زباله، خاطرات جامانده از شمال

دیدارنیوزـ نسرین نیکنام:  انتشار عکس‌های از طبیعت شهر‌های شمالی که حالا پس از بازگشت مهمانان نوروزی مملو از زباله است، دیدارنیوز را برآن داشت تا گزارشی از آنچه اتفاق افتاده است را بیان کند.

آنچه نه فقط در ایام نوروز بلکه در تمام پیک‌های سفر چالش جدی شهر‌های شمالی بوده، تولید زباله‌های است که از مسافران در اکثر شهر‌های مقصد به یادگار می‌ماند و نکته قابل تامل علاوه بر تولید روزانه ۲۲۰۰ تنی، رها سازی زباله‌ها در دل طبیعت است که آسیب جدی را به محیط زیست انسانی، حیوانات و گیاهان وارد می‌کند.

حالا به مشکل تولید زباله و رها سازی آن، مدیریت پسماند و بازیافت هم اضافه کنید، آن وقت متوجه می‌شوید که چه بحران بزرگی به واسطه تولید زباله به وجود می‌آید.

یکی از مشکلات جدی در شهر‌های شمالی که البته مسبوق به سابقه هم است، دفن زباله‌ها در دل طبیعت و جنگل است که به گفته کارشناسان محیط زیست حضور گسترده گردشگران در استان‌های شمالی طی سال‌های اخیر حجم زباله تولیدی را افزایش داده و دفن غیراصولی پسماند سبب تخریب، آلوده شدن دریای خزر، تالاب‌ها و رودخانه‌ها، مناطق جنگلی، زمین‌های کشاورزی و سفره‌های آب زیرزمینی مناطق مختلف شده است.

افزایش حجم زباله تولیدی در شهر‌های گردشگرپذیر به یک بحران تبدیل شده است، زباله‌هایی که اگر به درستی مدیریت نشود می‌تواند آثار مخرب و فاجعه‌باری برای محیط زیست و به تبع آن سلامت انسان‌ها و سایر موجودات زنده داشته باشد.

شهرام توانا، مدیر سازمان پسماند گیلان در این رابطه به خبرنگار ایمنا گفته بود: بر اساس آخرین طرح جامع مدیریت پسماند گیلان، روزانه در شرایط عادی به طور متوسط ۲۲۰۰ تن زباله در استان تولید می‌شد که با پیگیری و تلاش استاندار گیلان در یک سال گذشته تولید زباله را در استان به ۱۸۰۰ تن کاهش داده‌ایم.

نبود فرهنگ مدیریت زباله، پاشنه آشیل گردشگری

یکی از موضوعاتی که در تمام سال‌های گذشته درباره آن بحث و تبادل نظر شده و قرار بود دستگاه‌های متولی در این امر اقدام جدی انجام دهند- اما مانند طرح‌های دیگر ابتر ماند- فرهنگ سازی مدیریت زباله بود.

این موضوع را توانا هم به آن اشاره کرده و گفته در بحث فرهنگ سازی مدیریت زباله در حوزه گردشگری با مشکل جدی مواجه هستیم، وزارت میراث فرهنگی باید در بخش گردشگری نسبت به مدیریت پسماند، برنامه‌ها و دستورالعمل‌هایی را تدوین کند و گردشگران را به رعایت و انجام این دستورالعمل‌ها ملزم کند.

این مقام مسئول، نبود آموزش صحیح و فرهنگ سازی را یکی از دلایل افزایش تولید زباله در حوزه گردشگری دانست و گفت: هر ساله ستاد تسهیلات نوروزی یک دستورالعمل به وزارت کشور اعلام می‌کند که در این دستورالعمل به مبحث پسماند هیچ اشاره‌ای نمی‌شود.

وقتی مدیران استانی دیدند که هیچ کدام از نهاد‌های دولتی کاری برای آن‌ها نمی‌کنند خود دست به کار شدند و آنچه فعلا در استان گیلان اتفاق افتاده این است که با دستور معاون عمرانی استانداری گیلان و همکاری مدیرکل شهری و روستایی استانداری کارگروهی با عنوان توسعه فرهنگ عمومی در استان تشکیل شده که این کارگروه با تولید فکر، برنامه‌ریزی و طراحی بنر و شعار، آن را به کارگروه‌هایی که در فرمانداری‌های ۱۷ شهرستان گیلان تشکیل شده ارسال می‌کنند تا در راستای آگاهی بخشی و فرهنگ سازی حوزه پسماند شهرستان خود برنامه‌ریزی و اقدام کنند.

البته این را هم باید گفت که مشکل زباله و رهاسازی نخاله‌ها در طبیعت فقط مخصوص شهر‌ها و استان‌های شمالی نیست، همه مقاصد گردشگری درگیر این چالش هستند، اما استان‌های شمالی به دلیل دسترسی آسان‌تر و نزدیکی به پایتخت بیشتر به عنوان مقصد گردشگری انتخاب می‌شوند.

کارشناسان محیط زیست معتقدند راه‌اندازی زباله‌سوز و هاضم، کاهش تولید پسماند، تفکیک زباله از مبدا و از همه مهمتر فرهنگسازی برای مدیریت پسماند درمبدا به کندی صورت می‌پذیرد.

طبق آمار از ۶۰۰ مرکز پسماند در کشور فقط در ۵-۴ مرکز زباله‌ها پردازش می‌شود و بقیه عمدتا بدون هیچ کار خاصی دپو می‌شود. این روش مدیریت پسماند سالانه ۸۷ همت به محیط زیست آسیب وارد می‌کند. فقط ۲۰ درصد از زباله‌های شهری (۴ میلیون تن) به نوعی مدیریت می‌شود، مابقی یعنی ۱۶ میلیون تن زباله بدون هیچ گونه پردازش راهی حاشیه شهر‌ها شده و دفن می‌شوند و تلی از خاک هم برای زودتر تجریه شدن روی آن‌ها ریخته نمی‌شود و این چرخه معیوب هر سال تکرار و تکرار می شود.