افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان و تحلیلگر ارشد مسائل اوراسیا در یادداشتی که در اختیار «دیدارنیوز» قرار داده و به تحلیل و واکاوی بحث تداوم و تشدید تقابل مسکو با کی‌اف پرداخته و ابعاد آن را مورد بررسی قرار داده است.
دیدارنیوز-افشار سلیمانی*: پس از صدور مجوز استفاده از موشک‌های دوربرد غربی در حمله اوکراین به خاک روسیه توسط جو بایدن و چند حمله ارتش اوکراین با موشک‌های آتاکمز و شادو به چند شهر روسیه و متعاقب آن اعلام تغییر دکترین استفاده از سلاح هسته‌ای وتهدید هسته‌ای اوکراین توسط پوتین و همچنین خط و نشان‌های روسیه نسبت به استفاده از موشک‌های دوربرد غربی توسط اوکراین، احتمال حمله اتمی روس‌ها به اوکراین قوت گرفته و برخی سفارت‌های کشورهای خارجی در کیئو به دلیل ترس از حمله نظامی روسیه تعطیل شده است و حتی برخی کشور‌ها از شهروندانشان خواستند تا اوکراین را ترک کنند.
روسیه روز پنجشنبه گذشته اقدام به شلیک یک موشک هایپرسونیک میان‌برد جدید به نام «اورشنیک» به سمت اوکراین کرد. پوتین گفت که این حمله پاسخی مستقیم به حملات اوکراین به خاک روسیه با موشک‌های آمریکا و انگلیس بوده است.
موشک هایپرسونیک ولادیمیر پوتین حامل پیامی ساده به غرب بر سر اوکراین بوده است: عقب‌نشینی کنید و اگر این کار را نکنید روسیه حق هدف قرار دادن تاسیسات نظامی انگلیس و آمریکا را برای خود محفوظ می‌داند. (رویترز).
اما بر خلاف فضای حاکم رسانه‌ای به چند دلیل انتخاب گزینه هسته‌ای برای حمله به اوکراین غیر منطقی به نظر میرسد:
اول اینکه پوتین برای برون رفت آبرومندانه از باتلاق اوکراین نیازمند مذاکره و توافق با ترامپ است و با اقدام هسته‌ای شانس مذاکره با ایالات متحده به شدت کاهش خواهد یافت.
دوم اینکه حمله اتمی به اوکراین نه تنها منافع روسیه را تامین نخواهد کرد بلکه انزوای روسیه و فشار‌ها بر این کشور را تشدید خواهد نمود و باعث شکل گرفتن اجماع جهانی بر ضد آن خواهد شد.
سوم اینکه هرگونه خطای محاسباتی پوتین و استفاده از سلاح هسته‌ای باعث افزایش تمرکز غربی‌ها به مسئله اوکراین خواهد شد.
چهارم اینکه احتمال دارد بایدن تسلیحات هسته‌ای که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از اوکراین خارج شده بود را به این کشور بازگرداند. (نیویورک تایمز به نقل از مقامات آمریکایی و اروپایی)
همانگونه که بعد از شروع تجاوز روسیه به خاک اوکراین کشورهای غربی حاضر به کمک نظامی به اوکراین نبودند و حتی از حمایت سیاسی و شفاهی از اوکراین خودداری میکردند، چرا که نگران قدرت نظامی روس‌ها که میراث شوروی بود بودند، اما پیشروی ناموفق روس‌ها و استقامت و دفاع سرسخت اوکراینی‌ها باعث شکستن این بت و سرازیر شدن کمک‌های نظامی غرب به اوکراین شد.
از این رو منطقی به نظر نمی‌رسد که روسیه که در انزوای بین المللی قرار گرفته و با تحریم‌های بین المللی دچار آسیب شده بخواهد خود را وارد باتلاق جدیدی که واشنگتن برای پوتین و روسیه تدارک دیده است، نماید.
پوتین و سایر مقامات روسیه از جمله دیمیتری مدودف رئیس جمهور اسبق و معاون دبیر شورای امنیت ملی روسیه پیشتر هم خطوط قرمزی را در بحث حملات نظامی به خاکشان ترسیم نموده بودند که به دلیل ریسک‌های زیاد آن هیچگاه جامه عمل به خود نپوشید.
این تهدید‌ها از سوی مسکو بیشتر برای جلوگیری از حملات گسترده اوکراین با مجوز غرب و حفظ بازدارندگی در مقابل حملات بیشتر به عمق خاک روسیه است، اگرچه کرملین با اشتباه استراتژیک در زمینه ورود به خاک اوکراین بخش زیادی از بازدارندگی خود را از دست داد، اما در حال حاضر با تهدید بکارگیری سلاح هسته‌ای و ایجاد وحشت درصدد حفظ مقدار باقی مانده از پرستیژ نظامی و ویترین پتانسیل بازدارندگی خود است.
در حال حاضر مسکو در برابر حملات موشکی اوکراین به درون خاک روسیه، دو گزینه پیش رو دارد تا بتواند مانع از دست رفتن بیشتر حیثیت روسیه شود.
استفاده از تهدیدات مکرر اتمی توسط مقامات روس و عملی نشدن آن باعث پیشروی گام به گام غربی‌ها در زمینه حمایت از اوکراین شده است که آسیب حیثیتی برای طرف روس و بویژه برای شخص پوتین در پی داشته است.
اگرچه پوتین با حمله به خاک اوکراین پیشتر ثابت کرده بود که نمی‌توان همواره پیش بینی رفتار عقلانی و منطقی از او داشت، اما به هر حال از لحاظ منطق محاسبه سود و ضرر، گزینه حمله اتمی غیر منطقی به نظر میرسد.
گزینه دوم پیش روی کرملین، حمله گسترده موشکی و پهپادی به اوکراین است تا با یک تهاجم موشکی گسترده به عنوان پاسخ متقابل به حمله موشکی اوکراین آن را جبران کنند که البته در این حالت نیز این ریسک وجود دارد که در صورت عدم حصول نتیجه مطلوب و رهگیری موشک‌های شلیک شده، نه تنها روس‌ها موفق به ایجاد بازدارندگی جدید توسط این حمله نشوند، بلکه ضریب و امکان استفاده دوباره اوکراین از موشک‌های غربی را تشدید خواهند نمود و مسکو نتیجه معکوس از تهاجم خواهد گرفت.
نهایت اینکه پوتین هرگز جرات هدف گرفتن اروپا را نخواهد داشت، زیرا درصورت ارتکاب چنین محاسبه غلط و اشتباه استراتژیک پاسخ چند برابری مخرب آمریکا و اروپا را دریافت خواهد کرد و چه بسا در صورت وقوع جنگ تمام عیار و شاید هم جنگ جهانی به دلیل عدم موازنه موجب فروپاشی و تجزیه روسیه گردد.
رجز خوانی‌های او مشابه رجزخوانی‌های رهبر کره شمالی است. اتفاقا بنظر میرسد بمنظور نشان دادن همین واکنش‌های تهدیدآمیز از سوی پوتین، موشک آمریکایی و انگلیسی به خاک روسیه شلیک شد.
*سفیر پیشین ایران در آذربایجان و تحلیلگر ارشد مسائل اوراسیا
