عین الیقین، ج. ۱، ص. ۴۹،
۵- آیه ۱۰، سوره روم
۶- الإحتجاج، احمد بن علی طبرسی، ج. ۲، ص. ۳۰۴؛ اللهوف، سید بن طاووس، ص. ۱۴۶؛ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج. ۴۵، ص. ۱۰۸
منبع:تبیان
