"گِلَک" را دزدیدند/ وزیرمیراث فرهنگی: مسوولیت جزایر کشور با مناطق آزاد است

دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: تعطیلات سال ۱۴۰۴ زمانی به پایان رسید که خبر آمد خاک سرخ بی نظیر جزیره هرمز توسط گردشگران غارت شده است؛ بی شک کلمه مناسبی جز غارت برای بردن خاک این جزیره نمی توان استفاده کرد.

خاک سرخ هرمز، معروف به "گِلَک"، که حاوی اکسید آهن (هماتیت) است، طی میلیون‌ها سال فرآیند زمین‌شناختی شکل گرفته و نه‌تنها جاذبه‌ای طبیعی برای گردشگران به شمار می‌رود، بلکه در آشپزی محلی به‌عنوان ادویه نیز کاربرد دارد. این خاک، همراه با رنگ‌های متنوع دیگر مانند زرد، سفید و نقره‌ای، نتیجه تنوع شیمیایی و قدمت زمین‌شناختی جزیره‌ای است که به‌عنوان یک گنبد نمکی بزرگ، حدود ۵۰۰ میلیون سال عمر دارد.

حالا جزیره مانده و با تنی زخمی و ناراحتی بومیان آن که از همان ابتدا نسبت به این تاراج و غارت واکنش نشان دادند و حتی در مقطعی هم این واکنش تبدیل به خشونت و درگیری شد اما در نهایت این خاک هرمز بود که در قوطی‌های پلاستیکی جا گرفت و از جزیره خارج شد.

حالا دو دیدگاه وجود دارد عده ای معتقدند که اکولوژی جزیره طوری است که دوباره خود را بازسازی می‌کند و عده دیگر بر این باورند که این بازسازی هزاران سال زمان می برد و ...

فعالان محیط‌زیست و برخی بومیان تلاش کردند تا با روش‌های مسالمت‌آمیز، خاک برداشته‌ شده توسط گردشگران را بازگردانند از این رو کیسه‌های زیادی از خاک از مسافران گرفته و به سواحل سرخ بازگردانده شد، اما حجم قابل توجهی خاک از جزیره خارج شد.این مشکل تنها به جزیره هرمز منتهی نشد. جزیره هنگام، که به خاک نقره‌ای‌اش شهرت دارد، نیز به دلیل برداشت بی‌رویه گردشگران دچار آسیب‌های جدی شد و سطح سواحل نقره‌ای آن به شدت کاهش یافت. 

حالا پس از گذشت چند روز از انتشار اخبار مربوط به غارت خاک جزیره هرمز و هنگام کارزاری راه اندازی شد که قدمی در راه نجات جزیره هرمز برداشته شود. این کارزار با عنوان «درخواست بازگردانی و احیا خاک جزیره هرمز» در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۴۰۴ کلید خورده و دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه و مردم ساکن جزیره هرمز آن را ایجاد کرده‌اند. در بخشی از متن کارزار هرمز را نجات دهیم آمده است: جزیره‌ی زیبای هرمز با خاک‌های رنگی و جادویی‌اش، یکی از گنجینه‌های طبیعی ایران است. اما متأسفانه سال‌هاست که گردشگران به یادگار مقداری از این خاک نقره‌ای را با خود می‌برند و حالا این گنجینه‌ی ارزشمند در حال نابودی است. در این کارزار درخواست شده با هدف حفظ این میراث طبیعی، افرادی که از هرمز خاک برداشته‌اند آن را دوباره به جزیره بازگردانند و از این به بعد، فقط عکس و خاطره از زیبایی‌های هرمز یادگاری ببرند، نه خاک آن را.

پویش احیای خاک جزیره هرمز با بیان این که «هر ذره‌ای که از این خاک برداشته شود، قدمی است به سمت از بین رفتن این زیبایی بی‌نظیر» از همه مردم ایران درخواست می‌کند که زیبایی چشمگیر و خاص جزیره هرمز را برای نسل‌های آینده حفظ کنند.

چند روز پیش امیرصالحی امیری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در گفت و گویی درباره اتفاقی که در جزیره هرمز و هنگام افتاد گفته بود که مسوولیت جزایر کشور با مناطق آزاد است اما مسوولیت آثار ثبت شده ملی با وزارت میراث فرهنگی است البته این مسوولیت متوجه مدیران منطقه ای و محلی مانند فرمانداران و دهیاران هم هست.

او معتقد است برای مدیریت این وضعیت لازم است به جای برخورد قهری، فرهنگ سازی اتفاق بیفتد که در راس آن رسانه ملی باید در ارتقای فرهنگ عمومی پیشقدم شود و برنامه سازی کند، البته در این باره با رئیس سازمان صحبت‌های داشتیم.

صالحی امیری به نقش نهادهای مدنی و فعالان میراث فرهنگی هم در فرهنگ سازی اشاره کرد و گفت حامیان میراث جمعیت میلیونی دارند و رسالتشان فرهنگ سازی است.

وزیر میراث فرهنگی از برگزاری جلسه ای با وزیر آموزش پرورش خبر داد و افزود: وزارت آموزش و پرورش نقش مهمی در ایجاد ذهنیت دانش آموزان نسبت به میراث فرهنگی دارد و آنها باید از همان ابتدا آموزش ببینند. 

مصطفی حمزه ای راهنمای بین المللی تور فرهنگی هم از جمله کسانی است که معتقد است عمر ما دیگر به دیدن ساحل نقره ای قد نخواهد داد.

او گفت: تجدیدپذیری این ساحل به راحتی و آسانی نیست این خاکی که در جزیره هرمز وجود دارد سال ها وهزاران است که به این شکل ایجاد شده است. این خاک به رنگ نقره ای تبدیل شده و ممکن است میلیون سال طول بکشد تا چنین خاکی تشکیل شود. ریشه یابی این موضوع نشان می دهد که آموزش کافی به افراد داده نشده است.