مرتضی عزتی، استاد اقتصاد گفت: مسئله قیمت بنزین در کشور ما فقط مسئله کم‌مصرف‌کردن نیست. کسی که فکر می‌کند فقط با افزایش قیمت بنزین می‌شود مصرف را کم کرد نه از اقتصاد چیزی می‌فهمد نه آثار و تبعات آن را سنجیده است. وقتی قیمت بنزین زیاد می‌شود هزینه خانوار‌ها و بنگاه‌ها افزایش می‌یابد و به دوش خانوار‌ها تحمیل می‌شود. از طرف دیگر حمل و نقل عمومی مناسبی وجود ندارد. همچنین قیمت بنزین باید متناسب با دستمزدها باشد، برای مثال وقتی دستمزدها در ایران یک بیستم دستمزدها در کشور‌های اروپایی است، بنابراین دولت باید قیمت را نسبی تعیین کند به صورتی که قیمت سوخت در ایران باید یک بیستم قیمت آن در کشور‌های اروپایی باشد.
دیدارنیوز: «یکی از نشانه‌های تصمیم دولت برای افزایش قیمت سوخت ابراز نگرانی مقامات در خصوص مصرف بنزین است.»
رامتین موثق در توسعه ایرانی نوشت: «هرساله در مورد تولید و مصرف سوخت (و به خصوص بنزین) چالش‌هایی در کشور به وجود می‌آید. به‌طورعمده یکی از راهکار‌های پیشنهادی سیاستگذاران و اقتصاددانان در این راستا افزایش قیمت سوخت (و حتی حذف سوبسید پیدا و پنهان بنزین) به منظور کنترل مصرف است؛ شعاری که در واقع بیشتر به‌منظور کاهش هزینه‌ها و کسری دولت مطرح می‌شود! با توجه به عدم امکان جایگزینی انواع دیگر سوخت به جای بنزین در ایران، این کالا به‌عنوان یک کالای کم‌کشش با امکان جانشینی ناچیز تبدیل شده که کار را اندکی برای مدعیان سیاست‌گذاری سخت می‌کند. صنعت پتروشیمی و پالایشگاه در ایران که یکی از اصلی‌ترین تولیدات آن محصول «بنزین» است، این روز‌ها دست‌خوش حواشی و اخبار ضد و نقیض و اظهارات کم سابقه برخی مسئولان شده است.
حال سوال این روز‌های جامعه این است که با توجه به فاصله قیمت سوخت در ایران با فوب خلیج فارس آیا مانند آرد شاهد آزادسازی قیمت بنزین نیز خواهیم بود؟
نگرانی آقای وزیر از میزان مصرف بنزین در کشور
تولید بنزین در ایران با توجه به آمار‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، در سال ۱۴۰۱ به ۹۸.۵ میلیون لیتر رسیده بود و در سال ۱۴۰۲ به ۱۱۵ میلیون لیتر رسید. تولید بنزین در دهه گذشته (نسبت به تولید سال ۹۲) ۱.۹ برابر شده است. این در حالی است که آمار‌ها نشان می‌دهد میانگین مصرف بنزین در سال گذشته، ۱۰۴ میلیون لیتر بود و بنابراین تولید در این صنعت بیشتر از مصرف است.
در حالی که آمار‌ها نشان از برتری تولید بر مصرف می‌دهد، مقامات ذی‌ربط در خصوص افزایش مصرف بنزین ابراز نگرانی می‌کنند. به تاریخ ۲۴ مرداد ۱۴۰۲ وزیر صنعت در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: علی‌رغم اینکه از بزرگترین تولیدکنندگان و صاحبان منابع انرژی هستیم، چنانچه قرار باشد با شدت فعلی در حوزه انرژی مصرف‌کننده باشیم، به زودی به شرایطی خواهیم رسید که دیگر امکان تامین آن فراهم نخواهد بود. عباس علی‌آبادی با اشاره به تولید ۲ میلیون دستگاه خودرو در کشور و اضافه شدن هرساله خودرو‌ها به چرخه مصرف سوخت گفت اگر هر خودروی جدید حداقل پنج لیتر در روز به مصرف بنزین کشور اضافه کند به ۱۰ میلیون لیتر سوخت بیشتر نیاز داریم؛ بنابراین پس از پنج سال بایدحدود ۵۰ میلیون لیتر به مصرف قبل روزانه اضافه کنیم؛ او این مسئله را از موانع صنعت خودروسازی در ایران می‌داند.
ابراز نگرانی سپس تکذیب؛ راه‌حل افزایش سوخت!
یکی از نشانه‌های تصمیم دولت برای افزایش قیمت سوخت ابراز نگرانی مقامات در خصوص مصرف بنزین است. در سال ۹۸ قیمت بنزین سهمیه‌ای از لیتری ۷۰۰ تومان به ۱۵۰۰ تومان و بنزین آزاد از لیتری ۱۰۰۰ تومان به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت. این در حالی است که مدیر شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در سال ۹۷ اظهار کرده بود مصرف بنزین در سال جاری در مجموع ۹.۵ درصد رشد داشته است. او برای سال ۹۸ افزایش ۱۰.۲ درصدی را پیش‌بینی کرده بود. همچنین تکذیب‌های قبل از ابلاغ می‌تواند از نشانه‌های افزایش قیمت سوخت باشد. ۱۱ اردیبهشت ۹۸ بیژن زنگنه، وزیر وقت نفت، در واکنش به پخش شایعات در خصوص افزایش قیمت سوخت گفت دروغ است و اگر قرار بر این باشد دولت رسما اعلام خواهد کرد و فعلا چیزی تصویب نشده است. زنگنه تا آبان ۹۸ و چندروز قبل از اعلام سهمیه‌بندی جدید اظهارات متناقضی داشت. اوجی نیز دیروز چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۲ در حاشیه جلسه دولت افزایش قیمت سوخت را تکذیب کرد و گفت: «دولت چنین برنامه‌ای ندارد». او در مورد تولید بنزین گفت که جای نگرانی نداریم.
استاد دانشگاه: خودروی شخصی جایگزین مناسبی ندارد
اینکه بنزین به اصطلاح کالای پرکشش یا کم‌کششی است و قیمت بر مصرف آن تاثیرگذار است یا خیر مسئله‌ای است که ذهن اقتصاددانان را به خود مشغول می‌کند. مرتضی عزتی، استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیأت علمی، در گفتگو با «توسعه ایرانی» مشکل اصلی بنزین را در نبود حمل و نقل عمومی مناسب دانست. او گفت: بنزین کالای کم‌کششی است و اثرگذاری قیمت بر مصرف آن زیاد نیست. تجربه سال‌های گذشته همین بوده. باید علت را در کشش‌های مشابه و جانشین پیدا کرد. برای خودرو شخصی حمل و نقل عمومی جانشین مناسبی است. این‌ها کالا‌های مکمل بنزین هستند. کالا‌های مکمل معمولا تحت تاثیر کالای مصرفی اصلی هستند.
عزتی ادامه داد: اینگونه نیست که قیمت به تنهایی اثرگذار باشد. عوامل دیگری هستند که مهمترند. سهولت در استفاده از حمل و نقل عمومی بسیار موثرتر از افزایش قیمت سوخت است. اگر استفاده از آن مناسب و از لحاظ هزینه به صرفه باشد ممکن است مردم از ماشین شخصی کمتر استفاده کنند و به دنبال آن بنزین کمتری مصرف شود. مشکل اصلی کشور در مصرف بنزین نبود حمل و نقل عمومی مناسب است و وقتی که قیمت بنزین بالا برود جایگزین مناسبی ندارد.
احتمال بروز خشم اجتماعی با افزایش قیمت بنزین
عزتی بیان کرد: مسئله قیمت بنزین در کشور ما فقط مسئله کم‌مصرف‌کردن نیست. کسی که فکر می‌کند فقط با افزایش قیمت بنزین می‌شود مصرف را کم کرد نه از اقتصاد چیزی می‌فهمد نه آثار و تبعات آن را سنجیده است. وقتی قیمت بنزین زیاد می‌شود هزینه خانوار‌ها و بنگاه‌ها افزایش می‌یابد و به دوش خانوار‌ها تحمیل می‌شود. از طرف دیگر حمل و نقل عمومی مناسبی وجود ندارد. همچنین قیمت بنزین باید متناسب با دستمزدها باشد، برای مثال وقتی دستمزدها در ایران یک بیستم دستمزدها در کشور‌های اروپایی است، بنابراین دولت باید قیمت را نسبی تعیین کند به صورتی که قیمت سوخت در ایران باید یک بیستم قیمت آن در کشور‌های اروپایی باشد. کالایی که در اختیار دولت است باید متناسب با دستمزدی باشد که دولت به مردم می‌دهد. اگر قیمت‌ها با دستمزد تناسب نداشته باشد زندگی مردم به هم می‌ریزد و این به‌هم‌ریختگی در عکس‌العمل‌های اجتماعی مردم علیه قیمت‌ها و آن‌هایی که این شرایط را برای آن‌ها فراهم کرده‌اند منعکس می‌شود.
بنزین که کالای اصلی مردم برای استفاده از خودرو‌های شخصی‌شان است آن را بدون جانشین می‌بینند و به اصطلاح اقتصادی برای آن‌ها کم‌کشش است و رویه مصرفی آن‌ها در دراز مدت تغییری نخواهد داشت. از آنجا که این کالا ضروری و بی‌کشش است و بر تمامی کالا‌های دیگر اثر قیمتی دارد، لذا افزایش هزینه آن موجب افزایش هزینه‌های دیگر می‌شود و این امر احتمال بروز خشم اجتماعی را تشدید می‌کند. افزایش هزینه‌ها هرروز بیشتر باعث عدم اعتماد آن‌ها به مسئولین می‌شود و به وعده‌های دولتمردان در خصوص عدم افزایش قیمت و وعده‌های پس از افزایش بی‌اعتماد می‌شوند و امیدی به اینکه از ناحیه حذف یارانه بنزین چیزی به سر سفره‌هایشان از طریق کالابرگ یا یارانه یا... برگردد، ندارند.»
