از شمال تا جنوب؛ از خزر تا هورالعظیم، زخم عمیق بر جان محیط زیست

دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: از یک سو خشکسالی و کاهش تراز آب دریای خزر سبب شده که آلودگی‌های موجود در آن با غلظت بیشتری خود را نشان دهد و از سوی دیگر آتش سوزی در قسمت عراقی هورالعظیم دود زیادی را به سوی شهر‌های هویزه، دشت آزادگان و اهواز روانه کرده است و هر دو این اتفاق‌ها یک پیام مشترک دارند، "حال محیط زیست ایران خوب نیست".

معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست که خبر آلودگی دریای خزر را اعلام کرد این را هم گفت که ایران سهمی در این آلودگی که عمدتا آلودگی نفتی هم هست، ندارد، اما سایر کشور‌ها همچون آذربایجان آلودگی نفتی خود را وارد دریای خزر می‌کنند و در کنار این مساله، مقدار زیادی آلودگی‌های ناشی از مصالح صنعتی تصفیه نشده هم وارد دریای خزر می‌شود.

مجتبی ذوالجودی برای اینکه ثابت کند ایران هیچ سهمی در آلودگی دریای خزر ندارد این را هم اضافه کرد که سازمان حفاظت محیط زیست کشور چندین سال است که به دنبال تصفیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی است تا پس از تصفیه این آب‌ها به حوضه‌های آبی تالاب‌های اطراف و دریای خزر وارد شوند که در این زمینه تا حدودی موفق بوده، اما این مقام مسوول نگفت این موفقیت چند درصد بوده است و اگر سازمان محیط زیست توانسته تو بحث تصفیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی اقدام‌هایی انجام دهد، چرا این اقدام‌ها در هیچ کدام از شهر‌های شمالی عینیت و نمودی نداشته است و همواره اخبار و فیلم و عکس‌هایی از ورود فاضلاب‌های شهری به روان آب‌هایی که به سوی دریای خزر می‌رود، منتشر می‌شود.

معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست برای اینکه بعد‌ها جوابی برای این اظهارنظر داشته باشد، جمله خود را اینطور تکمیل کرد که سازمان حفاظت محیط زیست تلاش کرده تا با حمایت‌های مالی از طریق صندوق ملی محیط زیست و بانک‌ها برای کارخانه‌ها تسهیلاتی را فراهم کند که زودتر تصفیه خانه‌های خود را راه‌اندازی کنند.

در هورالعظیم چه خبر است؟

در میان هیاهوی آلودگی نفتی و صنعتی دریای خزر، خبر تدوام آتش سوزی سه هفته‌ای تالاب هورالعظیم در بخش عراق که منجر به آلوده شدن هوای شهر‌های استان خوزستان شده است، پررنگ‌تر شد و معاون محیط زیست انسانی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان می‌گوید: در سه روز اخیر دوباره بخش عراقی تالاب دچار حریق شده و دود ناشی از آن هویزه و دشت آزادگان را درگیر کرده و با توجه به تغییر جهت وزش باد، دود به اهواز نیز رسیده است.

فرهاد قلی‌نژاد با بیان اینکه امسال در بخش ایرانی تالاب هورالعظیم آتش‌سوزی رخ نداده است، افزود: در آتش‌سوزی فعلی ۶۰۰ هکتار از مساحت بخش عراقی تالاب هورالعظیم دچار آتش‌سوزی شده و این مساله به دلیل خشکی تالاب رخ داده است.

اینکه بخش ایرانی تالاب هورالعظیم تاکنون دچار آتش سوزی نشده خیلی هم نباید مایه مباهات و خوشحالی مسوولان باشد، زیرا در طول سال‌های گذشته آتش سوزی در تالاب هورالعظیم در بخش ایران اتفاق افتاده و در برخی از مواقع وسعت آتش سوزی خیلی بیشتر از وسعت آتش سوزی در بخش عراقی بوده است.

جالب است بدانید که در تابستان‎های ۱۳۹۷، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ آتش‌سوزی‌های وسیعی به‌ویژه در بخش عراقی هورالعظیم رخ داد. پارسال این خودسوزی‌ها از اواخر خرداد تا مهرماه طول کشید و حدود ۲۳ هزار هکتار در بخش عراقی و نزدیک به ۶۰۰ هکتار در بخش ایرانی دچار حریق شد.

از سوی دیگر و طبق برآورد‌ها اکنون کمتر از ۵۰ درصد بخش ایرانی هورالعظیم آب‌دار یا مرطوب است؛ ورودی آب به تالاب به دلیل رهاسازی آب به‌صورت موجی از سد کرخه و کاهش برداشت آب کشاورزی نسبت به ماه‌های گذشته بهتر شده است، اما گرما و تبخیر بالا در منطقه، شرایط را بحرانی و باعث خشک شدن بخش بسیار زیادی از تالاب می‌شود که درصورت ادامه این شرایط نگرانی از وقوع آتش‌سوزی در بخش ایرانی هورالعظیم هم دور از ذهن نیست و گواه این ادعا هم آتش سوزی متدوامی است که هر ساله در این منطقه رخ می‌دهد و در بخش‌های قبلی گزارش هم به آن اشاره شد.

ماجرای آتش سوزی در هورالعظیم فقط به علت و وسعت آتش ختم نمی‌شود، به گفته کارشناسان و کادر درمانی بیمارستان‌های خوزستان به ویژه شهر‌هایی که بیشتر در خطر آلودگی قرار دارند در روز‌هایی که آتش سوزی اتفاق می‌افتد، ۵۰ تا ۶۰ نفر به دلیل مشکلات تنفسی به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند و هر چقدر وسعت آتش سوزی و تدوام آلودگی بیشتر شود، تعداد مراجعه کنندگان به درمانگاه و بیمارستان‌ها هم بیشتر می‌شود.

در نهایت این وظیفه سازمان محیط زیست است که با کسب تجربه از آتش سوزی‌های گذشته و آگاهی از وضعیت تدوام خشکسالی و عدم استفاده از الگوی مصرف آب از سوی کشاورزان، برای پیشگیری از اتفاق‌ها برنامه ریزی کند، البته این پایان ماجرا نیست، پیگیری مطالبات از کشور‌های همسایه دریای خزر برای کنترل آلودگی، گرفتن حقابه از افغانستان، پیدا کردن راه حلی برای مذاکره با مسئولان ترکیه برای متوقف کردن سدسازی در سرشاخه‌های اصلی و ده‌ها و صد‌ها موضوع دیگر از وظایف اصلی این سازمان است که کوتاهی در انجام آن می‌تواند کشور را با بحران‌های بیشتری روبرو کند.