ایران و ترکیه در مسیر همکاری و اتحاد

دیدارنیوزـ احمد کاظمی: رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، بیست و نهم آذرماه میزبان دکتر حسن روحانی بود. این دیدار دوجانبه، همزمان با خروج آمریکا از سوریه و افغانستان، تشدید تحریم‌های ایران و عدم پذیرش ترکیه برای اعمال تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران روی داده است .

به گفته مقامات طرفین، مذاکرات انجام شده بر دو جنبه گسترش روابط اقتصادی و رفع موانع ناشی از تحریم و ادامه همکاری‌ها در سوریه و همچنین تاکید بر فعالیت مشترک علیه حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و پژاک استوار بوده است.

اگر بخواهیم بصورت دقیق‌تر، موضوع گسترش روابط اقتصادی ایران و ترکیه را بررسی کنیم باید بگوییم که به نظر می رسد ترکیه از ابتدای تحریم‌های جدید آمریکا، تمام قد در کنار ایران ایستاده است و با پیوستن به دایره تحریم‌های ایران مخالفت کرده است. حتی اردوغان در این سفر پا را فراتر از این گذاشته است و صحبت از گسترش سطح روابط اقتصادی دو کشور به سطح ۳۰ میلیارد دلار و بویژه در حوزه ترانزیت کرده است.

هم‌اکنون ترکیه از شرکای اصلی اقتصادی ایران به شمار می‌آید. ششم نوامبر امسال، یعنی یک روز بعد از بازگشت کامل تحریم‌های آمریکا علیه ایران، رجب طیب اردوغان این تحریم‌ها را"اشتباه" خواند و گفت کشورش از این تحریم‌ها تبعیت نخواهد کرد.

یکی از مهم‌ترین دلایل ایستادگی ترکیه و همراهی با ایران، تامین نیمی از واردات نفت این کشور از ایران است. سفر روحانی به ترکیه در آستانه آغاز عملیات حمله به شرق فرات و همچنین پس از توافق وزرای امور خارجه ایران، ترکیه و روسیه در ژنو در مورد کمیته تدوین قانون اساسی سوریه٬ یک اقدام مهم است.

شورای عالی راهبردی ایران و ترکیه

پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهوری، مهمترین برنامه سفر آقای روحانی به آنکارا را شرکت در جلسه شورای عالی راهبردی ایران و ترکیه خوانده بود. این شورای مشترک با هدف ارتقای بیش از پیش روابط این دو کشور تشکیل شده است. یکی از اهداف این شورا پیاده سازی راهبرد گسترش روابط اقتصادی کشور از ۱۱ میلیارد دلار کنونی به سطح ۳۰ میلیارد دلار اعلام شده طرفین است.

دکتر حسن روحانی در این شورا گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره در روزهای سخت کنار مردم و دولت ترکیه بوده و امروز خوشحالیم که در شرایط تحریم غیرقانونی و ظالمانه دولت آمریکا علیه ایران، دولت و ملت ترکیه نیز در کنار جمهوری اسلامی ایران قرار دارند».

همچنین این شورا در بیانیه رسمی خود که در جریان سفر روحانی به آنکارا منتشر شده اعلام کرده:‌ "حداکثر استفاده از مکانیزم همکاری‌های موجود علیه فعالیت‌های غیرقانونی و تروریستی عناصر پ‌ک‌ک و پژاک در طول مرزهای مشترک"‌ را در برنامه‌های خود قرار خواهند داد.

اهمیت این سفر موجب شد تا شماری از اعضای عالی‌رتبه دولت از جمله محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه، بیژن زنگنه وزیر نفت، رضا رحمانی وزیر صنعت، فرهاد دژپسند وزیر اقتصاد و رضا اردکانیان وزیر نیرو، رئیس جمهور را همراهی کنند.

بیانیه مشترک اردوغان و روحانی

تعداد زیادی از خبرگزاری‌ها، این دیدار دوجانبه را "گرم و صمیمانه" توصیف کردند اما مهم‌ترین خروجی این سفر را می توان در این جملات حسن روحانی خلاصه کرد که گفت: اقدام آمریکا علیه ایران صد در صد تروریستی است چرا که با ارعاب شرکت‌های دیگر، آنها را از تجارت آزاد با ایران می‌ترساند". رئیس جمهوری ایران گفت: هیچ کشور ثالثی قادر نیست که "روابط همسایگی، برادری و صمیمانه" ایران و ترکیه را خدشه‌دار کند. او از آقای اردوغان نیز به خاطر مواضعش در قبال تحریم‌های آمریکا علیه ایران حمایت کرد. وی همچنین گفت: آمریکا نمی‌تواند از هزاران کیلومتر آن طرف‌تر برای روابط کشور‌های منطقه نسخه‌پیچی کند.

بررسی روابط ایران و ترکیه

به دنبال خروج آمریکا از توافق اتمی ۶ قدرت جهانی با ایران در روز ۱۸ اردیبهشت ماه، تحریم‌های ایالات متحده علیه تهران از نیمه آبان به طور کامل بازگشت که به توقف فعالیت‌های شمار بسیاری از شرکت‌های بزرگ خارجی در ایران منجر شده است.

دور دوم و نهایی این تحریم‌ها، نفت ایران را نیز در بر می‌گیرد اما آمریکا در این مرحله شماری از متحدان خود را به طور موقت معاف کرده تا به تدریج وابستگی خود به نفت ایران را کاهش دهند.

ترکیه در شمار این دسته از کشورهاست و می‌تواند نفت ایران را تا شش ماه خریداری کند. هفت کشور دیگری که این معافیت شامل آنها شده عبارتند از چین، هند، ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا، یونان و تایوان.

ترکیه اما خواستار معافیت دائمی از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران شده و گفته که این کشور نمی‌تواند منابع جایگزین برای واردات نفت ایران پیدا کند. در عین حال آنکارا همواره مخالفت خود با بازگشت تحریم‌ها علیه ایران را اعلام کرده است.

رجب طیب اردوغان نیز در اظهارات خود تاکید کرد که آنکارا از این تحریم‌ها حمایت نخواهد کرد و در کنار ایران قرار می‌گیرد. وی گفت: «تحریم‌های ایالات متحده [علیه ایران] امنیت و ثبات منطقه را به مخاطره انداخته و ما از آن حمایت نمی‌کنیم. ما همچنان برادرانه در کنار مردم ایران می‌ایستیم».

این دیدارهای دوجانبه و عزم طرفین به گسترش روابط می‌تواند سرفصل تحولاتی جدید در منطقه منهای آمریکا شود؛ مخصوصا که منافع مشترکی مانند مبارزه با گروه‌های جدایی طلب و امنیت سوریه و مسائل اقتصادی، بیش از پیش این دو کشور را بهم نزدیک کرده است. لازم است مسئولین سیاسی کشور با تعریف منافع مشترک با سایر کشورها، تلاش آمریکا در به انزوا کشاندن ایران در جهان را به شکست بکشانند.