سلام "نظام دوری" به بچه‌ها

دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: وزارت آموزش و پرورش دولت ابراهیم رئیسی برای آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۲ می‌خواهد یک نظام جدید به نام "نظام دوری" را اجرا کند، نظامی که پیش‌بینی درباره موفقیت آن آسان نیست.

اینطور که مسئولان این وزارت‌خانه می‌گویند نظام دوری (دوره‌ای) قرار است در ۶۴۰ کلاس اول ابتدایی در کل کشور اجرا شود و معنای این نظام هم این است که معلم دانش آموزان کلاس اولی در این تعداد کلاس درس تا سوم ابتدایی همراه دانش آموزان خواهند بود بنابراین معلم این دانش آموزان کلاس اولی تا سال سوم دبستان تغییر نمی‌کند.

"نظام دُوری" به معنای همراهی معلم با دانش آموزان در چند پایه تحصیلی است و طبق سند تحول بنیادین وزارت آموزش و پرورش، باید این نظام را برای سه پایه اول دوره ابتدایی محقق کند؛ این در حالی است در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که قریب به ۱۲ سال از تصویب آن می‌گذرد، به صراحت اجرای "نظام دوری" در مدارس ابتدایی عنوان و به تفکیک تدریجی مدارس ابتدایی به دو دوره سه ساله تحت عنوان نظام دوری تاکید شده بود.

هدف "نظام دوری" چیست؟

طرح این پرسش که چرا اسم این نظام "نظام دوری" گذاشته شده که همچنان به جای خود باقی است، اما طراحان و مجریان سند تحول بنیادین آموزش و پرورش هدفی برای آن ترسیم کرده‌اند، آن هم برقراری ارتباط عاطفی و نزدیکی دانش آموزان با معلم و ایجاد یک شناخت کافی نسبت به دانش آموزان برای معلم به منظور کیفیت‌بخشی به آموزش است.
البته هدف این نظام فقط به همین موضوع ختم نمی‌شود و طراحان این نظام می‌گویند: از آنجایی‌که پایه‌های اول، دوم و سوم دبستان به عنوان دوره کسب شایستگی شناخته می‌شود و یک فضای تربیتی واحد را ایجاد می‌کند، از این رو اگر دانش‌آموز کلاس اول تا سوم دبستان را با یک معلم طی کند شرایط به گونه‌ای می‌شود که در مدت سه سال همانند یک خانواده شوند و فضای تربیتی خاصی برای دانش‌آموز ایجاد می‌شود.

چون نظام دوری قرار است استمرار داشته باشد، از این رو وزارت آموزش و پرورش هر ساله بر اساس امکاناتی که دارد برنامه‌ای را به استان‌ها ارائه می‌دهد و استان‌ها هم بر اساس امکانات خود تعهد می‌کنند که چه تعداد از مدارس را به سمت استقرار "نظام دوری" ببرند.

نظام دوری، نظام موفق؟

همانطور که پیشتر اشاره شد، ۱۲ سال از تصویب سند تحول بنیادین که نظام دوری ذیل آن قرار دارد، می‌گذرد و اینطور که مسئولان وزارت آموزش و پرورش بیان می‌کنند گرچه همزمان با ایجاد نظام آموزشی جدید یعنی نظام شش، سه، سه در وزارت آموزش و پرورش باید «نظام دوری» نیز در سه پایه اول مقطع ابتدایی مستقر می‌شد، اما مناسب نبودن فضا و امکانات مدارس همچنین نبود زیرساخت‌های فیزیکی لازم باعث شد استقرار این نظام روند کندی داشته باشد.

جالب است بدانید که نظام دوری یک بار در سال ۹۲ و یک بار در سال ۹۵ اجرا شده. البته در سال ۹۲ به همان دلایلی که گفته شد تنها در پنج درصد مدارس اجرا شد، اما با یک رشد صعودی در سال ۹۵ در ۶۰ درصد مدارس بالای ۲۰۰ دانش آموز اجرا شد، اما گزارش مکتوبی از موفقیت یا عدم موفقیت آن منتشر نشده است.

معصومه نجفی پازوکی، معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش تاکید می‌کند که امسال پس از اجرای آزمایشی این نظام، نتایج مورد بررسی قرار می‌گیرد و درباره آن تصمیمات جدیدی گرفته می‌شود؛ این صحبت پازوکی را هم می‌توان اینطور معنا کرد که اگر نتایج  ترسیم شده محقق نشود شاید "نظام دوری" در همان دورها بماند!

نجفی پازوکی این را هم اضافه می‌کند که اجرای نظام دوره‌ای از این جهت اهمیت دارد که می‌توان بر تربیت دانش‌آموزان در دوره اول ابتدایی که طلایی‌ترین دوران زندگی است، تمرکز بیشتری داشت و در یک فرآیند مشخص از پایه اول تا سوم دبستان، شایستگی‌های پایه را در دانش‌آموز ایجاد کرد، اما لازم است این را هم بدانید که هیچ الزامی برای حضور معلمان و دانش‌آموزان در این نظام وجود ندارد.

اینطور که معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش توضیح می‌دهد با برنامه‌ریزی انجام‌شده قطعاً از سال ۱۴۰۳ نظام دوری جای خود را میان معلمان و خانواده‌ها خواهد یافت و خانواده‌ها از آن استقبال خواهند کرد، چراکه شرایط تربیتی برای دوره اول ابتدایی به صورت ویژه برنامه‌ریزی شده است.

فنلاند و ژاپن پیشتاز "نظام دوری"

فنلاند اولین کشوری بوده که نظام آموزشی دوری را اجرا کرده و بیش از دو دهه است که با این الگو کار می‌کند. در فنلاند در تمام دوران دبستان یک معلم برای دانش‌آموزان تدریس می‌کند. دلیل اجرای این نوع آموزش هم در روحیات کودکان و وابستگی‌های عاطفی آنهاست.

همچنین این سیستم سالهاست که در کشور ژاپن هم اجرایی می‌شود و جالب است که بدانید سیستم آموزشی این کشور هم ۶، ۳، ۳ است و معلم اول و دوم دبستان یک نفر است و در مقاطع دیگر معلم تغییر می‌کند و تجربه در این کشور نشان داده که این ساختار آموزشی به موفقیت کامل رسیده، زیرا در ژاپن یک فرد بی سواد هم وجود ندارد.

در نهایت باید دید که این سند تحول آموزش و پرورش پس از سال‌ها خاک خوردن و اجرایی نشدن با نخستین اجرای یکی از برنامه‌های خود چه تحولی را در ساختار آموزشی کشور ایجاد می‌کند، ساختاری که حداقل در سال‌های اخیر نه تنها رشد نداشته بلکه نزول هم داشته و شیوع کرونا و آموزش‌های دست و پا شکسته آنلاین که به گفته متخصصان دانش آموزان بی سوادی را پرورش داده خود گواه این ادعاست تا چه میزان به رشد مطلوب و ایده آل برمی گردد.