شورای نگهبان با رد برخی از جزئیات لایحه حجاب و عفاف تحت عنوان "گزارش به مردم" چه پیغامی را به جامعه ارسال کرد؟ در این گزارش روند تاریخی این لایحه را بررسی می‌کنیم.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: وقتی مجلس یازدهم روی کار آمد، تلاشش این بود که بتواند در یک حوزه مهم اقدامی اثرگذار انجام دهد: "فرزندآوری" و از همه راه‌های تشویقی مثل اعطای زمین و خودرو استفاده کرد تا شاید بتواند به کابوس پیر شدن جمعیت و کاهش جمعیت در سال‌های اخیر پایان دهد؛ از طرف دیگر بعد از حوادث شهریور ۱۴۰۱ نمایندگان مجلس تصمیم گرفتند برگ برنده خود را برای پایان دادن به موضوع حجاب رو کنند و از این رو تمام تمرکز خود را روی هدایت مسیر تدوین لایحه حجاب و عفاف از قوه قضاییه به دولت و از دولت به مجلس گذاشتند.
البته در میان نمایندگان به تعداد انگشتان دست هم مخالف جدی این لایحه وجود داشت تا جایی که محمد باقر قالیباف تصمیم گرفت کمیته تخصصی را تشکیل دهد و این لایحه را ذیل آن بررسی کند و در نهایت بعد از چکش کاری‌های زیاد لایحه برای تائید به شورای نگهبان ارسال شد.
البته به این معنا نیست که دستگاه‌ها منتظر تائید لایحه عفاف و حجاب ماندند، نهاد‌هایی که خود را از همان روز‌های اول محق برخورد‌های قهری می‌دانستند، کماکان رویه خود را ادامه دادند تا اینکه شورای نگهبان روز گذشته برخلاف تصور، ایراد‌هایی را برای این لایحه متصور شد.
عمده ابهامات و ایرادات شورای نگهبان، روشن نبودن مرز‌های ضوابط مصوبه در برخی موارد، عدم تعریف برخی تعابیر و اصطلاحات تفسیربردار، ابهام در نسبت برخی از احکام مصوبه با مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و مغایرت برخی مواد با اصل ۷۵ قانون اساسی به جهت افزایش هزینه‌های عمومی یا کاهش درآمد‌های عمومی بدون پیش‌بینی طریق تامین یا جبران آن بود.
پیش از ایراد‌های شورای نگهبان و اعتراض برخی از نمایندگان، این حقوقدانان بودند که با شفافیت کامل ایراد‌های جدی را به این لایحه وارد دانستند. یکی از ایراد‌های شورای نگهبان این است که حدود دامنه این حکم و مرز‌های آن روشن نبوده و به عنوان مثال معلوم نیست شامل تداخل وظایف وزارت کشور با وظایف و مسئولیت‌های دستگاه‌های دیگر نیز می‌شود یا خیر.
چندی پیش محسن برهانی، وکیل پایه یک دادگستری، در گفت‌و‌گویی با دیدار به این موضوع اشاره کرد و گفته بود: اشکال ندارد بگویند که ما به این چند نهاد دستور‌العمل در مورد حجاب داده‌ایم، اما اگر می‌خواهید به سراغ من بیایید و حقوق و آزادی‌های من را نقد کنید با کدام قانون این کار را انجام می‌دهید؟ با مصوبه ستاد حجاب و عفاف که نمی‌شود ماشین را توقیف و مغازه را پلمب کرد. اگر این کار را کردند غیر قانونی است و من می‌توانم از آن‌ها شکایت می‌کنم، به چه دلیل؟ چون طبق قانون مجازات اسلامی این مجازاتی که شما در نظر گرفتید: ۱. نقض حقوق اساسی مندرج در قانون اساسی است، یعنی شما حق اشتغال من کاسب یا کارفرما را به استناد مصوبه وزیر کشور نقض می‌کنید چرا که وزیر کشور حق این کار را ندارد، حتی ستاد هم حق این کار را ندارد. اشکالی ندارد که توصیه و حجاب را نهادینه کنند، اما چرا زندگی مردم را مختل می‌کنید یا چرا ماشین من را توقیف می‌کنید؟ نمی‌توانند این کار را انجام دهند، بعضی اوقات سوء استفاده از موقعیت شغلی‌شان است، اگر مطالبه بخواهد عمیق‌تر شود طبق قانون حق ندارید به واسطه مصوبات محرمانه، حقوق من را نقض کنید. مصوبه را بدهید، اما من هم می‌توانم به دیوان عدالت اداری مراجعه کنم و بگویم که این مصوبه خلاف قانون است، مگر حق توقیف دارند؟ مگر حق اختلال در زندگی مردم دارند؟»
مهدی نصیری هم درباره لایحه حجاب این نظر را داشت که "مدافعان حجاب روی قانون تکیه می‌کنند و بر اساس آن می‌خواهند کار کنند و اولا اگر همه جا به قانون التزام دارید در قانون اساسی آمده که مردم حق اعتراض دارند، اعتراض مدنی که نیاز به مجوز هم ندارد اگر خشونت آمیز نباشد و کسی فحش ندهد؛ اما جمهوری اسلامی در طی سال‌های گذشته چه زمانی اجازه این کار را به مردم داد در حالی که اعتراض حق مردم است، اما در عوض چه کار می‌کند، در اعتراض سال ۱۴۰۱ عده‌ای را می‌کشد، زخمی می‌کند یا چشم هایشان را کور می‌کند. لایحه حجاب را به دست ۵ نفر در مجلس دادند که آن‌ها برای ۸۵ میلیون نفر تصمیم بگیرند، لایحه‌ای که به گفته خودشان ۱۵۰۰ تا ایراد داشته و نمی‌توانستند در صحن علنی بررسی کنند و حالا یک سوال: آیا در این میان افراد جامعه شناس، فقیه و وکیل حضور دارند که بتوانند این لایحه را به درستی بررسی کنند؟"
همچنین آذر منصوری، رئیس جبهه اصلاحات هم در صفحه شخصی خود نوشته بود: «لایحه عفاف و حجاب به رغم هشدار مصلحان کشور، پس از بررسی غیرعلنی در دستور کار مجلس قرار گرفت. آیا نمایندگان نمی‌دانند که صلح اجتماعی با قوانین ناسازگار با خواست اکثریت و تحمیل سبکی خاص از زندگی، فقط به افزایش شکاف‌ها و وقوع تنش و بحران می‌انجامد؟ این‌قدر این فنر را فشار ندهید."
با این حال به نظر می‌رسد اکثر نمایندگان مجلس همچنان بر حمایت خود از این لایحه اصرار دارند و ایرادات وارد بر این لایحه را اساسی نمی‌دانند.
از طرفی شواهد نشان می‌دهد که پس از اتفاق‌های شهریور ۱۴۰۱ تا به امروز مردم روی دیدگاه خود نسبت به حجاب عقب نشینی نکرده اند و از طرف دیگر حاکمیت هم با تدوین لایحه حجاب و عفاف قصدی برای کوتاه آمدن ندارد و در نهایت مشخص نیست ایراد‌هایی که شورای نگهبان به این لایحه گرفته برای سنجش افکار عمومی است یا قانع کردن نمایندگان از آنچه روی آن اصرار دارند.
