دو رسانه مهم آمریکایی، دو مقاله جداگانه درباره معادلات بین ایران و آمریکا به رشته تحریر درآورده‌اند که با ترجمه اختصاصی حمیدرضا بابایی در دیدارنیوز آنها را خواهید خواند.
دیدارنیوز ـ سرویس بین‌الملل: سی.ان.ان در مقاله روز سه شنبه خود از دستاوردهای مهم ایالات متحده آمریکا سخن گفت اما افزود خصومت‌ها بین ایران و آمریکا هنوز ادامه دارد. همچنین واشنگتن پست در عنوان مقاله خود به قلم سوزانه جورج، مدیر دفتر آن روزنامه در افغانستان و پاکستان، تیتر زد؛ مبادله زندانیان بین دو کشور مقدمه امیدوار کننده‌ای برای به فرجام رسیدن مذاکرات هسته‌ای است.
منبع: سی ان ان
نویسنده: نادین ابراهیم
مترجم: حمید رضا بابایی
روز دوشنبه بر اساس توافقی که با میانجیگری قطر صورت گرفت، ایران پنج زندانی آمریکایی را آزاد کرد. به موجب این توافق همچنین پنج ایرانی از زندان‌های آمریکا رها شدند و ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران نیز به بانک‌های ایرانی (در قطر) منتقل شد.
تلاش برای حصول این توافقِ دقیق و از پیش طراحی شده، سال‌ها زمان برد، معامله‌ای که از آن به عنوان دستاورد دیپلماتیک بزرگ میان دو دشمن یاد می‌شود.
اما یک مقام ارشد دولت آمریکا تصریح کرده است، این توافق "به هیچ وجه در روابط ما با ایران، تغییری ایجاد نکرده است." این سخنان نشان می‌دهد توافق حاصل شده قرار نیست یخ‌های بیشتری را در روابط دو کشور (ایران و آمریکا) ذوب کند.
بلافاصله پس از پرواز زندانیان آمریکایی از ایران، دولت بایدن تحریم‌های جدیدی علیه تهران اعمال کرد.
با این حال تحلیلگران می‌گویند این معامله، نمونه‌ای است از شیوه جدید توافقات نانوشته میان واشنگتن و تهران؛ چرا که در غیاب توافقات رسمی نظیر برجام – که در سال ۲۰۱۵ حاصل شد و دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد- دو کشور به یکدیگر امتیازات کوچک‌تر می‌دهند.
در حالی که آمریکا خود را برای انتخابات ریاست جمهوری در نوامبر ۲۰۲۴ آماده می‌کند، شاید رسیدن به توافقی جدید و جامع برای هر دو کشور دشوار باشد. چنین پیمانی احتمالا با مقاومت کنگره آمریکا که باید آن را تصویب کند، روبرو خواهد شد؛ و از منظر ایران نیز تلاش برای حصول توافق با دولتی که احتمالا در انتخابات شکست خواهد خورد، بی‌فایده است، زیرا رئیس جمهور بعدی، باز هم از آن خارج خواهد شد.
صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم هاوس لندن می‌گوید بعید است دولت بایدن برای "احیاء معنادار" توافق هسته‌ای تلاش کند.
وی افزود، "در عوض دولت آمریکا به تفاهمی نانوشته تن داده است که بر اساس آن ایران غنی سازی اورانیوم را کاهش خواهد داد و به جای آن دولت بایدن چشمان خود را به روی برخی مسایل میبندد و به ایران اجازه می‌دهد فروش نفت را افزایش دهد. "
این توافق در شرایطی حاصل شده که تنش میان ایران و آمریکا در ماه‌های اخیر به شدت کاهش یافته است. حملات ایران و گروه‌های نیابتی‌اش به منافع آمریکا در خاورمیانه تقریبا متوقف شده و با وجود تحریم‌های نفتی غرب، صادارت نفتی تهران افزایش یافته است. در همین حال گزارش‌ها حاکی است میزان غنی سازی اورانیوم در ایران نیز کاهش یافته است.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در اندیشکده گروه بین‌المللی بحران می‌گوید تفاهم مبتنی بر تنش‌زدایی میان تهران و واشنگتن، بستری باثبات‌تر برای پیشرفت ایجاد کرده است. وی این شرایط را، "اوضاعی عاری از بحران و بدون توافق" نامید.
منابع خبری متعدد آمریکایی هفته گذشته اعلام کردند، ایران در حال کاهش گام‌های خود در غنی‌سازی اورانیوم در سطوح تسلیحاتی، بوده است. استناد این منابع، گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بوده است.
در عین حال ایران از این که با وجود تحریم‌های غرب، تولیدات و صادرات نفتی‌اش را افزایش داده، به خود می‌بالد. جواد اوجی وزیر نفت ایران روز یکشنبه گفت تحریم‌های غرب به تدریج بی‌اثر می‌شوند.
وی ماه گذشته گفت بود، برنامه ریزی به گونه‌ای است که تا پایان تابستان تولید نفت به روزانه ۳.۴ میلیون بشکه خواهد رسید. از زمان خروج ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ و اِعمال مجدد تحریم‌ها تاکنون، این میزان، بیشترین سطح تولید نفت در ایران بوده است.
صادرات نفتی جمهوری اسلامی نیز افزایش یافته است. به گزارش رویترز متوسط صادرات نفتی ایران در ماه آگوست ۱.۹ میلیون بشکه در روز بود. رویترز در این گزارش به شرکت رهگیری کشتی‌ها استناد کرده بود. این عدد با رقم متوسط پیش از تحریم‌ها در سال ۲۰۱۷، یعنی ۲.۵ میلیون بشکه در روز، فاصله زیادی ندارد.
علی احمدی، از مدیران موسسه موسوم به مرکز سیاست امنیت ژنو، مستقر در تهران، می‌گوید واشنگتن کار چندانی برای توقف صادرات نفتی ایران نمی‌تواند انجام دهد، زیرا اکثر خریداران نفتی تهران خارج از محدوده تحریم‌های آمریکا قرار دارند.
وی افزود، "آن‌هایی که مدعی هستند بایدن صادرات ایران را نادیده می‌گیرد، تصور می‌کنند که رئیس جمهور آمریکا فقط از طریق تحریم‌ها می‌تواند جلوی صادرات ایران را بگیرد. "
"دولت بایدن همچنان و به صورت دایم شرکای تجاری ایران را تحریم می‌کند، اما بازیگران باقی مانده که با ایران معاملات نفتی انجام می‌دهند، آن‌هایی هستند که در حوزه دلار و عرصه خدمات مالی بسیار محدود آفتابی می‌شوند، لذا تحریم‌های آمریکا اثری بر آنها نخواهد داشت. "
وی گفت افزایش صادارت نفتی ایران به چین نیز به دلیل تقاضای پالایشگاه‌های کوچک، مستقل و "ریزه میزه" در این کشور حاصل شده است.
تحلیلگران می‌گویند مناقشات جاری میان دو کشور می‌تواند کاهش تنش میان آنها را تحت‌الشعاع قرار دهد. با این توضیح، ساز و کار نانوشته که اشاره شد، می‌تواند شکننده باشد. ظاهرا اعتماد میان دو طرف نیز کم است.
در سال گذشته، ناامیدی غرب از ایران افزایش یافته است. جمهوری اسلامی، در بحبوحه جنگ اوکراین، به روسیه پهباد فروخته است و با معترضان به حجاب اجباری در داخل این کشور با خشونت رفتار کرده، و خشم غرب را برانگیخته است.
تهران همچنین به آژانس بین المللی انرژی اتمی اطلاع داده است چندین بازرس آژانس را به ایران ممنوع‌الورود خواهد کرد. رافائل گروسی مدیر کل آژانس این تصمیم ایران را به شدت محکوم کرده است.
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ایران روز یکشنبه گفت کشورش، در چارچوب توافقات امضا شده، به همکاری با آژانس ادامه خواهد داد. وی به جزییات بیشتر اشاره نکرد.
توافق روز دوشنبه تا همین جا هم انتقاد حزب جمهوری خواه آمریکا را برانگیخته است. بر اساس این توافق، ایران می‌تواند از پول‌های آزاد شده فقط برای مقاصد انسان‌دوستانه استفاده کند. مقامات دولت بایدن می‌گویند این مبالغ به حساب‌هایی در قطر منتقل شده و این که هر معامله ایران که با استفاده از این پول‌ها صورت بگیرد، تحت نظارت وزارت خزانه‌داری آمریکا خواهد بود.
اما ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران هفته گذشته در مصاحبه با شبکه ان بی سی گفته بود تصمیم‌گیری برای چگونگی استفاده از این ۶ میلیون دلار، برعهده دولت او است.
رئیسی در پاسخ به این سوال که آیا این پول‌ها صرف مقاصد انسان دوستانه از جمله خرید دارو و غذا خواهد شد، گفت "بشردوستانه یعنی هر آن‌چه که مردم ایران نیاز دارند. "
رئیسی گفت، "لذا این پول صرف رفع آن نیاز‌ها خواهد شد، و تصمیم گیری درباره نیاز‌های مردم ایران برعهده دولت ایران خواهد بود. "
تریتا پارسی، نایب رئیس اندیشکده کویینسی در واشنگتن می‌گوید، حضور قطر در مدیریت دارایی‌های آزاد شده ایران، تضمین خواهد کرد که آنها صرف مقاصد انسان دوستانه خواهند شد.
"ایرانی‌ها به پول دسترسی نخواهند داشت. این پول در اختیار قطری‌ها خواهد بود. "
وی افزود، به عنوان مثال هر وقت ایران درخواست خرید دارو و مواد غذایی داشته باشد، پیش از اقدام، تایید آن باید از جانب آمریکا صورت گیرد. شرایط این توافق آنقدر برای ایران سخت است که می‌توان آن را "تحقیرآمیز" خواند.
پارسی می‌گوید، "دولت آمریکا بیشتر از هر چیز، از این نگران است که به ملایمت در برابر ایران متهم شود. به منظور اطمینان بخشی از این که هدف آنها از این معامله آزادی آمریکایی‌ها بوده، دولت در حال اِعمال تحریم‌های جدید (علیه ایران) است و این که اقداماتی انجام می‌دهد که نشان دهد واقعا سرسخت هستند."
منبع: روزنامه واشنگتن پست
نویسنده: سوزانه جورج، مدیر دفتر روزنامه در افغانستان و پاکستان
مترجم: حمید رضا بابایی
ایران که با تحریم‌های فلج کننده در داخل کشور روبرو است، و نگاهش به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است، روز دوشنبه با آمریکا توافق کرد زندانیان خود را با هم مبادله کنند. بر اساس این توافق، تهران به ۶ میلیارد دلار از دارایی‌هایش در خارج نیز دست یافته است.
به گفته تحلیلگران، ایران پس از سال‌ها تنش‌های شدید با آمریکا، احتمالا توافق مبادله زندانیان را به عنوان آخرین فرصت برای دست یابی به دارایی‌های خود تلقی کرده بود، آن هم در شرایطی که اقتصاد این کشور به دنبال سال‌ها تحریم‌های بین‌المللی و نیز سوء مدیریت‌های اقتصادی، به پِت پِت افتاده است.
بسیاری امیدوارند که این گام‌های کوچک به مسایل اساسی‌تر نظیر بازگشت به توافق هسته‌ای منجر شود، گرچه این امر احتمالا تحت‌الشعاع آن است که رهبران بعدی کاخ سفید چه کسانی خواهند بود.
علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران می‌گوید، "ایرانی‌ها ظاهرا مایل نیستند بیشترین ابزار‌های اِعمال نفوذ خود را به قیمت احیاء توافق هسته‌ای از دست بدهند، زیرا مطمئن نیستند رئیس جمهور بعدی آمریکا چه کسی خواهد بود."
"واقعا هیچ کسی به دنبال توافق نیست، اما آنها همچنان قصد دارند درباره توافق حرف بزنند."
دولت بایدن قول داده است توافق هسته‌ای با ایران را احیاء کند، اما اگر در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ یک جمهوری خواه برنده شود، سیاست آمریکا در قبال ایران احتمالا با تغییرات بسیار شدید مواجه خواهد شد، درست نظیر آن چه که پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید و خروج وی از برجام رخ داد.
پس از اعلام مبادله زندانیان، رهبران ایران از مذاکرات مرتبط، به عنوان شاهدی از تن دادن واشنگتن به خواسته‌های تهران یاد کردند.
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت، "اگر طرف آمریکایی همکاری می‌کرد و مساله (مبادله زندانیان) را به سایر قضایا مرتبط نمی‌کرد، این توافق می‌توانست مدت‌ها قبل حاصل شود. "
وی همچنین از ورود ۶ میلیارد دلار از اموال ایران به قطر در روز دوشنبه خبر داد و گفت، "این دارایی‌ها در اختیار دولت و ملت ایران خواهد بود. "
ایران می‌گوید درباره نحوه استفاده از این پول، اختیار کامل دارد، در حالی که وزارت خزانه‌داری آمریکا از آن به عنوان کانالی بشردوستانه با نظارت دقیق یاد می‌کند که برای "دسترسی مردم ایران به غذا، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی" عمل خواهد کرد.
تحلیلگران و مقامات می‌گویند، تمایل دو کشور برای توافق درباره مبادله زندانیان نشان می‌دهد تهران و واشنگتن به این نتیجه رسیده‌اند تنش‌های روبه گسترش، به نفع هیچ یک نیست. اما این تفاهم شکننده است و به راحتی فروخواهد ریخت.
واعظ می‌گوید، مبادله زندانیان، "دمِ دست‌ترین" مساله‌ای بود که دوطرف می‌توانستند درباره آن توافق کنند. آمریکا و ایران "هیچ چیزی را حل و فصل نکرده‌اند، بلکه توافق کرده‌اند تا اختلافاتشان را مهار کنند. "
وی گفت، مبادله موفق زندانیان، "تداوم روابط ایران-آمریکا را تضمین خواهد کرد، مانع از آن خواهد شد تا تنش‌ها میان آن دو از کنترل خارج شود، نه این که به ایجاد تعاملات جدید و پویا کمک کند."
توافق مربوط به مبادله، به مسایل فراتر از تبادل زندانیان، انتقال دارایی‌ها و نحوه مصرف و نظارت بر آن، نمی‌پردازد. ولی ماهها مذاکره که به این توافق منجر شد، می‌تواند زمینه‌ساز گفتگو‌های آینده باشد.
یک مقام نزدیک به مذاکرات که خواست نامش فاش نشود، گفت، "ما از این مساله به عنوان اعتمادسازی میان دو طرف یاد می‌کنیم. "
یک فرد کاملا مطلع از مذکرات می‌گوید مقامات ایران و آمریکا بیش از یک سال درباره شرایط مبادله، گفتگو کردند. در حالی که پیش از آن در ژوئن ۲۰۲۲ مذاکرات در خصوص مسایل گسترده‌تر از جمله موافقت نامه هسته‌ای، متوقف شده بود. قطر میزبان مذاکرات بود و دیپلمات‌های قطری، میان دو کشور رفت و آمد می‌کردند.
به گفته منبع یاد شده، "نمایندگان آمریکا و ایران در دو هتل مجزا در دوحه حضور داشتند و هیچ تعامل مستقیم یا تماس رو در رو میان آنها وجود نداشت."
قطر به یک میانجی مهم در این توافق تبدیل شد، و وزیر خارجه‌اش محمد بن عبدالرحمن آل ثانی به تازگی از مبادله به عنوان "یک گام" یاد و ابراز امیدواری کرد این توافق، به "مذاکرات گسترده‌تر در خصوص مساله هسته‌ای ایران منجر شود."
اما سیاست داخلی دو کشور از مدت‌ها قبل هرگونه تلاشی را برای نزدیک‌تر کردن آنها به بن‌بست کشانده است. هر بار که تهران و واشنگتن در خصوص مساله مبادله به دنبال رسیدن به زمینه‌های مشترک بوده‌اند، رویکرد سیاسی داخلی، دو طرف را مایوس کرده است و همین امر سبب شده است احتمال ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای نیز کمتر شود.
جارد جنزر وکیل خانواده سیامک نمازی، ایرانی-آمریکایی که تقریبا هشت سال در تهران زندانی بوده است، از این شرایط به عنوان "رقص وحشتناک" یاد می‌کند.
وی می‌گوید: "آمریکا بار‌ها تلاش کرد با ایران مذاکره کند و ایران در مسیری دیگر پیش رفت، یا این که ایران بار‌ها تلاش کرد با آمریکا گفت‌وگو کند، اما آمریکا در مسیری دیگر قرار داشت."
وی توضیح می‌دهد که در مدت سه دولت گذشته در واشنتگن، گرایشات سیاسی در ایران و آمریکا برای تعامل با طرف مقابل، چگونه فراز و فرود داشته است.
"مجبور کردن دو طرف به حرکت در زمان یکسان، کاری بسیار بسیار دشواری است."
رسانه‌های نزدیک به تندرو‌ها در ایران، از مبادله زندانیان به عنوان تلاش "بایدن ضعیف" برای انحراف افکار عمومی از کاهش محبوبیت وی در آستانه انتخابات یاد کرده‌اند، نه امید به گشایش در روابط دو کشور.
آینده روابط ایران-آمریکا در مسیر حرکت به سمت جلو، متزلزل است.
اریک بروئر از اندیشکه موسوم به ابتکار تهدید هسته‌ای و مقام سابق اطلاعاتی آمریکا است که در زمینه گسترش تسلیحات هسته‌ای کار کرده است. وی معتقد است توافق مبادله، نشانگر تنش‌زدایی "موقت" است، و هشدار می‌دهد که "همواره خطر شکست آن وجود دارد."
وی می‌گوید بسیاری از عواملی که سبب شده‌اند مذاکرات مربوط به مسائل هسته‌ای در سال‌های اخیر متوقف شود، همچنان وجود دارند.
وی افزود: "حتی اگر به آن نقطه برگردیم، همچنان باید تمام آن مشکلات را برطرف کنیم." نظیر حمایت نظامی ایران از روسیه و سرکوب جنبش‌های اعتراضی.
"و احتمالا تعدادی مشکلات جدید خواهیم داشت که از آن زمان تاکنون آشکار شده است." لذا با گذشت زمان، رسیدن به توافق دشوارتر خواهد شد.
به گفته این تحلیلگر، "شدت اِعمال تحریم‌ها کاهش یافته و ایران در بهبود روابط با کشور‌های منطقه، و نیز مشارکت قویتر با روسیه و چین، موفق بوده است؛ لذا ایران شاید معتقد باشد که قادر است برنامه پیشرفته هسته‌ای خود را به بهایی قابل قبول ادامه دهد."
